Hugur - 01.01.1989, Page 92

KITDÓMAR
HUGUR
Krist haldinn djöflinum. Hún tilfærir einnig nokkur dæmi úr Gamla
testamentinu (53-57; sbr. einnig bls. 77-78).
Lygi kcmst að þcirri niðurstöðu að vissulega niegi misnota lygina, en
ekki telur lnín að það verði lagt henni til lasts: „Það er og sannast að engin
konst er svo góð og gagnleg að misbrúkunin gjöri hana ekki skaðlega"
(58). Hér cr beitt rökum Gorgíasar í samnefndu riti Platóns sem sagði það
ekki sök íþróttakennarans þótt nemendur hans kynnu að misbeita kunnáttu
sinni.
Lygi ræðir einnig um ýmiss konar tilgcrð hjá mönnum. Menn smjaðri
hver fyrir öðrum og segi ekki það sem þeim búi í brjósti, ekki einu sinni í
vinahópi. Að vísu sé sagt að vinur sé sá er til vamms segi, en hitt telur
hún sönnu nær, að sannleikanum verði hver reiðastur (73). Sá bersögli og
sannsögli megi jafnan þola reiði meðbræðra sinna. Lygi lítur einnig á
lítillæti sem lygi um eigin verðleika (78).
Margar fleiri hugmyndir koma fram um vöm lyginnar í lfkum anda, en
þetta ágrip sýnir nokkuð af luigmyndaauðgi höfundarins. Lof lyginnar
kallast á við margar kenningar um tungumál og skáldskap. Umberto Eco
hefur haldið fram að ekki sé táknkerfi nema hægt sé að ljúga með því. Og
í fornöld velti Platón fyrir sér hvort skáldskapur væri alltaf lygi og af hinu
illa og livort mælskufræðin væri ekki ótæk af þvf að hún gerði ekki
greinarmun góðs og ills. En sumir telja að skáldskapur sé einmitt ckki lygi
licldur feli í sér þckkingu, sanna þekkingu, sem að vísu sé nokkur list að
túlka og draga út úr verkinu.
Lof lyginnnr er hvöss og hæðin ádcila, ekki sfst á kristna guðfræði.
Má nærri geta að ekki hafa allir kirkjunnar mcnn lckið henni fagnandi, og
er það skýring varnarræðu höftindar í eftirmála. Raunar cr það einnig ein
helsta skýringin á því að hann hefur valið sér þverstæðu og skop að vopni
í ádrepu sinni.
Svo vikið sé að þætti útgefenda má nefna að skýringar Gunnars Harðar-
sonar felast að miklu leyti f að gera grein fyrir hinum ýmsu mönnum sem
nefndir eru í textanum, en einnig er fjallað um nokkur efnisatriði til
glöggvunar. Virðist það verk vel af hendi leyst og veitir höfundurinn svör
við flestum þeim spurningum sem ætla má að vakni hjá lesendum sem
ekki eru skólaðir í fornum fræðum.
Mcð skýringunum er lesandinn studdur gegnum vandskilin efnisatriði
og vísanir textans. En annað er, sem má segja að nokkuð tálmi nútíma-
lesendum leiðina um textann, og það er hinn fomlegi og tyrfni fræðastíll
Þorleifs Halldórssonar sjálfs. Málsgreinar eru langar, innskotssctningíir
margar og orðaröð oft öfug. Þorleifur notar upptalningar og viðurhluta-
mikla nafnliði, vísanir í höfunda og verk og síðast en ekki síst er orðfæri
hans dönsku- og latínuskotið. Einnig má nefna að hann notar persónugerð
hugtök í hefðbundnum stíl og talar þannig t.d. um Dyggð, Lygi, Öfund,
Forvitni og Margmælgi sem lifandi verur (30, 33, 74).
Dönsku- og latínusletturnar eru svo margar í textanum að útgefendur
hafa brugðið á það ráð að láta tveggja síðna orðalista fylgja honum. List-
inn er ágætur svo langt sem hann nær, en alltaf hlýtur að vera matsatriði
hvað skal hafa með í slíkum lista og hvað ekki. Þarna má meðal annars
finna orðið „fordild" sem er kannski ekki ýkja torskilið; en liins vegar
90