Fréttablaðið - 06.02.2010, Blaðsíða 26

26 6. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
Ó
hætt er að segja að
líf Gunnars hafi
tekið stakkaskipt-
um eftir hrunið og
ekki síst viðhorf
hans til lífsins og
þjóðfélagsins sem við búum í.
„Ég hafði antípat á öllu stjórn-
málakjaftæði. Ég nennti ekki að
hlusta á það,“ segir hann. „En
eftir hrunið er ég búinn að sjá um
þrettán borgarafundi með fjöldan-
um öllum af góðu fólki, gera heila
bíómynd og fara í viðtöl við ótelj-
andi marga erlenda fjölmiðla. Og
ég er bara einn maður. Þeir sem
kunna að skrifa eiga að skrifa um
það sem við erum að ganga í gegn-
um. Þeir sem kunna að búa til lög
eiga að búa til lög. Og ég get rifið
kjaft.“
Engir styrkir
Gunnar lét að sér kveða á borg-
arafundum þegar þjóðfélagið
lék á reiðiskjálfi í eftirskjálftum
hrunsins. Hugmyndin að myndinni
kviknaði síðasta sumar. „Þegar ég
var búinn að gera allt sem ég gat
gert, miðað við svona óreyndan
mann allavega, þá sá maður fram
á að þeir draumar sem maður
hafði til að breyta einhverju eftir
hefðbundnum leiðum bara virk-
uðu ekki,“ segir hann. „Þá fór ég
að velta því fyrir mér hvað ég
gæti gert næst. Upphaflega ætl-
aði ég að gera leikrit því ég kann-
ast aðeins við þann bransa. Ég fór
í heimsókn til vinkonu minnar,
Lilju Skaftadóttur, baráttukonu
og lýðræðissinna, til Frakklands
og þar hittum við franskan kvik-
myndagerðarmann, Pierre Unia.
Við fórum að ræða það að gera
mynd. Honum leist mjög vel á og
peppaði okkur upp. Hægt og rólega
vatt þetta upp á sig. Þegar Herbert
Sveinbjörnsson kvikmyndagerðar-
maður kom inn í þetta fór boltinn
að rúlla. Lilja skaffaði það fé sem
þurfti til að fara á milli staða og
við Herbert flæktumst um heim-
inn og tókum upp efni. Þessi mynd
fékk enga styrki, hvorki frá ríkinu
né fyrirtækjum.“
Hvernig mynd ætluðuð þið að
gera þegar þið fóruð af stað?
„Fyrst að gera aðgengilega
fréttaskýringu á því hvað hefði
gerst. Svo komumst við að því að
fréttaskýring væri ekki endilega
það sem þurfti. Þá vildum við
tengja þetta meira við okkar dag-
lega líf og þá varð myndin per-
sónulegri. Mínir hagir blandast
þannig inn í söguþráðinn, en samt
ekki of mikið, að mínu mati.“
Stærsti vandi Íslendinga
Gunnar fer um víðan völl í mynd-
inni og leitar að útskýringum á því
hvað gerðist eiginlega á Íslandi.
Finnst honum að sú leit hafi borið
árangur?
„Að einhverju leyti fékk ég svör
já, og ég fór líka að skilja hluti
sem ég hafði ekki skilið áður. Ég
talaði við venjulegt fólk í útlönd-
um sem hefur tapað miklu vegna
íslensku bankanna, talaði við hag-
fræðinga, Björgólf Thor og marga
fleiri. Eftir því sem ég safnaði
meiri gögnum og kynnti mér þetta
betur komst ég að því að stjórnvöld
brugðust mér. Þegar ég reyndi að
skilja hvers vegna þau gerðu það
komst ég að stærsta vanda okkar
Íslendinga: Að við höfum raðað
fólki í embætti og stöður, sem
hefur bara engin tök á því að gera
það sem það á að gera því það er
allt tengt og venslað. Vandamálið
er miklu dýpra en það að einhverj-
ir menn hafi farið á peningafyll-
irí. Ef haldin er útihátíð og hún fer
úr böndunum þá kemur lögreglan
og tekur þá sem eru að djöflast.
Í okkar tilfelli var stærðarinnar
útihátíð og allt fór úr böndunum.
Það var þarna einhver 30 manna
klíka á stólpafylliríi og löggan
kom aldrei. Ég skrifa vandamálið
á mjög lélega stjórnsýslu. Og hvað
á svo að gera? Bara lappa upp á
ónýtt kerfi. Setja næsta frænda í
embættið. Myndin sýndi mér fram
á það hvað ég lifi í skrýtnu sam-
félagi. Ég er bara rasandi bit. Það
kemur fram í myndinni að geð-
veiki er það að endurtaka alltaf
sömu mistökin og halda að það
komi eitthvað nýtt út úr því. Mér
finnst þetta geta verið kjörorð
íslensks samfélags.“
Nútíma þrælahald
Gunnar lýsir því í myndinni hvern-
ig hann gafst upp á því að reyna að
standa í skilum við bankana.
„Ég uppgötvaði fljótlega eftir
hrun að ég myndi ekki lifa þetta af,
fjárhagslega. Þótt ég myndi semja
og fara í greiðslufall og spennufall
og hvað þetta heitir allt, sem boðið
er upp á, þá myndi ég samt vera
læstur inni í einhverjum heimi
sem ég vil ekki vera í.“
Varstu búinn að vera svona
glæfralegur?
„Alls ekki. Ég bjó og bý í 60 m²
íbúð. Keypti mér reyndar ágætis
bíl á myntkörfuláni en afborgun-
in var mjög viðráðanleg þegar ég
keypti hann. Ég hef ekki verið að
eyða peningum í einhver flottheit.
Jú, ég leyfi mér það að vera í Bað-
stofunni í World Class af því mér
líður vel þar. Ég ætla að reyna að
leyfa mér það áfram þótt ég sé að
verða gjaldþrota. Ég réð bara ekki
við þetta. Afborgun af húsinu fór
úr 100 þúsund í 165 þúsund á mán-
uði og höfuðstóllinn fór úr 16,5
milljónum í 22. Mín skoðun er sú
að ég vil ekki taka þátt í þessu.
Fram í mars í fyrra var ég með
allt mitt á hreinu. Ég var að borga
á milli 200 og 300 þúsund á mán-
uði í bankann og í hvert skipti sem
ég borgaði hækkuðu skuldirnar
um 400-500 þúsund! Þetta gengur
bara ekki upp. Og bíllinn sem kost-
aði 2,5 var kominn í 5 milljónir! Ég
skilaði honum en þeir sendu mér
5 milljóna króna reikning og ég á
engan bíl! Ég spyr nú bara: Hvers
konar líf er þetta fyrir fólk? Ég er
að verða gamall karl og á kannski
15-20 góð ár eftir sem ég vil ekki
eyða í að greiða bankanum vexti og
verðbætur. Mér finnst þetta bara
ekki sanngjarnt. Þetta er nútíma
þrælahald og þar að auki hallær-
islegt að við almenningur eigum
núna að fara á hnjánum til að semja
við sömu bankastofnanirnar og
drógu okkur niður með sér.“
Lappað upp á handónýtt kerfi
Þegar við tölum um skuldasúp-
una sem við súpum nú seyðið af
verður Gunnar eðlilega frek-
ar pirraður. Honum finnst vanta
samstöðu fólks að taka ekki þátt
í þrælahaldinu. Nógu var það svo
sem slæmt í góðærinu, en nú keyr-
ir um þverbak. „Mér hafði tekist
að klóra mér í gegnum verðtrygg-
ingu á húsnæðinu mínu, skilnað,
endurskipulagningu á fjármál-
um og allan þennan pakka. Þetta
hefur endalaust verið manns hlut-
skipti. Ég hef verið duglegur og
unnið mikið en aldrei grætt neinn
pening, nema kannski einu sinni
200 þúsund á gömlum bíl. Maður
hefur velt sér áfram. Þegar maður
uppgötvar hvað þetta er óréttlátt
kerfi – að maður skuli endalaust
þurfa að borga vexti og verðbæt-
ur alla sína ævi – þá bara segir
maður stopp. Ein ástæðan fyrir
því hvers vegna við gerðum þessa
mynd er bara að manni er búið að
ofbjóða svo rosalega hvernig þetta
þjóðfélag er.“
Hvernig varstu þá þenkjandi
fyrir hrun?
„Ég trúði bara á Guð og kaup-
manninn eins og þar stendur. Ég
hélt að þetta væri í lagi og að við
byggjum í heiðarlegu og góðu sam-
félagi. Trúði mýtunni um hvað
við værum klár og góð og sniðug.
Maður leit upp til þeirra sem
stóðu í útrásinni. Mér brá svaka-
lega fyrst þegar í ljós kom hvert
við værum komin. Varð svo reið-
ur. Við fengum engar upplýsing-
ar um það hvað væri í gangi. Þess
vegna byrjuðu borgarafundirnir,
til að fá fólk að borðinu og segja
okkur hvað gerðist og hvað væri
í gangi.“
Finnst þér það hafa komið
fram?
„Nei. Við höfum ekki opnað sam-
félagið eins og talað var um. Hvar
er þetta nýja Ísland? Við feng-
um nýja stjórn og það átti allt að
verða öðruvísi. Hvað gerðist? Það
er verið að lappa upp á kerfi sem
er handónýtt, ekki bara á Íslandi
heldur um allan heim. Við Íslend-
ingar ættum að sameinast um
það að brjóta þetta kerfi upp því
ef við gerum það þá fylgja aðrir í
kjölfarið.“
Mestu vonbrigði lífsins
Gunnar var framarlega í stofnun
Borgarahreyfingarinnar, sem átti
að vera nýtt og ferskt innlegg og
uppskar fjóra þingmenn í alþing-
iskosningunum í fyrra. Hann er
gjörsamlega miður sín yfir því
hvað gerðist næst.
„Það hefur alltaf háð manni að
maður trúir á fólk. Ég barðist með
þessu fólki. Við stofnuðum hreyf-
ingu til að fara á þing. Mig langaði
sjálfan ekkert á þing og setti mig
til hliðar, en ég barðist hins vegar
fyrir því að koma þessu fólki inn.
Vonbrigðin eru gífurleg, þetta eru
mestu vonbrigði lífs míns. Þetta
fólk fór á þing vegna lýðræðisást-
ar en svo gekk það bara úr hreyf-
ingunni sem kom því á þing. Bara
labbaði út af því það fékk ekki að
ráða og gera allt sem því datt í hug!
Við kusum þrisvar sinnum stjórn í
hreyfingunni til að sefa þau en það
dugði ekki til. Ég held að þetta fólk
geri sér enga grein fyrir því hvað
þau hafa eyðilagt mikið fyrir nýjum
stjórnmálaöflum framtíðarinnar.
Þetta er það eina sem ég skamm-
ast mín fyrir að hafa gert: Að hafa
verið hluti af lýðræðislegri hreyf-
ingu sem kom þessu liði á þing. Við
allt annað er ég sáttur.“
Ofbýður hvernig þetta þjóðfélag er
Skemmtifræðslumyndin Maybe I Should Have fór í almennar sýningar í Sambíóum Kringlunni í gær. Myndin er persónuleg
úttekt Gunnars Sigurðssonar og félaga á hruninu og kreppunni. Hann spyr spurninga, flækist um heiminn og reynir að púsla
saman heildarmyndinni. Dr. Gunni hitti Gunnar og ræddi við hann um myndina og „ástandið“.
GUNNAR UM ÞINGMENN BORGARAHREYFINGARINNAR: „Þetta er það eina sem ég skammast mín fyrir að hafa gert: Að hafa
verið hluti af lýðræðislegri hreyfingu sem kom þessu liði á þing. Við allt annað er ég sáttur.“ FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Ef haldin er útihátíð og hún fer
úr böndunum þá kemur lög-
reglan og tekur þá sem eru að
djöflast. Í okkar tilfelli var stærðarinnar úti-
hátíð og allt fór úr böndunum. Það var þarna
einhver 30 manna klíka á stólpafylliríi og
löggan kom aldrei.