Hugur - 01.01.1989, Page 63

Hugur - 01.01.1989, Page 63
HUGUR ATLI HARÐARSON Það er ein og aðeins ein afdráttarlaus skylda [kategorischer Imperativ] og hún er þessi: breyttu ætíð þannig að þú getir viljað að forsendur verka þinna verði að almennum lögum. [handle nur nach derjenigen Maxime, durch die du zugleich wollen kannst, dass sie ein allgemeines Gesetz werde.]4 Ef við skiljum „getir viljað“ í ljósi þess sem hér fór á undan þá sjáum við að þessi kenning um afdráttarlausa skyldu felur það eitt í sér að mönnum beri afdráttarlaus skylda til að breyta þannig að verk þeirra samræmist hugsjónum eða kröfum skynseminnar um fullkomnun. Þar sem skynsemin er óvilhöll þýðir þetta að menn eigi ekki að gera upp á milli sjálfra sín og annarra, ekki að brjóta þau lög sem þeir vilja að aðrir hlýði. Þessi kenning um að mönnum beri afdráttarlaus skylda til að hlýða eigin skynsemi segir þeim auðvitað ekkert um hvað þeir eiga að gera. Kant ætlaði sér aldrei að setja fram reglu sem fólk gæti notað til að finna út hver skylda þess er. Hann var þess fullviss að allt venjulegt fólk vissi það sem vita þarf um skyldur sínar við sjálfan sig og náungann og hafði að því er virðist hvorki áhuga á að setjast í dómarasæti yfir fólki né að leggja því lífsreglurnar. Við getum líkt siðfræði Kants við skáldskaparfræði. Skáld- skaparfræðin fjalla uin hvernig skáldverk eru byggð og hver munur er á bókmenntatextum og öðrum textum. En bók- menntafræðingar ætla sér yfirleitt ekki að segja skáldunum hvemig þau eigi að skrifa. Með siðfræði sinni reyndi Kant að gera grein fyrir því hvaða mælikvarða menn nota til að meta siðferðilegt rétmiæti, hvaða munur er á siðadómum og öðrum dómum og hvað felst í því að taka siðferðilega afstöðu. Kenning hans er í sem stystu máli sú að siðleg breytni og siðferðileg afstaða byggist á því að gera ekki upp á milli sjálfra sín og annarra heldur fylgja þeim reglum sem samrýmast kröfum skynseminnar um fullkomnun og maður vill að allir fari eftir. Siðadóma taldi hann grund- vallaða á kröfum skynseminnar um fullkomnun og þar með óháða öllu kennivaldi. Með þessari kenningu vildi Kant meðal annars sýna fram á rétt og hæfni hvers manns til að grundvalla breytni sína á eigin 4 Samarit, IV, 421. 61
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.