Fréttablaðið - 23.01.2010, Blaðsíða 16

16 23. janúar 2010 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Eðlilega vakti athygli að flokksráð VG gat ekki ályktað um Icesave; stærstu þraut sem nokkur
ríkisstjórn hefur glímt við. Flestir
telja það bera vott um veikleika. Á
þessum peningi eins og öðrum eru
tvær hliðar.
Þegar kjarni aðalvaldaflokks
landsins talar til þjóðarinnar
skýrast þrýstilínur á veðurkort-
um stjórnmálanna. Flokkurinn
var klofinn í Icesave-málinu áður
en til fundarins kom. Sú staðreynd
hefur bæði veikt flokkinn og ríkis-
stjórnina. Að því leyti breytti fund-
urinn engu.
Hinu er ekki að neita að það er
til marks um styrkleika forystunn-
ar að hún skuli við þessar aðstæð-
ur sleppa við gagnrýni eða tak-
mörkun á umboði í þessu máli í
ályktunum fund-
arins. Í reynd
þýðir þetta að
formaður VG
heldur forystu-
hlutverki sínu
í stjórnarsam-
starfinu þrátt
fyrir þennan
veikleika. Hann
má því ágætlega
við una.
Í þessu ljósi sýnir þunnt hljóð
þagnarinnar um Icesave trúlega
skarpari pólitíska þrýstilínu en
skýr og skorinorð ályktun gegn
Evrópusambandsaðild. Enginn
veit hvað hún þýðir. Ljóst er til að
mynda að henni er ekki ætlað að
hafa áhrif á stjórnarsamstarfið.
VG ályktar á hverjum fundi gegn
veru Íslands í Atlantshafsbanda-
laginu. Þær ályktanir hafa beinlín-
is gagnstæða merkingu í raunveru-
leikanum því að flokkurinn tekur
fulla pólitíska og stjórnskipulega
ábyrgð á Atlantshafsbandalagsað-
ildinni.
Vel má vera að andstaðan gegn
Evrópusambandsaðildinni fái
sömu örlög og ályktanirnar gegn
Atlantshafsbandalaginu: Hún verði
þannig einungis til notkunar á lok-
uðum flokksfundum og í dótturfé-
lögum með sömu heimsýn. Þetta er
þó verulegri óvissu háð og trúlega
þurfa aðrir að taka ákvörðunina
áður en sú staða kemur upp.
Af þessu má ráða að flokks-
ráðssamþykkt VG þarf að draga
inn á pólitísk veðurkort með hlið-
sjón af öðrum pólitískum þrýstilín-
um. Ella verður ekki rétt úr henni
lesið.
Traust bakland um völdin
Jafnvægi í ríkisfjármálum, lausn á Icesave og ný skýr framtíðarstefna í peninga-málum eru lykilatriði við
endurreisn efnahagslífsins. Fari
eitt af þessum málum úrskeiðis
mistekst endurreisnin.
Pólitíski vandi þjóðarinnar er sá
að VG, flokkurinn sem hún hefur
kosið til að bera hita og þunga
stjórnarsamstarfsins, er andvíg-
ur nýrri stefnu í peningamálum, er
klofinn um Icesave og ófús að axla
ábyrgð á íhaldsúrræðum í ríkisfjár-
málum. Ætla má að flokksforystan
geti farið sínu fram gegn vilja
kjarnans í flokksráðinu í einu af
þessum þremur málum. Hæpið er
að hún hafi afl til að ganga lengra,
þrátt fyrir góðan vilja. Þeir fjötrar
binda nú Ísland.
Leysist Icesave fyrir tilstuðlan
stjórnarandstöðunnar með nýjum
samningum myndu Sjálfstæðis-
flokkurinn og Framsóknarflokk-
urinn hagnast mest á því pólit-
ískt. Trúverðugleiki þeirra myndi
styrkjast til muna. Þeir þarfnast
þess. Ríkisstjórnin myndi á hinn
bóginn hafa hag af því að losna við
mál sem hún getur ekki leyst upp á
eigin spýtur.
Fari svo sem horfir að ríkis-
stjórnin tapi Icesave í þjóðarat-
kvæðagreiðslu eru öll þrjú lykilat-
riði endurreisnarinnar enn í lausu
lofti einu og hálfu ári eftir hrun
gjaldmiðilsins og falls bankanna.
Helstu samstarfs-viðskiptaþjóðir
Íslands munu horfa á þá heildar-
mynd en ekki bara einn þátt henn-
ar. Enginn veit hvort það þyngir eða
léttir lausn á Icesave-þrautinni.
Þann stóra lærdóm má draga af
flokksráðsfundi VG að sú stund er
komin að forystumenn í stjórnmál-
um freisti þess að brjóta upp þá lok-
uðu málefnastöðu sem íslensk pólit-
ík er föst í. Ef það er ekki raunhæft
er spurning hvort endurreisnin er
raunhæf.
Þrjú lykilmál í lausu lofti
Á sama hátt og ályktan-ir flokksráðs VG báru vott um styrk flokksfor-ystunnar og stuðning við
ríkisstjórnina sýndu þær að for-
ystan hefur ótraust málefnalegt
bakland til að takast á við erfiðustu
viðfangsefnin sem hún stendur
andspænis. Þær óglöggu pólitísku
þrýstilínur gætu verið fyrirboði
um nýtt skaðaveður í efnahags-
málum.
Í ríkisstjórninni bera ráðherr-
ar VG ábyrgð á fjármálaráðuneyt-
inu og tveimur af þremur stærstu
útgjaldaráðuneytunum. Eitt af lyk-
ilatriðum endurreisnarinnar er
að ríkisstjórnin standi við skuld-
bindingarnar í samstarfsáætl-
un Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og
Íslands um jöfnuð í ríkisrekstrin-
um á næsta ári.
Flokksráð VG lætur eins og þetta
verkefni sé ekki á dagskrá. Það
eru alvarlegustu tíðindin frá þess-
um umtalaða flokksráðsfundi þó
að þau hafi ekki vakið athygli fjöl-
miðla. Þau eru skýr vísbending um
að forysta VG hafi ekki málefna-
legan stuðning í þeim kjarna sem
stendur að baki henni til að glíma
við þetta viðfangsefni. Strax í upp-
hafi stjórnarsamstarfsins fyrir ári
komu fram efasemdir um að rík-
isstjórnin myndi hafa stuðning í
baklandi VG til að hrinda þeim
íhaldsúrræðum í framkvæmd sem
samstarfsáætlunin við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn gerir ráð fyrir.
Að vísu er ekki ástæða til að
draga vilja flokksforystunnar í
efa í þessum efnum. Hún fer hins
vegar ekki út á vígvöllinn ef ridd-
araliðið fylgir ekki á eftir. Í þessu
ljósi eykur þögn flokksráðsfund-
arins á efasemdir um getu ríkis-
stjórnarinnar til að leysa ríkis-
fjármálin.
Ótraust bakland um málefnin
U
ndir lok desember skýrði Ólafur Þór Hauksson, sér-
stakur saksóknari, frá því að á fyrstu mánuðum þessa
árs myndi skýrast hver yrði niðurstaðan í fyrstu mál-
unum af þeim um fimmtíu sem hann hefur til rann-
sóknar. Nú er rétt rúmt ár frá því að komið var á fót
embætti sérstaks saksóknara til að rannsaka mögulega saknæma
þætti tengda bankahruninu hér.
Marga er heldur tekið að lengja eftir því að sjá afrakstur þeirr-
ar vinnu sem sett hefur verið af stað. Þá þykir jafnvel skjóta
skökku við að á meðan innbrots- og töskuþjófar og fíkniefna-
smyglarar eru umsvifalaust hnepptir í gæsluvarðahald í misum-
fangsmiklum málum, þá virðist engum hafa dottið í hug að koma
einum eða tveimur fyrrum stórlöxum íslensks fjármálalífs bak
við lás og slá meðan farið er í gegnum þeirra mál. Eða er fullvíst
að þeir fái ekki skaðað rannsókn mála sem að þeim snúa?
Þegar ákæruvaldið er búið að leggja fram ákærur í málum
mótmælenda sem fóru offari við Alþingishúsið og slösuðu þing-
verði og lögreglumenn, en um leið liggur ekki einu sinni fyrir
hvort grundvöllur er fyrir ákærum í milljarðaviðskiptum fjár-
glæframanna við sjálfa sig, þá hljóta að vakna spurningar um
hvort í lagi sé með forgangsröðun hjá þeim sem gæta eiga laga
og réttar. Mögulega þarf að efla rannsókn efnahagsbrota.
Getur verið að í lagi þyki að almenningshlutafélag, Lands-
bankinn, kaupi skuldabréf af stærsta eiganda sínum, sem á móti
notar eignarhaldsfélag sitt um eignina í bankanum til þess að
lána öðrum félögum í eigin eigu fleiri hundruð milljónir? Fram
hefur komið að óverulegar eignir sé að finna í þrotabúi Samsonar,
eignarhaldsfélagi Björgólfsfeðga hvurs stærsta eign var í bank-
anum. Helst að vonir hafi staðið til að verðmæti kynnu að vera í
afleiðusamningum um gjaldeyri. Kröfur á búið námu hins vegar
111 milljörðum króna. Þar af voru 24 vegna skuldabréfaútgáfu
félagsins.
Í grein sem Guðrún Jónsdóttir, sviðsstjóri hjá Fjármálaeftir-
litinu, skrifaði í Fréttablaðið fyrir viku kemur fram að mál tengd
peningamarkaðssjóðum bankanna hafi „undið upp á sig“ í nokkr-
um tilvikum og séu sum enn til rannsóknar.
Auðvitað er samt ekki hægt að gefa sér að í öllum tilvikum sé
um glæpamennsku að ræða þó svo að peningar hafi tapast. Mikil-
vægt er hins vegar að það fari að liggja fyrir niðurstaða í þeim
málum sem hafa verið til rannsóknar og að ákærur komi fram
þar sem tilefni er til. Uppgjörs er þörf.
Þá er skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis ekki síður beðið
með eftirvæntingu, enda frekar að þar verði hægt að fara yfir
aðdraganda og ástæður ákvarðana og leggja mat á undirliggjandi
ástæður, án þess að það sé í samhengi við höfðun opinbers máls.
Líkast til eru hendur sérstaks saksóknara að nokkru bundnar
þegar kemur að umfjöllun um mál sem ekki verður ákært í. Pott-
ur gæti verið brotinn, þótt grundvöllur fyrir ákæru sé lítill.
Í öllu falli er óvíst að margir séu tilbúnir að leggjast á árar
við uppbyggingarstarf ef ekki stendur annað til en að taka upp
þráðinn þar sem frá var horfið fyrir hrun, með sömu persónum í
aðalhlutverkum. Á það jafnt við um viðskiptalífið sem vettvang
stjórnmálanna.
Víðar er óvissa en um verklag innlánstrygginga.
Uppgjörs er þörf
ÓLI KRISTJÁN ÁRMANNSSON SKRIFAR
SPOTTIÐ