Hugur - 01.01.1989, Side 78

Hugur - 01.01.1989, Side 78
TVENNIR TÍMAR f SIÐFRÆÐI DAVÍÐS HUME HUGUR fagur, jafnvel þó svo að ytri aðstæður leitist við að gera hann gagnlegan eingöngu. Það eitt nægir að hluturinn sé fullkominn í sjálfum sér.3 Hvaða þýðingu hefur þetta? kann nú einhver að spyrja. Mitt svar er það, að ólíkt því sem fyrri greinargerð Humes leiddi af sér, þá getur samhygð átt sér stað, án þess að til komi nokkurs konar lögmál um tilfinningaflutning. Við látum álit okkar á öðm fóiki í ljósi með því að hugleiða skapgerð þess og andlegt atgervi og þau áhrif sem kostir þess og gallar hefðu, ef þeim gæfist kostur á að sýna þá í verki. Hér er því á ferðinni ný greinargerð eða forsenda fyrir kenningunni um samhygð, þar sem hugtakið „ímyndun“ gegn- ir lykilhlutverki. I þriðju bók Ritgerðarinnar er að finna mjög svo athyglisvert dæmi. Þar segir Hume: Er ég renni augum mfnum yfir spjöld bókar, þá ímynda ég niér að ég heyri allt sem þar sé að finna; og einnig, fyrir tilstilli ímyndunarinnar, þá finn ég til þeirra óþæginda sem flutningur hennar myndi veita flytjandanum. Þessi óþægindi eru ekki raunveruleg... 4 í þessu tilfelli er sá sársauki eða sú ánægja sem við höfum samhygð með ekki raunveruleg, heldur ímynduð. Hér er engin þörf á neins konar tilfinningaflutningi líkt og þeiin er Hume taldi upphaflega nauðsynlegt að kæmi til. Við getum hæglega lýst vanþóknun okkar á stílbrögðum bókar, án þess að neins konar tilfinningaflutningur eigi sér stað. Hugum nú að því hvemig siðferðilegt mat okkar fer fram samkvæmt þessu. í fyrsta lagi felst það í því, líkt og áður, að við beitum fyrir okkur óhlutdrægu sjónarmiði og byggjum dóma okkar á þeim almennu reglum sem Hume tilgreinir í greinargerð sinni fyrir samhygð. Með þessu móti þá höfum við samhygð með ímynduðum tilfinningum ímyndaðra félaga okkar. ímyndunin hjálpar okkur til þess að átta okkur á því, sem Hume kallar „líklega tilhneigingu“ hlutanna og það hvernig þessar líklegu tilhneigingar hafa áhrif á mat okkar á hlutunum. Því ber að hafa það að leiðarljósi að: „Imyndunin aðhyllist það sem almennt er, og greinir á milli þeirra 3 Sama rit, bls. 303-304. 4 Sama rit, bls. 305. 76
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.