Heilbrigðismál - 01.03.1995, Qupperneq 27

Jóhannes Long
Heilasköddun í fæðingu
Sjaldan vegna mistaka lækna eða ljósmæðra
Grein eftir Jón Hilmar Alfreðsson
Bótakröfur með tilheyrandi mála-
rekstri vegna meintra mistaka
lækna hafa aukist mjög á Norður-
löndum og víða í Vestur-Evrópu og
spyrja má hvort stefni í sama hér á
landi. Þetta er varhugaverð þróun í
heilbrigðismálum, sem talsvert er
til umræðu.
Til þess að sá sem verður fyrir
miska og heilsutjóni við læknisað-
gerð fái fullar bætur þarf að sýna
fram á að lækninum hafi orðið á
mistök vegna gáleysis eða kunn-
áttuleysis. Þannig spyrðast saman
tvö mál, annars vegar spurning um
bótarétt þolanda tjóns og hins veg-
ar um bótaskyldu læknis.
En það er fleira sem rétt er að at-
huga. Leið málaferla getur verið af-
ar dýr og er oft kostuð af almanna-
fé, með einum hætti eða öðrum, og
peningar teknir frá brýnum þörf-
um. Reynt hefur verið að ná sparn-
aði með samningum milli aðila í
einstökum málum, en þá er hætt
.við að gengið sé á lagið og matið
verði handahófskennt og ekki £
samræmi frá einu tilfelli til annars.
Ein leið út úr þessum vanda er að
setja meginreglur um einstaka
málaflokka, t.d. fæðingarslys, og
ættu þær að duga til að leysa úr
málum fljótt og réttlátlega.
Enn einn annmarki málsókna eru
hin neikvæðu áhrif á læknisþjón-
ustuna. Aukning verður á óþarfa
rannsóknum og kostnaðarsömum
og hættulegum aðgerðum fjölgar,
t.d. keisaraskurðum. Jafnframt
verður erfitt að fá hæft fólk til
starfa við hin áhættusamari læknis-
störf. Loks þykir sýnt að leið mál-
sókna hafi lítil sem engin fyrir-
byggjandi áhrif til að draga úr mis-
tökum lækna í starfi.
Hér er ekki ætlunin að ræða
bótaskyldu lækna almennt, heldur
taka fyrir einn flokk kærumála, en
það er meint heilasköddun í fæð-
ingu. Ástæðan er sú að á síðustu
fimm árum eða svo hafa viðhorf
gjörbreyst til þessara tilvika, eink-
um hvaða varðar orsakir sköddun-
arinnar. Það er mikilvægt að kynna
þessi viðhorf sem víðast og ekki
einungis þeim, er málið varðar á
einhvern hátt.
I þorra þeirra tilfella sem hér um
ræðir eru málsatvik með þeim
hætti að skömmu eftir fæðingu fer
barn að sýna einkenni sem stafa frá
hreyfistöðvum heilans, krampa og
síðar lömun (cerebral palsy, CP).
Þegar fram líða stundir geta einnig
Ár hvert fæðast á fimmta þúsund
böm hér á landi. Langflest þeirra
eru alheilbrigð en þó eru fimm til
tíu með svonefnda meðfædda
heilasköddun. Orsakirnar eru
margvíslegar og oft ekki ljósar en
ekki er alltaf hægt að kenna um
aðgerðum eða aðgerðaleysi í fæð-
ingunni.

komið fram merki um andlega
þroskastöðnun.
Löngu er vitað að súrefnisskortur
í fæðingu getur valdið þessum
skaða, en bent skal á að andleg
þroskastöðnun ein sér án hreyfi-
hömlunar er ekki talin stafa af súr-
efnisskorti. Á Vesturlöndum er tal-
ið að algengi heilasköddunar í fæð-
ingu sé um eitt eða tvö tilfelli fyrir
hver þúsund fullburða fædd börn,
sem svarar til þess að fimm til tíu
sködduð börn fæðist hér ár hvert.
Út frá vitneskju um súrefnisskort
í fæðingu væri eðlilegt að álykta að
með því að forða barni frá náttúru-
legri fæðingu og gera í staðinn
keisaraskurð mætti hindra sködd-
un eða að nýfæddu sködduðu
barni hefði mátt bjarga með þvi að
grípa inn í fæðinguna nokkrum
mínútum eða klukkustundum fyrr.
Á síðustu tuttugu árum hefur
HEILBRIGÐISMÁL 1/1995 27