Búnaðarrit - 01.06.1940, Page 62

162
BÚNAÐARRIT
rækt, má ekki gleyma hvernig undáhgengnar kyn-
slóöir hafa í pottinn búið í þessu efni. Forfeður oklcar,
landnámsmennirnir, voru búmenn góðir á þeirra
tíma mælikvarða, og hófu hér myndarlegar búnaðar-
umbætur. Þeir girtu land og ræktuðu tún í stórum
stíl, og hafa fyllilega staðið á sporði stéttarbræðrum
sínum annarsstaðar á Norðurlöndum um allar rækt-
unarframkvæmdir. En þegar kemur fram á 16. og 17.
öld má teija, að öll jarðrækt sé dauð í þessu landi.
A fyrri hluta 18. aldar dettur engum í hug að girða
tún sitt, né slétta það. Jarðræktin er þá það eitt að
kasta búfjáráburðinum einhvernveginn yfir þúfna-
kollana í túnunum. Túnin voru beilt, nema há gróðra-
tímann að vorinu, og gekk þó oft mjög misjafnlega að
verja þau þann tímann fyrir ágangi búfjár.
Þannig var ástatt um jarðrækt okkar Íslendinga á
fyrri hluta 19. aldar. Þjóð, sem eingöngu lifði á land-
búnaði, hún hafði tapað allri grundvallarþekkingu á
því, sem nauðsynlegast var fyrir atvinnuveg sinn.
Þjóðin hafði algerlega glatað hinni fornn jarðræktar-
menningu. Hún Iifði á rányrkju. Hver kynslóð reitli
það, sem liægt var að ná lil sín af auðæfum jarðar-
innar, en gaf ekkert í staðinn. Þetta er mesti harm-
leilcurinn í hinni þúsund ára sögu íslenzku þjóðar-
innar. Bændurnir höfðu glatað þeirri þekkingu, sem
þeir áður höfðu aflað sér, að geta gert sér moldina
undirgefna og unnið auðæfi úr skauti hennar. Þetta
var aðal ástæða fyrir eymd og fátækt þjóðarinnar. Af
þessu féll fólk og fénaður annað og þriðja hvert ár
alla 17. og 18. öld og langt fram eftir þeirri nítjándu.
Þegar fór að rofa til uin miðbik 19. aldar og bænd-
urnir, gegn um sín félagslegu saintök, hófu fram-
kvæmdir í búnaði. Sléltuðu túnin, byggðu garða um
þau og hófu garðrækt allt í smáum stíl að vísu, en
þó var það nokkuð almenn viðleilni. Þá voru þeir í
raun og veru jafnilla staddir í öllum ræktunarmálum,