Fréttablaðið - 23.01.2010, Blaðsíða 56

Fréttablaðið - 23.01.2010, Blaðsíða 56
28 23. janúar 2010 LAUGARDAGUR N ú um stundir eru það hinir bláu þriggja metra háu Na‘víar í myndinni Avatar sem eru birtingarmynd geimvera. Í þessari geysivinsælu mynd er homo sapiens bölvað illþýði sem vill ekkert annað en krækja í náttúruauðlindirnar á Pandora, plánetu Na‘víanna. Valdahlutföllin hafa snúist við – nú erum „við“ að ráðast á geimverurnar, ekki öfugt. Margir hafa bent á að hinir nátt- úruelskandi Na‘víar líkist göfuga villimanninum sem Jean-Jacqu- es Rousseau skrifaði um sautj- án hundruð og súrkál. Þetta er vissulega ný tegund af geimver- um, því oftast hafa geimverurnar verið álitnar gáfaðri en menn – að minnsta kosti tæknilegri. Na‘víarn- ir í Avatar minna á þær fjölmörgu tegundir „villimanna“ sem hvíti maðurinn hefur arðrænt í gegn- um tíðina, frá indjánum Ameríku til frumbyggja Ástralíu með við- komu í Afríku. Þrátt fyrir Obama og Al Gore og mikla áherslu á nátt- úruvitund og sjálfbærni er hvíti maðurinn við sama heygarðshorn- ið í framtíð leikstjórans James Cameron. Myndin gerist árið 2154 og Cameron gerir ekki ráð fyrir neinni hugarfarsbreytingu á þess- um 144 árum þangað til. Gráu mennirnir Na‘víarnir eru „góðar“ geimverur. Í bíómyndunum eru geimverur oft- ast vondar, en nokkrar fleiri góðar eru þó til. E.T. var náttúrlega besta skinn með skjaldbökuútlitið sitt. Hann þráði ekkert nema að kom- ast aftur heim til sín og tókst það. Í Star Wars- og Star Trek-seríun- um úir allt og grúir af geimveru- tegundum, bæði góðum og vondum. Það er mikill munur á innræti og gáfnafari hins djúpspaka en dverg- vaxna Yoda og Jar Jar Bings, sem virðist hafa svipaðar gáfur og asn- inn í Shrek. Geimverurnar í Close encounter of the third kind (Steven Spielberg, 1977) voru nokkuð næs og virtust vera vísindamenn í leið- angri. Þær voru litlar með stóra hausa og nokkuð svipaðar í útliti og fólk á þessum tíma sagði að hefði rænt sér á fljúgandi furðuhlutum. Geimverur með þetta útlit (stór haus, grannur líkami, ávöl svört augu) er stundum kallaðir „Gráu mennirnir“. Þessi tegund geimvera virðist dunda sér helst við það að veiða menn til að rannsaka þá, oftar en ekki með endaþarmsskoð- un. Geimverur endurspegla samtímann Líkt og Na‘ví- arnir eru full- trúar nátt- úruvitundar í nútíman- um, voru nokkrar svart-hvítar geimver- ur fulltrúar almennrar skynsemi í miðju kalda stríðinu á 6. ára- tugnum. Bandaríkin og Sovétrík- in hömuðust við að koma sér upp kjarnorkusprengjum og það virtist nóg að einhver klikkaðist og ýtti á rauða takkann til að allt færi til andskotans því sprengjubirgðirn- ar nægðu til að eyða öllu lífi á jörð- inni tíu sinnum. Í myndum frá þess- um tíma voru geimverur stundum mjög ábúðarfullar og skildu ekkert í því hvað mannkynið var heimskt. Í Plan Nine from Outer Space frá 1959 – sem reyndar er oftast nefnd versta kvikmynd sögunn- ar – koma geimverur til jarðar- innar til að hindra mannkyn- ið í að smíða dómsdagsvopn. Í The Day the earth stood still frá 1951 er geimveran Klaatu rödd djúprar visku. „Ég verð hræddur þegar ég sé skyn- semi skipt út fyrir ótta,“ segir Klaatu (leikinn af Michael Renn- ie í speisuðum galla) við fulltrúa mannkynsins. Líklega hafa marg- ir kinkað samþykkjandi kolli í bíó- unum þegar Gort, risaróbóti Klaat- usar, tók að bræða vopn hermanna með geislum sem komu út úr aug- unum á honum. Þegar myndin var endurgerð 2007 með Keanu Reeves í hlut- verki Klaatu hafði kjarnorkuógn- inni verið skipt út fyrir náttúrueyð- andi ógninni af mannkyninu sjálfu. Svona endurspeglast áherslur sam- tímans í geimverunum. Vondar geimverur Geimverur í bíómyndum eru þó oftar vondar en góðar. Ef þær koma til jarðarinnar er það í þeim tilgangi að arðræna plánetuna og hneppa jarðarbúa í ánauð – eða éta þá! Í hinni sprenghlægilegu Mars Attacks! eftir Tim Burton eira geimverurnar engu og drepa og sprengja allt sem fyrir verð- ur á lævísan hátt. Í Signs, sem byggir söguþráðinn á dularfull- um hringjum sem oft hafa fund- ist á kornökrum, eiga Mel Gibson og Joaquin Phoenix í mesta basli með að ráða niðurlögum aðgangs- harðra geimvera. Í Invasion of the Body Snatchers (kom upprunalega út 1956, en var endurgerð tvisvar) fara geimverurnar lúmska leið og nota fyrirliggjandi mannkyn sem hýsil eftir ógnvekjandi ferli í risa- stórum fræbelgjum. Í fjölmörgum öðrum myndum hafa geimverurnar illt eitt í hyggju. Ekki tekur betra við þegar fylgst er með mannkyninu álpast út í geiminn í framtíðinni. Verri verða vondu geimverurnar varla en hin slepjulegu kvikindi í Aliens-þrí- leiknum. Þær skaðræðis geimver- ur eru eins langt frá friðelskandi náttúruvættunum í Avatar og hugs- ast getur. Geimverur eru jafn fjöl- breyttar og ímyndunarafl manna leyfir. Geimverufræðin Fyrir marga eru þó geimverur ekki skáldskapur upp úr fólki í Holly- wood heldur sannleikurinn sjálf- ur. Magnús Jónsson, leikari og tón- listarmaður, hefur lengi sökkt sér niður í það sem kallast exopolitics á ensku, en Magnús kýs að kalla geimverufræði á íslensku. „Því meira sem ég les mér til um þetta því meira finnst mér ég geta flokkað hvað er rugl og hvað ekki,“ segir hann. „Svona 80 pró- sent af þessu eru bara skíthrædd- ir Ameríkanar sem lifa í einhverj- um Star Trek/Spielberg-heimi. Inn á milli er svo alvörufólk sem virð- ist allt vera að tala um sama hlut- inn. Maður byrjar að sjá hverjir eru að segja sannleikann. Síðustu 2-3 árin hefur verið sprengja í því að fólk er að koma fram með upplýs- ingar sem það hefur verið bundið þagnar eiði um. Háttsettir menn úr hern um til dæmis, sem eru að segja frá kynnum sínum af geimverum og fljúgandi furðuhlutum. Vilji fólk kynna sér þetta betur mæli ég til að mynda með síðunni projectcamelot. org. Það er svona „whistle-blower“- síða með viðtölum við fólk sem veit eitthvað um málið.“ Magnús segir nokkrar tegundir geimvera gera sig heimakomnar hér. Sumar séu nákvæmlega eins og mannfólk í útliti, aðrar öðruvísi, eins og „Gráu mennirnir“. Genabreytt tilraunadýr Hvað er þá málið? Hvað vilja þess- ar geimverur okkur? Magnús hefur svarið, en það er reyndar dálítið flókið og einhverjum gæti þótt það langsótt. „Öll mannkynssagan eins og okkur hefur verið kennd hún er til- búningur yfirvaldsins – peninga- manna og trúarbragða. Þeir bjuggu til kerfi sem gera okkur þræla í hugsun og fyrir vikið erum við á kafi í efnishyggjunni og förum lítið inn á við. Þróunarkenning Darwins gengur ekki upp sé hún skoðuð nánar. Við erum öll gena- breytt tilraunadýr úr fimmtu til- raun „guðanna“. Það var fyrsta til- raunin sem gekk upp því þá fengum við sál. Forfeður okkar – sem búið er að ljúga að okkur að séu guðir – gerðu þessa tilraun. Þeir voru í raun bara fullkomnari útgáfur af okkur sjálfum. Geimverur.“ Magnús segir að þeim umbrota- tímum, sem nú standa yfir, muni ljúka 2017-2018. „Eftir þessar miklu hamfarir sem nú ganga í garð, munu sumir komast á næsta tilvistarstig, fjórðu víddina. Mann- kynið er hreinlega að skiptast í tvær fylkingar: Þá sem vilja þrosk- ast og komast yfir í fjórðu víddina. Þetta fólk er farið að hugleiða og það trúir því að einn sé allt, allt sé einn og að maðurinn sé ekkert æðri öðrum dýrategundum. Þetta fólk mun skilja út á hvað þetta allt gengur. Hinir eru hræddir og vilja ekki þroskast og bara vera áfram í efnishyggjunni. Í þeirra veröld verður bara meira umkomuleysi og meiri reiði.“ Magnús segir að svokölluð „ind- ígó“-börn hafi verið að koma fram á síðustu áratugum og séu næsta skref í þróun mannkynsins. Þá eru geimverufræðingar almennt á því að nú styttist í að geimverurnar láti sjá sig af því mannkynið er komið svo langt í að eyða sér. „Það eru bundnar vonir við að Obama komi fram og segi sannleikann, þótt hann sé reyndar bara tilbúin afurð pen- ingakarlanna,“ segir Magnús. Hann sér margt úr geimveru- fræðunum í myndinni Avatar. „Þetta tré og hugleiðslan og það að allir séu jafnir er í beinum sam- hljómi við geimverufræðin. Það er algjör kærleikur og einlægni hjá Na‘víunum og allt annar hugs- anagangur en hjá okkur. Hinn vestræni heimur er gegnsýrður af kaldhæðni, græðgi, hræsni og dómhörku. Þess vegna er auðvelt að skjóta allt í kaf sem passar ekki inn. Mér fannst margt skemmtilegt í þessari mynd. Það komu yfir mann tilfinningar sem maður hafði ekki upplifað síðan maður var barn.“ Hvernig eru geimverur? Alheimurinn er ógnvænlega stór og troðfullur af vetrarbrautum, sólkerfum og plánetum. Hann er svo stór að maður skilur það ekki. Hann er svo stór að þarna einhvers staðar hlýtur bara að vera líf. Og þá örugglega vitsmunalíf líka. Líf utan jarðarinnar er ósannað, en fjölmargir hafa reynt að ímynda sér geimverur og sett þær hugmyndir niður á blað. Og eru geimverur kannski menn? Dr. Gunni athugaði málið. VONDAR, GÓÐAR, VITRAR, VITLAUSAR Hugmyndir manna um líf á öðrum hnöttum hafa tekið á sig margar birtingamyndir um árin. Na‘víarnir eru villtir og góðir. E.T. VILL HRINGJA HEIM Mikið gekk á þegar reynt var að koma geimverunni E.T. til síns heima. VIÐ KOMUM Í FRIÐI Gort og Klaatu. SPEKINGURINN MIKLI Yoda mælir eintóma speki. EKKI ÁRENNILEGUR ÞESSI Geimverurnar í Mars attacks! skutu á allt sem hreyfðist. GRÁU MENNIRNIR Hefur þú rekist á svona karl? STYTTIST Í AÐ GEIMVER- URNAR LÁTI SJÁ SIG Segja geimverufræðingar eins og Magnús Jónsson að minnsta kosti.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.