Hugur - 01.01.1989, Page 28

MARTIN HEIDEGGER
HUGUR
an þeir voru uppi. Til dæmis hafa heilar háskóladeildir í
Evrópu, Bandaríkjunum og Asíu verið skipulagðar með hlið-
sjón af verkum hans.
Það sem ég ætla að reyna hér á eftir er að lýsa því sem ég
orðaði áðan þannig að hugsun Heideggers væri á mörkum þess
sem venjulegast værí kallað heimspeki. Sjálfur sagðist hann
oftar en einu sinni ekki stunda heimspeki. Hún væri komin að
endalokum, og við slík tímamót væri hugsunin í þann veginn að
hefjast á ný.
Með öðmm orðum: Það er hugsanlegt að endurvekja megi
hugsunina og hefja hana til fyrri vegs og virðingar, nú þegar
heimspekinni er að ljúka. Til þess að skýra þessa hugmynd -
sem segja má að gangi aftur í öllum verkum Heideggers og
margir telja að leiði hann að lokum út í eins konar dulhyggju -
ætla ég að fjalla lítillega um ákveðin atriði í tveimur verka hans
sem lúta að sambandi hefðbundinnar heimspeki og þess sem
hann kýs að kalla hugsun. Þessi verk em Hvað er frumspeki?
frá 1929 og Ástæðulögmálið frá 1956.8 Jafnframt reyni ég að
rökstyðja eða skýra þá spurningu um heimspeki Heideggers
hvort hugsanlegt sé að sú hugsun sem hann boðar leiði til
einhverskonar dulhyggju eða óskynsemistrúar. Ég ætla ekki að
reyna að svara henni, en vonast til að mér takist að skýra spurn-
inguna þannig að einhverjir sjái ef til vill ástæðu til að kynna
sér verk Heideggers. Ástæðan til þess að ég kýs að fara þessa
leið í umfjöllun minni er að með því móti tekst mér að snið-
ganga að verulegu leyti meginspumingu hans sem er spum-
ingin um vemna. Ég slepp við að fjalla um veruhugtakið sjálft.
Þar með er ekki sagt að það sem hér fer á eftir sé eitthvert
aukaatriði í hugsun Heideggers. Þvert á móti. Um er að ræða
grundvallaratriði í spurningu hans um veruna.9 Til þess að
8 Martin Heidegger. Was ist Metaphysik? Vittorio Klostermann,
Frankfurt am Main 1969. Tólfta útg. 1981.
Martin Heidegger. Der Satz vom Griind, Neske Verlag, TUbingen
1957,fimmta útg. 1978. íslenski titillinn er samkvæmt ábendingu
Þorsteins Gylfasonar. Nákvæmast væri ef til vill „Lögmál hinnar
einhlítu ástæðu“. Þorsteinn og Halldór Laxness nota „einhlítur" í stað
„fullnægjandi" í endurskoðaðri þýðingu á Birtíngi eftir Voltaire, sem
kom út hjá Hinu íslenska bókmenntafélagi í Reykjavík árið 1975.
9 Spurningin um veruna (das Sein ) vaknar þegar hugleiddur er
möguleikinn til að fást við og skilja hlutina og allt annað sem er;
verundir (seiendes). Verundir er ekki hægt að skilja nema í veru sinni.
26