Melkorka - 01.05.1945, Blaðsíða 46

Melkorka - 01.05.1945, Blaðsíða 46
KONAN OG SKALDSKAPURINN Ejtir Olaf. Jóh. Sigurðsson ÉG SKAL STRAX JÁTA, að ég varð meira en lítið npp með mér, þegar ég var beðinn að skrifa eitthvað í þelta ágæta tímarit, enda fljótur að mikla í huganum þá kvenhylli, scm hlyti að leynast handan við slíka beiðni. Aítur á móti dofnaði mesta kátínan snarlega, þegar við- Jangsefnið hafði verið tilgreint nánar og lengd greinar- innar ákveðin. Konan og bókmenntirnar, konan og skáldskapurinn, — hvernig í ósköpunum átti ég að geta gert svo yfirgripsmiklu og heillandi efni einhver skil í stuttu máli? Mér varð þegar Ijóst, að það myndi jafnvel reynast velslyngum mönnum ofviða, auk heldur mér, þar sem bugmyndin krafðist ótrúlcga víðtækra rann- sókna, helzt vísindalcgra, en líklegt mátti teljast, að nið- urstöður rannsóknanna yrðu ekki skýrðar í samþjöppuð- um greinum, heldur löngum bókum. I-Iins vegar þótti mér að vonum súrt í brotið að glata þessu einstæða takifx'ri til að koma skrifum mínum fyrir almennings- sjónir í fylkingu djarfra kvenna, svo að ég afréð að laumast inn í fylkinguna í hálfgerðum dulbúningi, losa mig úr vairdanum á kyrrlátan hátt og spjalla bara um efnið á víð og dreif, í stað þess að leita annarra og crf- iðari, en jafnframt æskilegri úrræða. Ég þykist viss um, að aðstandendur tímaritsins virði mér undanbrögðin til vorkunnar, þar sem ég er hvorki vísindamaður né sagn- fræðingur og hef hvorki lokið gerviprófi né neinu öðru prófi í bókmenntum. LEYNII’RÁÐURINN, sem liggur milli skáldskaparins og konunnar, verður aldrei rakinn til neinnar hlítar eða skýrður til fullnustu, jrar sem hann er spunninn úr toga hins ólýsanlega. Sem cinstaklingur hcfur konan löngum verið eitt hclzta og kærasta yrkisefni karlskálda, þótt hitt sé mjög sjaldgæft, ef ekki með öllu ójrekkt, að kven- félög hafi hrifið jrau til mikilla listrænna átaka. Að vísu hefur hvata kynið ort margt snjallt og fagurt til hins blauða í heild, setn hefur aftur á móti veigrað sér við að endurgjalda lofið, hvernig sem á j>ví stendur. En uppistaðan í miklum fjölda sígildra skáldverka, bund- ins máls og óbundins, er mynd einnar konu, og ívafið lýsing á misjafnlega örlagaríkum atburðum, sem kring- um liana gerast. Á ævagömlum steintöflum hafa forn- fræðingar lesið úr rúnum meitlaðar ljóðsögur af fegurð og yndisleik jreirrar konu, sem ein hafði numið hið ílylsta í eðli skáldsins og tendrað í skynjun þess bjart- astan loga gleði og fagnaðar eða andað á hana myrkri sorgarinnar. Samkvæmt verkutn elztu skáldanna, sctn bókmenntasagan greinir frá, hefur viðhorf þcirra til kvenna dcilzt mjög í tvær leynilega tengdar andstæður: upphafna, marmarahvíta vegsömun annarsvegar, en al- gera fordæmingu hinsvcgar. Þetta Jrrönga, sundurklofna viðhorf, sem talizt getur að vissu marki óraunsætt og frumstætt, gerðist síðan undarlega langlfft, ávann sér hefðbundið sæti í bókmenntunum um margar aldir og skýtur enn í dag upp kollinum á ólíklegustu stöðum. En þar scm persónuleg reynsla mótar jafnan skoðanir manna að verulegu lcyti, sérstaklega um j>au mál, sem nær liggja hjarta en heila, mætti gera ráð fyrir, að sam- skipti skálda og kvenna liafi sjaldnast verið með hvers- dagslegum hætti og ekki óalgengt, að nokkur sviði hafi viljað fylgja þeim eltir. I’annig verður konan ekki að- eins tákn fegurðarinnar og hinna ótvíræðustu dyggða, heldur einnig harms og ógæfu, jafnvel ímynd fallvalt- leikans og fulltrúi grimmdar, svika og hvimleiðustu teg- undar ósannsögli. Lin Yutang segir, að einhverjar liug- 1 júfusLu myndir, sem til séu af hinni fögru, aldyggu konu, megi fimia í fornkínverskum ljóðum. Hún birtist Jrar æv- inlega í garði sínum, umleikin skini sólar eða tungls, en kringum hana sprengja trén brumhnappana cða dreifa bliknuðu laufi út í mildan andvara og yfir henni livelf- ist geimur óendanleikans. Stundum líkist hún ómi cða lit, sem mann hefur dreymt, töfrandi skýi með dimm- grænum jöðrum, blárri uppsprettulind eða jurt í döggv- um, en hitt ber líka við, að skáldið staðfesti gáfur hcnn- ar og nylscmi með Jrví að fara viðurkenningarorðum um matreiðslu hennar og kunnáttu í meðferð hrísgrjóna eða láta þess getið, að hún hafi nýlega fætt bónda sín- um yndislcgan son og muni áreiðanlega fæða honum fleiri yndislega syni á komandi árum. í biblíunni og öðrum austurlenzkum ævintýrum og jrjóðsögum, sem íslenzkt aljjýðufólk hefur kynnzt, gætir að vísu mikillar fjölbreytni í lýsingum á konum, útliti þeirra og hegðun, athöfnum þeirra og örlögum, cn yfirleitt drottnar karl- kynið yfir frásögninni og bak við hana ríkir ósjaldan sú vissa og sannfæring, að konan sé, þrátt fyrir allt, lítil- fjörlegri og óæðri lífvera en maðurlnn. Störf hennar eru fábreyttari og vandaminni en mannsins, ]>óit strangari kröfur séu gerðar lil hennar siðferðilega. Ef liún full- nægir þessum kröfum til hins ýtrasta og hefur auk J>ess til að bcra fegurð, mildi, kærleik og iðni í óeðlilega rík- um mæli, getur farið svo, að hún verði segull skáld- 42 MELKORKA
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Melkorka

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Melkorka
https://timarit.is/publication/625

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.