Heilbrigðismál - 01.03.1995, Blaðsíða 31

Heilsugæslustöðvar þar sem einn læknir starfar:
Getum við lært af Norðmönnum?
Grein eftir Hallgrím Magnússon
Svonefndar einmenningsheilsu-
gæslustöðvar eru um margt frá-
brugðnar stöðvum í stærri héruð-
um. Oftast er um að ræða lítil sveit-
arfélög, sem eru einangruð frá
annarri byggð af landfræðilegum
eða veðurfræðilegum ástæðum.
Venjulega eru þar einnig færri íbú-
ar á hvern lækni en tíðkast í stærri
byggðarlögum.
Vegna faglegrar einangrunar,
stöðugra vakta og ótta við að hafa
ekki næg verkefni hefur oft gengið
illa að manna þessar stöðvar. Hér
kemur einnig til óöryggi í bráðatil-
fellum þar sem erfitt eða jafnvel
ógerlegt er að senda frá sér sjúkl-
inga, sem augljóslega þurfa tafar-
lausa meðferð á sjúkrahúsi. Þetta
öryggisleysi nær að sjálfsögðu oft-
ast til allra íbúa sveitarfélagsins og
getur haft óbein áhrif á vöxt þess
og viðgang.
Kostir þess fyrir lækni að vinna
við slíkar aðstæður eru hins vegar
margir, en þeirra er ekki eins oft
getið. Ef læknir í einmennings-
heilsugæslustöð stendur við í tvö
til þrjú ár eða lengur fær hann ein-
staka yfirsýn yfir heilsu og félags-
hætti íbúanna og það nýtist vel í
daglegum störfum. Að auki skap-
ast oftast gagnkvæm virðing og til-
litssemi milli hans og íbúanna, sem
gerir starf hans mun auðveldara en
ætla mætti. Fólkið tekur eftir bestu
getu tillit til fritíma læknisins, en
hann er að sínu leyti fljótur til þeg-
ar á reynir því oft veit hann fyrir-
fram hvar skórinn kreppir. Að auki
er alltaf mjög auðvelt að fylgja
sjúklingum eftir við þessar aðstæð-
ur og þar með fær læknirinn mjög
gott yfirlit yfir árangur meðferðar
sinnar.
í Norður-Noregi eru landshættir
að sumu leyti svipaðir íslenskum
aðstæðum, einkum hvað snertir
veðurlag og dreifingu byggðar. Því
þótti höfundi forvihiilegt að athuga
hvernig staðið er að heilsugæslu á
þessu svæði og gerði sér ferð fyrir
rúmum tveim árum til athuga gæði
og tilhögun þjónustunnar.
Valin voru tíu sveitarfélög í fylkj-
unum Nordland og Nord-Trönde-
lag þar sem aðeins starfar einn
læknir og sveitarfélögin eru ein-
angruð frá nágrannabyggðum sín-
um. Vegna lélegra samgangna
reyndist ekki unnt að heimsækja
nema sex af þessum stöðum og tók
í sumum tilvikum tvo til þrjá daga
að komast fram og til baka. Þetta
voru Væröy, Röst, Leka, Fosnes,
Röyrvik og Mosvik.
Á öllum stöðunum er svipuð
þjónusta veitt. Auk venjulegrar
heilsugæslu, eins og við þekkjum
hana, sinna norskir heilsugæslu-
læknar hlutverki heilbrigðisfulltrúa
að nokkru leyti. Læknir er þannig
kallaður til að meta stöðu nýrra
fyrirtækja hvað varðar reglur um
heilsuvernd, mengun o.fl.
Athyglisvert er að nær alls staðar
er sjúkraþjálfari í fullri stöðu, en
oftar en ekki skorti talsvert á að
hann hefði næg verkefni til að fylla
heilan vinnudag. Tannlæknaþjón-
usta er alls staðar veitt og í sumum
tilfellum er tannlæknir í fullri stöðu
í sveitarfélaginu. Elli- og hjúkrun-
arheimili er á hverjum stað. Mis-
munandi aðferðir eru notaðar við
að senda sjúklinga í sjúkrahús og
býr fólk við misjafnt öryggi hvað
þetta varðar.
Auk læknis starfar venjulega
einn læknaritari á heilsugæslustöð-
inni og einn heilsugæsluhjúkrunar-
fræðingur. Læknaritarinn sinnir
símavörslu og vélritun en tekur
auk þess blóð og sendir í rannsókn-
arstofur eða rannsakar það sjálfur.
Húsnæði heilsugæslustöðvar er
yfirleitt í hluta af stærra húsnæði
og er þá oftast um að ræða hjúkr-
unarheimili eða sveitarstjórnar-
skrifstofur. Víðast hvar er húsnæð-
ið frekar lítið og þröngt miðað við
það sem tíðkast hér á íslandi, oft
ekki mikið meira en 100 fermetrar.
Sjúkraþjálfari og tannlæknir hafa
að sjálfsögðu einnig hvor sitt her-
bergi og séu þau herbergi talin með
stækkar rýmið fyrir heilsugæslu
upp í 200 fermetra. Stöðin er yfir-
leitt miðsvæðis í þéttbýliskjarna
sveitarfélagsins. Sumar stöðvarnar
hafa yfir að ráða einu rúmi þar sem
hægt er að leggja sjúkling inn í einn
HEILBRIGÐISMÁL 1/1995 31