Hugur - 01.01.1989, Page 30

MARTIN HEIDEGGER
HUGUR
En er þá heimspekin liðin tíð? Úrelt fyrirbæri og sögu
hennar þarmeð lokið samkvæmt skoðun Heideggers? Svo hefði
mátt ætla við fyrstu sýn, en svo er þó ekki. í ritgerð frá 1964
sem heitir „Lok heimspekinnar og verkefni hugsunarinnar“12
segir Heidegger að með endalokum heimspekinnar eigi hann
ekki við það að sögu heimspekiiðkana sé lokið. Það er vel hugs-
anlegt, segir hann, að endalokin eigi eftir að standa yfir lengur
en sem líður sögu heimspekinnar til þessa dags. Með enda-
lokum heimspekinnar er ekki átt við að henni sé hætt hér og nú,
heldur „fullkomnun“ (Vollendung) hennar. Hún hafi verið
fullkomnuð í þeim skilningi að allir þeir möguleikar sem í
henni felist hafi verið kannaðir og reyndir til þrautar.
I upphafi heimspekinnar tók skynsemin völdin, segir
Heidegger, og nú á öld kjamorku og tækni er verið að vinna úr
megingreinum heimspekinnar sem á 20. öldinni hafa þróast út í
afmarkaðar vísindagreinar.13 Tilurð sálarfræði, félagsvísinda,
mannfræði og annarra mannvísindagreina auk náttúruvísind-
anna ber ekki vott um upplausn heimspekinnar heldur full-
komnun hennar. Krafa frumspekinnar um útskýringar og rök
hefur leitt af sér hin áreiðanlegu og tæknivæddu vísindi nú-
tímans.
Heimspekin er þannig augljóslega verkefni skynseminnar í
skilningi Heideggers.14 Hann sniðgengur hins vegar markvisst
einmitt þetta hefðbundna markmið heimspekihugsunarinnar.
„Ilugsun“ segir hann, „hefur ekkert ineð rök og skilgreiningar
að gera. Hún á að halda sig sem næst skáldskapnum. Hugsunin
er því aðeins möguleg“, segir hann í Ástxðulögmálinu, „að hún
komi sér út af áhrifasvæði reglunnar um fullnægjandi ástæður
fyrir öllum hlutum“. Með öðrum orðum sagt: Hugsun hefð-
bundinnar frumspeki er það sem hugsunin á ekki að vera, það
er að segja heimspeki í skilningi samtímans sem leitar að full-
nægjandi skýringum á öllu mögulegu og ómögulegu.
12 Martin Heidegger: „Das Ende der Philosophie und die Aufgabe des
Denkens.“ í ZurSache des Denkens, Max Niemeyer, Tiibingen 1969,
bls. 61-81.
13 Martin Heidegger: Was ist das - die Philosophic? bls. 32-33.
14 Sama rít, bls. 22-23.
28