Heilbrigðismál - 01.03.1995, Blaðsíða 26

stigi I. Síðan geta þau vaxið gegn-
um magavegginn og dreift sér inn-
an kviðarholsins og eiga stig II-IV
við um þá útbreiðslu. Eitlar sýkjast
snemma í ferlinu. Eitlastöðvarnar
eru mjög margar og eru horfur
háðar því hverjar þeirra eru sýktar.
Stigaflokkunin TNM er notuð til
ákvörðunar útbreiðslu æxlisins
þannig að tekið er tillit til stærðar
og staðsetningar í magaveggnum
(T: tumour, æxli), til eitla (N: node,
eitill) og að lokum til meinvarpa
(M: metastasis, meinvarp). Mjög at-
hyglisvert er að í Japan finnast
hlutfallslega fleiri lágstiga æxli (stig
I, 35%) en á Vesturlöndum (18%). A
Vesturlöndum og þar á meðal á ís-
landi má gera ráð fyrir að við
fyrstu greiningu séu um það bil
18% sjúklinga á stigi I, 17% stigi II,
36% á stigi III og 31% stigi IV.
Þegar æxlið hefur verið greint í
maga er nauðsynlegt að kanna út-
breiðslu sjúkdómsins utan magans
með röntgenmynd af lungum, óm-
skoðun af lifur og jafnvel tölvu-
sneiðmyndarannsókn af kviðarholi.
Rannsóknir á kviðarholi eru þó
fremur ónákvæmar ennþá. Á síð-
ustu árum hefur sú tækni rutt sér
til rúms að óma í sjálfri aðgerðinni
og eykst þá nákvæmnin mjög mik-
ið. Einnig er nú mögulegt að óma
við kviðarholsspeglun og fá þannig
nákvæma stigun. Þannig er hægt
að skipuleggja aðgerðir fyrirfram
og einnig að hlífa sjúklingum við
tilgangslausum skurðaðgerðum ef
um útbreiddan sjúkdóm er að
ræða. Slíkt sérhannað ómtæki er nú
væntanlegt á Landspítalann.
Skurðaðgerðir eina ráðið
Eina lækningin við magakrabba-
meini er skurðaðgerð. Ef æxli er
staðbundið í neðri hluta magans er
mögulegt að fjarlægja aðeins þann
hluta magans en að öðrum kosti
hann allan. Ef æxli er í efri hluta
magans er nauðsynlegt að fjarlægja
hann allan. Nauðsynlegt er að taka
tillit til stigs sjúkdómsins þegar
ráðist er í aðgerð. Til dæmis er ekki
ástæða til að taka allan magann ef
ekki er hægt að fjarlægja þá eitla
sem eru sýktir. Við stig I eru horfur
til lækningar áætlaðar um það bil
50%, við stig II 29%, við stig III13%
og við stig IV 3%. Því er afar mikil-
vægt að sjúkdómurinn greinist
snemma.
Krabbameinslyfjameðferð hefur
ekki reynst ýkja hjálpleg gegn
magakrabbameini en verið er að
rannsaka notkun slíkra lyfja sam-
hliða skurðaðgerð. Skurðaðgerð
miðar að því að losa sjúkling við
æxlið úr maganum enda veldur
það oft að lokum blæðingu og/eða
lokar maganum.
Eftir fyrstu greiningu þarf að
huga að möguleika á lækningu.
Umfang aðgerðar fer þá eftir út-
breiðslu sjúkdómsins. Ef mögulegt
er að fjarlægja sýktar eitlastöðvar
aukast batahorfur verulega. En
verði sýktar eitlastöðvar eftir er
ekki nein von um lækningu. Þetta
hefur leitt til þess að Japanar mæla
almennt með mjög umfangsmikl-
um skurðaðgerðum strax í upphafi
í þeim tilgangi að fjarlægja hugsan-
legt æxli í heild. Rannsóknir á þess
háttar aðgerðum á Vesturlöndum
virðast benda til þess að horfur
sjúklinga séu betri því meira sem
fjarlægt er af eitlum.
Lífshorfur hafa batnað
Lífshorfur íslendinga eftir skurð-
aðgerð vegna magakrabbameins
hafa batnað umtalsvert. Á árunum
1960-79 lifðu að meðaltali um 20 af
hundraði sjúklinga í fimm ár eftir
aðgerð, en á tímabilinu 1980-89
voru lífshorfur að meðaltali rúm-
lega 30 af hundraði. Þess er ekki að
vænta að horfur sjúklinga með
magakrabbamein batni ýkja mikið
á næstunni frá því sem nú er. Ef að-
gerðir verða umfangsmeiri er þó ef
til vill meiri von um lækningu.
Krabbameinslyfjameðferð er í rann-
sókn, en kemur trauðla til með að
ráða úrslitum.
Ef miklar breytingar eiga að
verða á horfum sjúklinga verður að
finna sjúkdóminn á fyrri stigum.
Einkenni eru þó svo óljós í byrjun
að beita þarf skipulagðri leit, með
magaspeglun, á sérstaka áhættu-
hópa. Langvarandi magabólgur
geta leitt til magakrabbameins og
ættu því slíkir sjúklingar að vera í
eftirliti. Sérstakur en sjaldgæfur
blóðsjúkdómur sem veldur blóð-
leysi (anemia perniciosa) er tengd-
ur við aukna tíðni magakrabba-
meins og þarf því að fylgjast vel
með þeim sjúklingum. Þeir sem
hafa sepa í maga eða hafa haft þá
eru líklegri en aðrir til að mynda
magakrabbamein.
Vonir eru bundnar við að frekari
rannsóknir á magakrabbameini
leiði til aukinnar þekkingar sem
nýta má í baráttunni við þennan
sjúkdóm sem hefur verið á undan-
haldi en er engu að síður enn eitt
algengasta krabbamein hjá íslend-
ingum. Eins og áður segir er slím-
húðarsýking vegna bakteríunnar
Helicobacter pylori einn af áhættu-
þáttum þessa krabbameins. Með
lyfjagjöf er hægt að vinna á bakter-
íunni og hugsanlega má á þann
hátt forða einhverjum úr hættu á að
fá magakrabbamein.
ítarefni:
Jónas Hallgrímsson: Magakrabbamein í ís-
lendingum. Yfirlitsgrein. Læknablaðið 1992;
78: 61-78.
Júlíus Sigurjónsson: Manndauði af völdum
krabbameins og annarra illkynja æxla. Lækna-
blaðið 1954; 38: 129-137.
Júlíus Sigurjónsson: Athuganir á tíðni maga-
krabbameins. Læknablaðið 1969; 55:117-127.
Niels Dungal: Cancer in Iceland. Cancer
1955, 3: 262-271.
Þorsteinn Þorsteinsson: Polycyklisk kolvatns-
efni í matvælum. Fréttabréf um heilbrigðismál
1966; 14:17-20.
Jónas Hallgrímsson er prófessor í
meimfræði við læknadeild Háskóla ís-
lands.
Jónas Magnússon er prófessor í
handlæknisfræði við læknadeild Há-
skóla íslands.
26 HEILBRIGÐISMÁL 1/1995