Heilbrigðismál - 01.12.1991, Qupperneq 4

Er hægt að
lengja líf og
bæta heilsu?
iririrTiririr
TTTTTlHr
TTTTTTT
Yfirlit um helstu dánarorsakir er
birt í þessu blaði. Fróðlegt er að
skoða þessar tölur til að átta sig á
því hvort og hvernig hægt er að
koma í veg fyrir ótímabær dauðs-
föll af völdum sjúkdóma og slysa.
Við sumum sjúkdómum er ekki
hægt að sporna - við látum skeika
að sköpuðu, eins og sagt er. Þeim
mun meiri ástæða er til að berjast
af öllu afli gegn þáttum sem vitað
er að auka líkur á sjúkdómum og
slysum. Um það snúast forvarnir.
Reykingavarnir eru efstar á
blaði. Áætla má að ár hvert látist
um 300 íslendingar úr sjúkdómum
sem beint eða óbeint má rekja til
reykinga, þar af um 140 úr krans-
æðasjúkdómum, 95 úr krabba-
meini (þar af um 70 úr lungna-
krabbameini) og 30 úr lungna-
þembu og berkjubólgu. Land-
læknir hefur tekið undir það
sjónarmið erlendra starfsbræðra
sinna að sú aðgerð sem hefði mest
áhrif til að bæta heilsufar fólks sé
að draga sem allra mest úr reyk-
ingum. Vissulega hefur dregið úr
reykingum á síðustu árum en gera
mætti mun betur, einkum ef
stjórnvöld tækju á málinu af fullri
einurð. Það er til dæmis staðreynd
að hátt verð er ein vænlegasta leið-
in til að draga úr sölu á tóbaki.
Reynsla annarra þjóða bendir til
þess að 10% hækkun á tóbaksverði
leiði til 5% minni sölu. Með því að
stíga eitt slíkt skref á ári færi hlut-
fall reykingamanna í þjóðfélaginu
úr 30%, eins og nú er, niður í 20%
um næstu aldamót. Með öðrum
aðgerðum, svo sem öflugri
fræðslu, mætti ná enn meiri ár-
angri - og veitir ekki af.
Holl fæða skiptir miklu máli.
Manneldisráð mæltist til þess fyrir
fimm árum að neysla á grænmeti,
ávöxtum, trefjaríku korni og fiski
yrði aukin en dregið úr neyslu á
fitu, sykri og salti. Alþingi hefur
tekið undir sjónarmið ráðsins en
fátt annað hefur verið gert í málun-
um. Verðstýring gæti hér, eins og í
reykingavörnum, komið að gagni.
Hvaða vit er í því að léttmjólk sé
seld á sama verði og fituríkari
nýmjólk? Hvað rök eru fyrir því að
hafa 30% aðflutningsgjöld á fersku
grænmeti? Þannig mætti spyrja
áfram. Fagna ber því að Hjarta-
vernd og Krabbameinsfélagið hafa
nýlega tekið upp samstarf við
Manneldisráð um fræðslu um
holla fæðu, enda gilda sömu ráð-
leggingar tíl varnar báðum þessum
sjúkdómaflokkum. Sérstaklega er
brýnt að benda fólki á það sem er
hollt - en einnig gott.
Slysavarnir hafa skilað miklum
árangri á undanförnum áratugum.
Ef dánartíðni áranna 1946-50 hefði
haldist óbreytt hefðu á fjórða þús-
und fleiri íslendingar látist af slys-
förum en raunin hefur orðið. Hins
vegar viljum við ekki viðurkenna
að nútíma lífshættir hraða og
spennu krefjist hátt í hundrað
mannslífa á ári f slysum. Það
hlýtur að vera hægt að ná enn
lengra í slysavörnum, bæði til
lands og sjávar. Sennilega væri ár-
angursríkast til að fækka umferðar-
slysum að lækka hámarkshraða.
Aðrar aðgerðir koma einnig að
gagni svo sem bætt ökukennsla og
hertar kröfur um ökuhæfni svo og
aukin notkun bílbelta og reiðhjóla-
hjálma. Sjóslys hafa mildð verið til
umræðu og líklegt er að viðbúnað-
ur verði bættur. En það þarf einnig
að reyna að koma í veg fyrir þau,
meðal annars með skipulegri
fræðslu. Varnir gegn slysum í
heimahúsum, á vinnustöðum og
víðar mætti einnig bæta.
Sjálfsvíg ungs fólks voru í haust
rædd á Kirkjuþingi og Alþingi.
Væntanlega verður leitað leiða til
að koma í veg fyrir að fólk á öllum
aldri grípi til þessa örþrifaráðs
sem, eins og fram kom í síðasta
tölublaði, leysir aldrei neinn
vanda.
Hér hafa aðeins verið nefnd
nokkur dæmi um aðgerðir tíl að
lengja líf og bæta heilsu þjóðarinn-
ar. Þörf er á því að auka fræðslu
um heilbrigða lífshætti en sú
fræðsla má ekki vera þannig fram
sett að hún skapi óþarfa ótta við
sjúkdóma. Minna má á það sem
Gunnlaugur Claessen læknir sagði
fyrir rúmlega fjörutíu árum: „Sjúk-
dómarnir og dánarorsakirnar eru
svo margvíslegar að menn hitta
sjaldan á að kvíða því sem þeir síð-
ar verða fyrir."
Jónas Ragnarsson,
ritstjóri.
4 HEILBRIGÐISMAL 4/1991