Heilbrigðismál - 01.03.1995, Blaðsíða 16

Tómas Jónasson
þátttakendur auk hans voru 12
læknar og 3 læknaskólanemar.
Margt var rætt og ráð borin saman.
Breyting á skipun læknishéraða var
ofarlega á baugi og voru fundar-
menn á einu máli um að þeim
þyrfti að fjölga, en þau munu þá
hafa verið 20 talsins fyrir utan 16
aukalæknishéruð; í tvö þeirra að
minnsta kosti var aldrei neinn
læknir skipaður. Fundarmenn
lögðu áherslu á að aukahéruðum
yrði sem fyrst breytt í fullgild lækn-
ishéruð. (Flér má skjóta inn að
skömmu síðar, eða um aldamótin,
var læknishéruðum fjölgað í 42
með lögum frá Alþingi.) Annað
meginumræðuefni fundarins var
spítalaleysið í landinu: Enginn
landsspítali, ekkert skýli fyrir
holdsveika, ekkert sjúkrahús ætlað
geðveikum, engin berklahæli, ekk-
ert sóttvarnarhús. Þá var því hreyft
að læknar þyrftu að hittast oftar en
verið hefði og helst bindast sam-
tökum áður langt um liði. - Á því
varð þó nokkur bið; Læknafélag
Reykjavíkur varð ekki til fyrr en 13
árum síðar og Læknafélag íslands
enn seinna eða 1918.
Skapferli Jónasar landlæknis er
þannig lýst að hann hafi verið glað-
lyndur og þýður í viðmóti,
skemmtilegur í félagsskap og viljað
öllum gott gera.
Kona hans var Þórunn Péturs-
dóttir (Jónassen), hálfsystir Flann-
esar Hafstein. Á skólaárunum bjó
Hannes hjá systur sinni og mági og
munu þau hafa styrkt hann til laga-
námsins í Höfn að loknu stúdents-
prófi. Þórunn var dugnaðarkona og
starfaði að fleiru utan heimilis en
venja var húsmæðra á þeim tímum.
Hún var ein þeirra fjögurra sem
fyrstar allra kvenna hlutu kosningu
til bæjarstjórnar Reykjavíkur árið
1908 og í hópi stofnenda Thorvald-
„Oft gengur kvef eftir langvinnan austannæðing"
Eins og fram kemur í meðfylgj-
andi grein um Jónas Jónassen ritaði
hann mikið um heilbrigðismál, gaf
út tvær bækur og var í ritstjórn
tímaritsins Eir. Hér er sýnishorn af
skrifum hans.
Allir eigum vér af fremsta
megni að kosta kapps um að
gæta heilsu vorrar svo vér séum
færir um að gegna skyldu vorri,
njóta gæða lífsins og vera öðrum
til uppbyggingar og nytsemi, en
ekki til þyngsla . . . ef vér viljum
heilbrigðir vera verður fæðan að
vera hin rétta, loptið verður að
vera hreint, vér verðum að gæta
hreinlætis og hófsemi, vér verð-
um að hafa nægilega hreyfing á
daginn og nægilegan svefn á
nóttunni.
Um eðli og lieilbrigði mannlegs líkama,
1879.
Það eru fáir sjúkdómar sem
eru leiðari en hin svonefnda
barnaveiki og er hörmulegt að sjá
allar þær þjáningar sem börnin
taka út. Það er því eðlilegt að all-
ir séu hræddir við barnaveikina,
sem oft er svo áköf að hún á fá-
um dögum kippir burt einu eða
fleirum börnum á heimili. . . .
Það er engum vafa undirorpið að
sumum börnum er hættara við
veikinni en öðrum og að mikið er
komið undir eðli barnsins; eins
virðist svo sem bæði lofts- og
landslag geti haft nokkur áhrif á
veikina.
Lxkningabók handa alþýöu á íslandi, 1884.
Hin almenna orsök til kvefs er
ofkæling eða kuldi, einkum
snögg umskipti á hita og kulda;
þegar maður t.a.m. fer úr heitu
húsi út í kalt veður eða þegar
kalt er úti og maður býr sig ekki
hlýrra en venjulega, þegar maður
vöknar í fætur, þegar þeir sem
vanalega eru í tvennum sokkum
eru í einum o.s.frv. Veðráttufar
hefur yfir höfuð mikil áhrif í
þessu tilliti og sjáum vér að oft
gengur kvef eftir langvinnan
austannæðing með þurrviðri.
Lrkningabók lianda alþýðu á íslandi, 1884.
Náttúran hefir nú búið svo um
hnútana að engin fæða er ung-
barninu eins holl sem brjósta-
mjólkin . . . Þegar kostur er á
brjóstamjólkinni ætti hver móðir
að telja það helgustu skyldu sína
að veita afkvæmi sínu þessa
fæðu, sem ekkert annað getur
jafnast á við.
Eir, febrúar 1899.
Það fer ákaflega mikið í vöxt
að unglingar reykja tóbak, eink-
um á þetta sér stað í kaupstöð-
um, og það er enginn efi á því að
þessi háskalegi ósiður smám
saman berst til sveitanna . . . Þótt
sá sem er fullþroskaður þoli að
reykja i hófi, án þess að verða
meint við, þá er allt öðru máli að
gegna með unglinginn, hann
stórskemmir heilsu sína á
því. . . . Foreldrar og vandamenn
ættu því með engu móti að leyfa
unglingum að brúka tóbak af
hverju tagi sem er, síst að reykja
eða taka upp í sig; heilinn og allt
taugakerfið veikist, ólag kemst á
meltinguna, heilsan smábilar og
það er síðar meir oftast ekki hægt
að bæta úr því, og er þá illa far-
ið.
Eir, mnrs 1899.
16 HEILBRIGÐISMÁL 1/1995
m'miniT*