Fróðskaparrit - 01.01.2005, Side 10

8
FRÆNDA-.L
trumma, prædika til tess at kanna, um r
verður ávirkað av ljóðinuin, sum stendur
frammaníyri, sbr. her Bames og Weyhe
(1994), sum siga, at so er.
Næmingamir em allir úr einum málføris-
øki - tað kann vera, at ein eitt sindur annar-
leiðis mynd kom fram, um kanningin varð
víðfevndari, men tað má koma seinni, um
onkur annar tekur evnið upp til nærri kann-
ing. Stutt skal nevnast, at tað ikki hevur ong-
an týdning aðrastaðni, hvørjum umhvørvi
heimildarfólkini koma úr, t.e. hvørjari stætt,
men av tí at stættarmunurin enn ikki tykist
hava stórvegis týdning, tá ið talan er um
føroysk, er ikki nógv gjørt burtur úr hesum.
Eg skal kortini nevna, at foreldrini hjá J
(drongur), stytt Jd, hava hægri útbúgving,
t.e. frá Læraraskúlanum og Sjómansskúlan-
um, annað foreldrið hjá S8 hevur hægri út-
búgving, foreldrini hjá A8 eru bæði arbeið-
arar, bæði foreldrini hjá Od hava hægri
útbúgving, foreldrini hjá HK8 hava hægri
útbúgving (pápin) og mamman aðra útbúgv-
ing enn fólkaskúla og miðnámsskúla, og at
foreldrini hjá Sr8 bæði eru arbeiðarar.
Tað, sum sagt hevur verið
um r í føroyskum
Ein góð kelda at leita til, tá ið ræður um
føroyskan framburð, er inngangurin hjá
Rischel, J. í Føroysk-donsk orðabók frá
1961. Her sigur hann, sum satt er, at:
Lyden [r] i færøsk varierer (frit eller kombi-
natorisk betinget) mellem et svagt snurret r
og en ren hæmmelyd.
1 forlyd kan lyden minde om “flapped” r
i engelsk very eller om r i engelsk dry. Efter
vokal er den sidstnævnte variant almindelig;
men her nærmer lyden sig ofte stærkt til rs
i (øst)norsk vers, blot mere stemt (dvs. en
retrofleks, stemt sibilant [zj: ['ve:z;a] vera).
Individuelt varierer r-lyden en del (den er
ofte mere sibilantisk hos kvinder end hos
mænd).
(Rischel, J. 196LXXVI)
Her skulu vit leggja merki til “svagt snur-
ret r”. Tað er rullandi r, ljóðskrivað [r].
Eitt ljóð, súm summi hava, men sum ikki
er tað vanligasta ljóðið í føroyskuin. Tað er
approksimanturin [j], sbr. Petersen (1996)
og eisini Thráinsson et. al. (2004:54), har
tað verður sagt, at:
“although /r/ is classified as an approximant
in the overview of Faroese consonants above,
namely as an [j], a trilled [r] can occasion-
ally be heard, especially after initial /p,t,k/
(cf, e.g. Bames and Weyhe 1994:194).
(Thráinsson et. al. 2004:54)
Rischel nevnir flap. Tað er vanligt at hava
“flap” ella “tap” ljóð, sum eru:
...caused by a single contraction of the
muscles so that one articulator is thrown
against another. It is often just a very rapid
articulation of a stop”
(Ladefoged, P. 1993:168).
I einum tap ljóði fer tungubroddurin upp og
nertir við tannryggin ella tenninar, og fer
broddurin so niður aftur sama veg. I einum
flap ljóði verður tungubroddurin boygdur
upp og afturá sum í einum retrofleksum
ljóði, og síðani slær hann í el. nertir við