Fréttablaðið - 06.02.2010, Blaðsíða 20

20 6. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
U
ppsögnin kom mér
ekki á óvart,“ segir
Þóra Tómasdóttir
yfir kúfuðum disk
af heilsufæði þegar
hún útskýrir hvern-
ig henni leið við tíðindin að missa
vinnu sína í Kastljósi RÚV fyrir
tveimur vikum. „Ég vissi um
fyrirhugaðan niðurskurð hjá RÚV
og það lá ljóst fyrir að það var ekki
úr mörgu að velja nema þessum
þætti. Kastljósið hefur verið mjög
plássfrekur þáttur lengi í sjón-
varpinu og ég er reyndar þeirr-
ar skoðunar að allt svona sem er
dýnamískt eins og Kastljósið geti
ekki enst að eilífu. Fyrir mig var
kominn tími til að fara og skipta
um umhverfi. Þetta var vissulega
mjög krefjandi tími en þar á móti
kemur að ég vil bara vera í krefj-
andi vinnu. Ég held líka að sama
tilfinning hafi verið til staðar hjá
Þórhalli Gunnarssyni, að vilja
hætta á réttum tíma til að snúa
sér að öðru. Það kom mér þó vissu-
lega á óvart að hann skyldi hætta
en ég held að þetta hafi verið hár-
rétt ákvörðun hjá honum.“ Þóra
segir það vissulega hafa verið
ákveðið áfall samt sem áður að fá
uppsagnarbréfið og að tilfinning-
ar hafi verið blendnar fyrstu tvo
dagana á eftir. Henni varð strax
hugsað til Noregs en hún ólst þar
upp að hluta til, gekk í menntaskóla
og sótti síðar nám í heimildar-
myndagerð þar. „Mér bauðst strax
vinna úti. Þetta gerðist í rauninni
þannig að Þórhallur kallar mig á
fund og segir mér upp, svo labba
ég í hálfgerðu sjokki beint að tölv-
unni minni en þar bíður mín tölvu-
póstur frá Noregi þar sem ég var
spurð hvort ég kæmist mögulega út
í atvinnuviðtal.“
Þóra stökk til Óslóar í við-
talið og landaði starfinu um leið.
„Þetta er starf hjá Svensk Film-
industri sem er mjög stórt fram-
leiðslu- og dreifingarfyrirtæki
og er meðal annars með starf-
semi í Ósló. Ég verð framleiðslu-
stjóri í framleiðsludeildinni þar og
þetta er fyrir mér algjört drauma-
djobb.“ Þóra bætir við að umhverf-
ið í Noregi þessa stundina sé mjög
skemmtilegt fyrir kvikmynda-
gerð. „Sérstaklega fyrir jafnrétt-
issinna eins og mig. Þarna úti er
það stefna núna að leggja áherslu
á kvenleikstjóra og bíómyndir sem
segja sögu kvenna. Hingað til hafa
norskar bíómyndir verið gerðar af
körlum um karla. Það er fullt af
klárum stelpum úti sem eru á kafi
í kvikmyndagerð.“
Þóra hefur brennandi áhuga á
heimildarmyndum og gerði mynd-
ina Stelpurnar okkar í fyrra um
kvennalandsliðið í fótboltanum sem
fékk afbragðsdóma. „Myndin er
núna í ferli þar sem ég er að reyna
að koma henni inn á kvikmyndahá-
tíðir og kynna hana. Ég hef þó allt-
af vitað það að þetta er mynd fyrir
Íslendinga, þetta er ekki mynd sem
á breiða skírskotun til útlanda. Ég
hef fengið mikið af fyrirspurnum
eins og frá Þýskalandi þar sem
kvennaboltinn er mjög sterkur. Í
nýja starfinu mínu verð ég meðal
annars að vinna við tvær mjög
spennandi heimildarmyndir sem
eru í framleiðslu, meðal annars
eftir Beate Arnestad, magnaða
konu sem vílar ekki fyrir sér að
stefna lífi sínu í hættu þegar hún
er að gera heimildarmyndir. Hún
gerði til dæmis mjög þekkta mynd
sem heitir „Min datter terroristen“
og ég er mjög spennt að fá að vinna
með henni. Ég fíla trylltar konur
sem gera það sem þeim sýnist.“
Miðaldra karlar stjórna fjölmiðlum
Spurð að því hvaða tilfinningar
hún beri gagnvart RÚV á þess-
um tímamótum segir Þóra vinnu-
staðinn alltaf verða stór hluti í lífi
hennar. „Ég er búin að vera þarna
í sex ár, allt frá því að vera í ungl-
ingaþætti, inni á fréttastofu og
í Kastljósinu og þetta verður að
ákveðnum kúltúr og hugsunar-
hætti. Allt frá því að ég var lítil
stelpa langaði mig að vinna á RÚV.
En það er klárlega margt sem er
ekki yfir gagnrýni hafið þarna.
RÚV má alveg fá gagnrýni líkt og
aðrir fjölmiðlar hér á landi fyrir
að hafa glerþak yfir sér sem er
ekki hægt að mölva. Það er alveg
ótrúlegt að íslenskir fjölmiðlar,
ljósvaka- og prentmiðlar, hafi allir
miðaldra karlmenn við stjórnvöl-
inn. Það er svo löngu kominn tími
til að breyta þessu.“ Þóra nefnir
Elínu Hirst sem var einnig sagt
upp hjá RÚV sem dæmi um hversu
erfitt er fyrir konur að brjótast í
gegnum þetta þak og komast inn í
þennan karllæga bransa. „Það er
mjög auðvelt að rýna í tölur um
hverjir eru viðmælendur fjölmiðla.
Kynjahlutföllin eru langt frá því að
vera jöfn. Viðmælendur í umræðu-
þáttum sjónvarpsins eru um það
bil 75 prósent karlmenn. Það er
fullkomlega óásættanlegt.“
Því er oft haldið fram að konur
vilji síður koma í viðtöl en karl-
menn. Þóra segist ekki kaupa þá
kenningu. „Hverjir segja það? Það
eru karlmennirnir sem stjórna
fjölmiðlunum sem segja það. Þeir
hafa að sjálfsögðu skýringar á
sínum göllum. Konur hafa alltaf
verið tilbúnar að koma í viðtöl til
mín. Reginmunurinn er kannski sá
að konur eru með öðruvísi nálgun
en karlmenn og eru varkárari. Þær
eru ekki tilbúnar til þess að demba
sér í að vera álitsgjafar hvenær
sem er og hvar sem er, eða til þess
að hafa skoðun á öllum fjandan-
um, heldur koma þær frekar fram
þegar þær eru kallaðar til sem
sérfræðingar og það er einmitt
það sem mætti gera meira af, því
konur eru ekki síður menntaðar en
karlar á Íslandi. Nú er ríkisstjórn-
in einnig nokkurn veginn jafnskipt
af kynjum og því engin ástæða til
þess að tala bara við karlana þar.
Þetta endurspeglar ekki þann
veruleika sem við búum í.“
Útvarpsstjóri þarf að gera sér
grein fyrir hlutverki RÚV
Þóra telur ástæðuna fyrir því
að konur eru ekki stærri hluti
af viðmælendum inni á fjölmiðl-
um meðal annars vegna vilja rit-
stjórna þeirra. „Ég held að þegar
það vanti viðmælendur sé hefð-
in mun sterkari fyrir því að leita
til karlmanna. Það er þessi hefð
sem við þurfum að brjóta. Og það
er brýnast að fréttamenn snúi sér
að því að breyta þessari þróun.“
En var hlustað á hennar sjónar-
mið á RÚV? „Já, ég tók að mér
þetta hlutverk hvað varðar Kast-
ljósið og ég skal viðurkenna það
að hafa átt mjög margar rimmur
við mína yfirmenn um þetta. Það
er líka alveg ótrúlega pirrandi að
sjá hvernig stjórnendur fjölmiðla
velja sér sína eigin líka í kringum
sig. Það er dásamlegt fyrirbæri að
sjá þessa menn klappa sínum körl-
um á kinn og líta fram hjá spreng-
menntuðum og reyndum konum á
sama fjölmiðli. Það virðist stund-
um vera nóg að vinir stjórnenda
fjölmiðla séu með þeim í AA eða
spili með þeim fótbolta.“ Spurð um
skoðun sína á núverandi útvarps-
stjóra, Páli Magnússyni, segist hún
efa það að RÚV myndi skaðast ef
það yrðu skipti á útvarpsstjórum.
„Það þarf að fá einhvern þarna inn
sem gerir sér grein fyrir hlutverki
stofnunarinnar. Ég myndi líka vilja
að útvarpsstjóri leitaði til fólksins í
húsinu og óskaði eftir hugmyndum
að úrlausnum. Kraftaverkin gerast
ekki á bak við luktar dyr hjá ein-
hverjum körlum sem telja sig vera
snillinga.“
Þóra segir þó misskilning að
RÚV sé að fara á hliðina vegna
kaupa á erlendum kvikmyndum og
sjónvarpsefni. „Það er hins vegar
grátlegt að sjá svo lítinn hluta af
tekjum stofnunarinnar renna til
íslenskrar framleiðslu. Þetta er
vettvangur sem við Íslending-
ar höfum til að endurspegla og
rýna í samfélagið og það er hlut-
verk ríkisútvarpsins að sýna þessa
framleiðslu. Það má alls ekki skera
svona harkalega niður á þessum
vettvangi því íslenskir kvikmynda-
gerðarmenn sækja mest allt sitt
fjármagn til útlanda og stór hluti
þess fer til ríkisins, meðal annars
í formi skatta. Yfrlýsing RÚV um
niðurskurð var stríðsyfirlýsing til
geirans sem betur fer brást við og
mun ekki láta bjóða sér þetta.“
Bara bretta upp ermarnar
Þóra er systir Sóleyjar Tómas-
dóttur sem er áberandi og oft
umdeildur borgarfulltrúi Vinstri
grænna. Hefur Þóra ekki orðið
fyrir barðinu á fólki sem afskrif-
ar hana sem „leiðinda femínista“?
„Ég er ekki í Femínistafélaginu
eins og systir mín og tel mig ekki
þurfa að vera þar. En ég er femín-
isti og styð feminíska baráttu. Ég
veit alveg að femínismi er og verð-
ur umdeildur en mér er skítsama
um að vera umdeild. Ég víla ekkert
fyrir mér að reyna að breyta hlut-
unum þó svo að ég sé talin óþol-
andi fyrir það. Það eina sem er nei-
kvætt við að vera femínisti er að
maður verður alltaf svo geðveik-
islega pirraður á hvað hlutirnir
breytast hægt!“
En hvað finnst þá femínistan-
um um markaðsvæðingu fjöl-
miðla þegar berbrjósta stjörnur
með appelsínuhúð selja blöðin?
„Ég held að markaðsvæðing
fjölmiðla sé einfaldlega þróun
sem er að gerast um allan heim.
Berbrjósta stelpur selja örugg-
lega blöðin og fá meiri lestur á
vefmiðlana. Stóra spurningin
hlýtur að vera hvort eigendur eða
stjórnendur fjölmiðla vilji miðil
með trúverðugleika eða miðil
sem selur.“ Þóra segist vera að
vissu leyti fegin að vera komin
úr sviðsljósi myndavélarinn-
ar. „Það er líka ágætt að komast
burt frá kreppufréttunum þó svo
að ég hafi nú alltaf reynt að finna
fréttir með einhverjum jákvæð-
um vinkli í Kastljósinu. En það
er auðvitað brýnna að rýna í hver
kom landinu á hausinn heldur en
að beina athyglinni að sprota-
fyrirtækjum í kreppunni.“ Eftir
fáeina daga verður borgarlands-
lag Þóru orðið að götum Óslóborg-
ar þar sem hún ætlar að hefja nýtt
líf með Kötlu dóttur sinni. „Katla
er búin að læra norska afmæl-
issönginn og verður örugglega
enga stund að ná tungumálinu.
Það hefur gengið betur en mér
hefði nokkurn tímann dottið í hug
að flytja á svona skömmum tíma.
Þetta er ekkert mál ef maður
brettir upp ermarnar. Sumum
finnst Ósló vera lummó borg en
mér finnst hún frábær. Ég verð
að vinna alveg í miðborginni og
er komin með íbúð á besta stað.
Ég sé fyrir mér algjört draumalíf
á næstunni.“
Kominn tími á breytingar
Það var áfall fyrir Þóru Tómasdóttur að missa vinnu í Kastljósinu en líka léttir. Hálfum mánuði síðar er hún á leið til Óslóar
með dóttur sína í nýja vinnu. Anna Margrét Björnsson settist að snæðingi með Þóru og ræddi um fjölmiðlaumhverfið á Íslandi.
RÚV má alveg fá gagnrýni líkt og aðrir fjölmiðlar hér á
landi fyrir að hafa glerþak yfir sér sem er ekki hægt að
mölva. Það er alveg ótrúlegt að íslenskir fjölmiðlar, ljós-
vaka- og prentmiðlar, hafi allir miðaldra karlmenn við stjórnvölinn.
Það er svo löngu kominn tími til að breyta þessu.
ÞÓRA TÓMASDÓTTIR
KVIKMYNDAGERÐARKONA
„Það eina sem er neikvætt
við að vera femínisti er að
maður verður alltaf svo
geðveikislega pirraður!“
FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI