Búnaðarrit - 01.01.1988, Síða 158

og samþykkt með 21 samhljóða atkvæði og málið þar með afgreitt frá
Búnaðarþingi.
Mál nr. 3
Erindi stjórnar Búnaðarfélags íslands varðandi félagsbúskap á óðals-
jörðum.
Málið afgreitt með eftirfarandi ályktun, sem samþykkt var með 22
samhljóða atkvæðum:
Búnaðarþing beinir því til landbúnaðarráðherra, að hann beiti sér fyrir
endurskoðun jarðalaga, m.a. með það í huga, að VII. kafli laganna, sem
fjallar um óðalsjarðir, verði numinn úr gildi.
Jafnframt verði tryggt, að núverandi óðalsbændur fái fullan eignar- og
ráðstöfunarrétt á jörðum sínum á sama hátt og aðrir jarðeigendur.
Greinargerð:
Ákvæði í lögum um óðalsjarðir hafa um nokkurra áratuga skeið verið í
gildi hér á Iandi. Ekki liggja fyrir glöggar upplýsingar um fjölda þeirra
jarða, sem hlotið hafa staðfestingu sem óðalsjarðir, en þær eru allmargar.
Hugmynd manna með því að stofna til þessa forms á erfða-og
yfirráðarétti jarðanna hefur án efa verið sú, að treysta búsetu og búrekstur
á viðkomandi býlum. Hvort lögin hafa náð þessum tilgangi sínum að
einhverju leyti í byrjun, skal ósagt látið, en við þær aðstæður, sem nú
ríkja, verður að telja meira en hæpið, að svo sé lengur.
Ekki fer á milli mála, að bóndi, sem situr óðalsjörð, verður að hlíta
margvíslegum kvöðum gagnvart jörðinni.
Til að halda yfirráðarétti sínum verður viðkomandi að hafa fasta búsetu
á jörðinni og reka þar búskap. Samkvæmt niðurstöðu landbúnaðarráðu-
neytis, sem fram kemur í bréfi þess til Búnaðarfélags íslands 1. desember
1987, er ekki unnt að staðfesta félagsbú á óðalsbýlum. Bóndinn er sviptur
þeim rétti að geta haft frjáls viðskipti með jörðina og þau verðmæti, sem
hann kann að hafa skapað á henni.
Verði bóndinn af einhverjum ástæðum að hætta búrekstri, er hann
skyldur til að láta alla eignina af hendi til rétthafa óðalserfðanna fyrir mjög
lágt endurgjald. Ekki fer á milli mála, að þessar marg'u'slegu hömlur geta
við ýmsar aðstæður skapað viðkomandi bændum verulegan vanda og tjón,
og einnig beinlínis dregið úr framkvæmdum og uppbyggingu á jörðinni.
Það virðist ljóst, að ekki séu lengur nein haldbær rök fyrir því að leggja
þessar kvaðir á eðlilegan rekstur og viðskipti með jarðirnar, og því sé rétt
að nema úr gildi þann hluta jarðalaga, sem fjallar um óðalsjarðir, þannig
að núverandi óðalsbændur fái sama ráðstöfunarrétt á jörðum sínum
samkvæmt lögum og aðrir jarðeigendur.
156