Samtíðin - 01.10.1938, Side 7

SAMTiÐIN
Október 1938 Nr. 46 5. árg., 8. hefti
ERSLUNARSAGA íslands frá 1787 og
fram til vorra daga er einn af þeim
fjölmörgu þáttum í sögu þjóðar vorrar,
sem enn eru óskrifaðir. Slík rannsókn þol-
ir að vorum dómi enga bið. En eins og
bent hefir verið á hér í ritinu eru viss-
ar greinir íslénskra fræða nú á tímum í
hinu aumasta ófremdarástandi. Nægir í
því sambandi að minna á, að Islending-
ar, söguþjóðin sjálf, á sér enn enga prent-
aða heildarsögu, heldur aðeins meira og
minna ágripskenda bæklinga, scm notað-
ir eru við kenslu í skólum lands vors.
Það má heita alveg dæmalaust til frásagn-
ar, að á 20. öld skuli íslenskum stúdent-
um í heimspekideild háskóla vors hafa
verið boðið upp á að læra sama ágripið af
sögu þjóðar sinnar og samfímis var not-
að við kenslu í barnaskólum hér á landi.
Vér eigum enga prentaða íslenska bók-
mentasögu um tímabilið frá nál. 1400 og
fram til vorra daga. Engar handhægar og
læsilegar ævisögur Jóns Sigurðssonar for-
seta og ýmsra annara íslenskra mikil-
menna og höfðingja á fyrri öldum eru til.
Haugar af bókmentum fyrri alda liggja
undir skemdum í handritasöfnum, flestum
ókunnir með öllu. Og þannig mætti lengi
telja. — Samtíðin vill fyrir sitt leyti vara
þjóð sína við öllu tómlæti gagnvart ís-
lenskum fræðum. Hún er ekki sagnfræði-
tímarit né bókmentarit sérstaklega, og
hún lætur fyrst og fremst menningarmál
líðandi stundar til sín taka. Þannig von-
umst vér til þess, að rit vort megi, þeg-
ar fram líða stundir, verða traust heim-
ild um sitthvað, er snertir samtíma þess.
Viljum vér í því sambandi fyrst og fremst
benda á greinarnar á bls. 4—5 í hverju
hefti, þar sem lýst hefir verið í viðtöl-
um ýmis konar gróanda í athafnalífi og
menningarbaráttu íslensku þjóðarinnar.
Þessi viðtöl ætlumst vér til, að verði síð-
ar meir óyggjandi heimildir svo langt sem
þau ná. Þau eru ekki uppspuni, eins og
mörg blaðaviðtöl erlendis, sem venjulega
eru skálduð út frá fáum setningum. Vér
höfum meira að segja oft gætt þess vand-
lega, að orðalag heimildarmanna vorra
héldist óbreytt að svo miklu leyti, sem
slíku varð við komið. Það er að voru áliti
ekki ómerkilegt viðfangsefni fyrir tímarit
að varðveita brot af menningarsögu líð-
andi stundar, sem að vissu leyti fellur
utan viðfangsefnis dagblaðanna í landinu.
Vér höfum einnig birt hér í ritinu nokkra
þætti úr sögu bílanna á Islandi, í þeirri
von, að sú saga verði síðar rituð í heild
og muni, er tímar líða, þykja stórlega
merkileg. I þessu hefti birtist grein, sem
vér höfum nýlega ritað eftir frásögn Emil
Nielsens, framkvæmdarstjóra í Khöfn. Hún
fjallar um vissan þátt í viðskiptaháttiim
Islendinga á ofanverðri 19. öld. Allan slík-
an fróðleik þarf að skrásetja, áður en hin
aldna kyitslóð, sem man hann, fellur frá.
Og élsta fólkið í landinu mun jafnan vita
ótal margt, sem yngri kynslóðin hefir
ekki efni á að missa af. Ræktarsemi vor
við hvers konar þjóðlegan fróðleik mun
verða til þess að varðveita samhengið í
menningarsögu Islendinga og varna þess,
að hið nýja slitni úr tengslum yið hið
gamla. En sú þjóð, sem er hirðulaus um
menningarsögu sína, á það á hættu, að
gleyma sjálfri sér.