Hugur - 01.01.1989, Side 49

Hugur - 01.01.1989, Side 49
HUGUR SIGURÐUR KRISTINSSON Vinátta og réttlæti Lítum nú á réttlætið; hvernig það einkennir sanna vináttu og er um leið prófsteinn á vináttueðli alls félagsskapar, samkvæmt kenningu Aristótelesar. Vinátta einkennist af réttlæti ein- faldlega á þann hátt að vinir breyta rétt hver gagnvart öðrum (EN 1162a30). „Vinátta og réttlæti ríkja milli sömu manna og hafa sama urnfang" (EN 1160a6-8). Það er ekki fyrr en menn eru orðnir „vinir“ í einhverjum skilningi að réttlætiskrafan kemur upp. Krafan eykst síðan eftir því sem vináttan er meiri, til dæmis er alvarlegra réttlætisbrot að veita föður sínum áverka en nokkrum öðrum (EN 1160a5). Réttlæti í sam- skiptum dygðugra manna er auk þess „sannara“ en rétt breytni sem ekki er til komin vegna þess að menn séu réttlátar persónur (EE 1243a33). Réttlætið í sinni sönnustu mynd ríkir þá milli fullkominna vina því að þeir eru réttlátir og iðka þá dygð mest og best í samskiptum sín á milli. Þess vegna segir Aristóteles: „...séu menn vinir, hafa þeir enga þörf fyrir rétt- læti, en séu þeir réttlátir þurfa þeir samt sem áður vináttunnar við og réttlætið í sinni sönnustu mynd er talið vera vináttueiginleiki.“(EN 1155a25-28). Aristóteles virðist þannig líta svo á að réttlætið sé háttur vina og að samskipti manna séu þess vegna þeim mun réttlátari sem þau líkjast meir sannri vináttu. Spurningunni „hvað er réttlæti?“ verður samkvæmt þessu best svarað með því að lýsa því hvernig sannir vinir breyta hvor gagnvart öðrum. Það, að réttlætið er eðliseinkenni sannrar vináttu, hlýtur hins vegar að fela í sér að öll vinátta beri almennt nafn sitt með réltu að sama rnarki og hún feli í sér réttlæti, vegna þess að samkvæmt kenningu Aristótelesar er mælikvarðinn á „réttnefni“ vináttunnar líkindi hennar við sanna vináttu, svo sem þegar hefur komið fram. En fyrir kemur að menn standa ekki undir skyldum sínum sem vinir, vegna þess að vinátta þeirra er ófullkomin. Rétt- lætið er dygð, en sé dygð vina ábótavant, þá telur Aristóteles að hegðan þeirra þurfi að taka mið af reglum réttlætisins, svo sem í ýrnis konar nytjavináttu, þar sem samskipti „vinanna“ eru að mestu leyti hrein vöruskipti eða verslun (sbr. EN 8.9 og 8.13). Þá er vinátta þeirra óeiginleg og sést það meðal annars á 47
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.