Hugur - 01.01.1989, Side 34

MARTIN HEIDEGGER
HUGUR
sér sem síðan gerir þá frjálsa. Þetta virðist vera ein megin-
niðurstaðan sem Heidegger komst að síðar um vangaveltur
sínar um angistina árið 1929. Hugum til dæmis að þessum
setningum í Hvað er frumspeki?: „...angistin er fullkomlega
máttvana andspænis heild alls sem er.“24 og á öðrum stað: „Svo
endanleg emm við að okkur er ókleift að stilla okkur upp and-
spænis neindinni af sjálfsdáðum.“25
Það er afar erfitt að komast að annarri niðurstöðu þegar hér
er komið en að Heidegger sé farinn að nálgast dulspekina mjög.
Það er ekki nóg með að hann aðskilji veru og verundir, heldur
sér hann í þessum aðskilnaði leið mannsins til þess að meðtaka
verana. Og að mínu viti eru síðustu síður eftirmálans að Hvað
er frumspeki? athyglisverðari en margt annað sem vitnis-
burður um dulspekileg og jafnvel trúarleg áhrif í hugsun hans.
Ef menn vilja læra að hugsa eða átta sig á hvað hugsun sé,
virðist hann leggja til að við hugum að dulspekinni. Þetta er
aðeins gefið í skyn í Hvað er frumspeki? en aftur á móti lýst
skorinort yfir í Ástæðulögmálinu frá 1955-1956. Þar segir
hann að það sé ekki að ástæðulausu að manni komi til hugar að
dæmi um skarplegri eða dýpri hugsanir en hjá dulspekingum
fyrirfinnist ekki enda sé það satt.26
Ástæðulögmálið
Ástæðulögmálið er um hið fræga lögmál Leibniz27 að ekkert sé
án ástæðu. Þetta eru 13 fyrirlestrar sem Heidegger hélt í
Freiburg veturinn 1955-56, um eðli ástæðu og skynsemi.
Tvennt skiptir máli við lestur þeirra: í fyrra lagi er Ileidegger
ekki að fjalla um Leibniz heldur lögmálið sjálft sem hann lítur
svo á að endurspegli vestræna heimspekihugsun. Það er að
ástæða sé færð fyrir öllu því sem sagt er vera „satt“. Mikilvægi
lestranna felst í því að þar tekur Heidegger fyrir og sundur-
greinir eitt af grundvallarlögmálum frumspekinnar. í síðara
lagi notfærir Heidegger sér hvergi annars staðar svo mér sé
24 Martin Heidegger: WasistMetaphysik?b\s. 33.
25 Sama rit, bls. 38.
26 Martin Heidegger: Der Satz vom Griind, bls. 71.
27 Gottfried Wilhelm Leibniz var uppi 1646-1716. Hann var áhrifamesti
heimspekingur Þjóðverja á sautjándu öld og er talinn frumkvöðull
nútímarökfræði.
32