Hugur - 01.01.1989, Page 66

SIÐFRÆÐI KANTS OG AFSTÆÐISHYGGJA
HUGUR
fyrir annan þeirra að vera rangt fyrir hinn? Sé svo getur þá
verið til einhver algildur sannleikur um siðferðileg efni?
Þetta eru flóknar spurningar. Mér virðist að í sumum
tilvikum geti vel verið að það sem er siðferðilega rétt fyrir
einn sé rangt fyrir annan. Menn geta lifað vel og fagurlega á
fleiri vegu en einn. Fmmskylda hvers manns við sjálfan sig er
að vera trúr þeim hugsjónum sem hann vill móta líf sitt eftir og
menn geta haft mismunandi hugsjónir. Meðan við höldum
okkur á sviði einstaklingssiðferðis þá er alls ekki útilokað að
fallast á að það sem er rétt fyrir einn að gera geti verið rangt
fyrir annan. En stundum þarf að taka siðferðilegar ákvarðanir
fyrir heila hópa eða heilar þjóðir eins og til dæmis þegar lög
em sett. Eigi slíkar ákvarðanir að hvíla á siðferðilegum grunni
þá verður að gera ráð fyrir því að til sé einhvers konar sið-
ferðilegur sannleikur sem allir verða að beygja sig undir.
Hvemig á að bregðast við þegar tveir menn eða fleiri þurfa að
koma sér saman um siðferðilega ákvörðun og þá greinir á? Ef
hver maður er löggjafi um siðferðileg efni hvemig er þá hægt
að skera úr þegar tveir deila? Það er ekki til neitt kennivald
sem báðir verða að lúta og að því er virðist engin siðferðilega
réttmæt aðferð til að taka sameiginlega ákvörðun.
Kant gæti reynt að snúa sig út úr þessum vanda með að
minnsta kosti tvennu móti:
I fyrsta lagi gæti hann haldið því fram að í raun og veru séu
allir menn sammála um siðferðileg efni og sagt að líti menn
málin undir siðferðilegu sjónarhomi þá komist allir að sömu
niðurstöðu svo framarlega sem þeir hafa sömu þekkingu á
málsatvikum. Samkvæmt þessu er ágreiningúr sem virðist vera
um siðferðileg efni ævinlega um eitthvað annað en það hvað er
rétt og hvað rangt, eins og til dæmis um það hvemig stað-
reyndum málsins er háttað. Sé þetta rétt þá er allur siðferði-
legur ágreiningur af líku tagi og þær deilur sem oft verða um
dómgæslu í knattspymu. Þegar menn deila um hvort rétt hafi
verið að dæma víti þá eru þeir yfirleitt ekki ósammála um
undir hvaða kringumstæðum sé rétt að dæma víti heldur um
hvað raunverulega gerðist, eins og til dæmis hvort leikmaður
hafi verið kominn inn fyrir vítateig, hvort hann hafi snert
knöttinn með hendinni, hvort einhver hafi bara dottið eða
verið hrint og svo framvegis.
64