Hugur - 01.01.1989, Síða 86

Hugur - 01.01.1989, Síða 86
TVENNIR TÍMAR I SIÐFRÆÐI DAVÍÐS HUME HUGUR í Rannsókninni eru umfjöllunaratriði öllu færri en í Ritgerðinni. Athugum til dæmis eftirfarandi tilvitnun: Við höfum velþóknun á einhverjum manni, vegna gáfna hans, kurteisi, hæversku, háttprýði, eða sérhvers annars eiginleika er hann hefur til að bera og okkur fellur í geð, jafnvel þó svo að hann sé okkur með öllu ókunnugur eða haft aldrei orðið okkur til yndisauka, fyrir tilstilli þessara kosta. Sú mynd sem við gerum okkur í huganum af áhrifum þessara kosta á kynni við hann, hefur geðfelld áhrif á ímyndunarafl okkar og vekur upp í okkur velþóknunartilfinningu. Þetta Iögmál á hlutdeild í öllum dómum okkar um háttemi og mannorð.17 Hvernig getur það hugsast, að Hume hafi í Rannsókninni leyst lögmál samhygðarinnar af hólmi með góðvild, ef hann í þessu sama riti gefur skýringu á því, hvers vegna við. höfum velþóknun á bláókunnu fólki, með því, í fyrsta lagi, að höfða til ímyndunarinnar - sem er óaðskiljanleg frá greinargerðinni fyrir samhygð - og í öðm lagi, án þess að nefna góðvild á nafn í því sambandi? Nauðsynlegt er að hafa það hugfast, að sú skilgreining er Hume gefur á góðvild í Rannsókninni, er í öllum megin- dráttum sú hin sama og í Ritgerðinni, nema hvað hún er ítar- legri. Þetta þýðir einfaldlega, að góðvild getur ekki gegnt sama hlutverki og samhygðinni er ætlað, fyrst og fremst vegna þess að hún getur aðeins gert grein fyrir velþóknun okkar á því sem eykur á velferð tiltekinna einstaklinga sem við leggj- um mat á. Samhygðinni er hins vegar ætlað það víðtæka hlut- verk, að vera samskonar greinargerð er gildi fyrir allar mannverur og um allt siðferðilegt mat okkar. Þess vegna er það, að góðvildin hefur aðeins takmarkað skýringargildi og getur ekki yfirtekið hlutverk samhygðarinnar án þess að njóta fulltingis lögmálsins um manngæsku. Af því sem hér hefur verið sagt ætti staða mín að vera ljós. Það er öllu minni ástæða til að ætla, líkt og gert hefur verið hingað til, að á þeim tíma er leið á milli útgáfu þessara tveggja höfuðrita Humes, þá hafi hann breytt megindráttunum í kenningu sinni um siðferðið. Ef menn gera sér grein fyrir því, að Ritgerðin hefur í raun upp á að bjóða greinargerð fyrir samhygð sem reist er á ímynduninni, þá verður Ijóst að ritin 17 Samarit, bls. 216. 84
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112

x

Hugur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.