Fréttablaðið - 15.04.2010, Blaðsíða 46

30 15. apríl 2010 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
Í vandaðri skýrslu vinnuhóps um siðferði og starfshætti í íslensku samfélagi er
fjallað um ábyrgð háskólanna. Ljóst er að
þeirra bíður mikilvægt hlutverk í því starfi
sem framundan er við endurreisn heil-
brigðara og gagnrýnna samfélags.
Einn meginlærdómurinn sem draga má
af umfjölluninni er að á vettvangi háskól-
anna verður að efla enn frekar gagnrýna
hugsun og leggja aukna áherslu á siðfræði
og þýðingu samfélagslegrar ábyrgðar. Þetta
á ekki síst við um viðskipta- og hagfræði-
deildir sem og lagadeildir háskólanna.
Brýnt er að efla skilning á fjölbreytni og
umburðarlyndi gagnvart ólíkum viðhorfum.
Önnur atriði lúta að sjálfstæði háskólanna.
Afar miklu skiptir að aðilar utan háskóla-
kerfisins, hvort sem eru einkaaðilar eða
opinberir aðilar, geti ekki haft óeðlileg áhrif
á rannsóknir eða rannsóknarniðurstöður
fræðimanna í gegnum fjármagn eða tengsl.
Siðareglur háskólanna hafa mikla þýðingu
hvað það varðar, en þó ekki síður siðferðis-
leg afstaða og breytni rannsakenda.
Samspil háskóla og atvinnulífs er mikil-
vægt, en þess ber að gæta að slíkt samstarf
verði aldrei á kostnað hlutleysis. Auk þess
verður að hvetja opinberar stofnanir og
stjórnmálamenn til að virða óvilhalla fræði-
mennsku og hafa þor til að leita í auknum
mæli til hlutlausra sérfræðinga um álit á
vandasömum viðfangsefnum í stað þess að
einblína á flokkslínur. Loks má nefna það
hlutverk fræðasamfélagsins að taka þátt í
gagnrýnni umræðu og veita þannig stjórn-
völdum og öðrum aðhald á vettvangi fjöl-
miðla og annars staðar þar sem tækifæri
gefst. Flest þessara atriða hafa verið tryggð
í einhverri mynd á vettvangi háskólanna, en
ljóst er að betur má ef duga skal.
Mikilvægt er að háskólasamfélagið skoði
athugasemdir og tillögur vinnuhópsins
gaumgæfilega og greini hvernig megi vinna
úr þeim samfélaginu til hagsbóta. Þá skiptir
ekki máli hvað háskólinn heitir, hvert
rekstrarform hans er, hvort einstakir fræði-
menn beri meiri eða minni ábyrgð eða þar
fram eftir götunum. Gríðarlega mikilvægt
er að falla ekki í gryfju „ekki benda á mig“
umræðunnar, fara í vörn eða drepa umræð-
unni á annan hátt á dreif, s.s. með því að
vísa ábyrgðinni á aðra háskóla. Svo hrika-
legt siðrof eins og það sem við sitjum uppi
með í okkar litla samfélagi verður aldrei
endurbætt á grundvelli slíkra viðhorfa,
heldur aðeins með víðtækri endurskoðun og
samstilltu átaki fjölmargra aðila, þar með
talið háskólasamfélagsins í heild sinni.
Siðferði og háskólasamfélagið
Elín Blöndal
prófessor við
Háskólann á
Bifröst
Rannsókn-
arskýrslan
Múgsefjun
Rannsóknarskýrslu Alþingis um
efnahagshrunið var beðið með
mikilli eftirvæntingu. Of mikilli eftir-
væntingu að mati sumra, til dæmis
Ögmundar Jónassonar, þingmanns
Vinstri grænna. Daginn fyrir útgáfu
skrifaði hann á heimasíðu sína að
stemningin í samfélaginu væri „eins-
og þegar fólk safnaðist saman til
að fylgjast með því þegar fólk
var hálshoggið eða brennt á
báli“. Rannsóknarrétturinn,
eins og Ögmundur Jónasson
kallaði nefndina, og yfirvöld
voru að stuðla
að „miðstýrðri
múgsefjun“ og slíkt væri ekki til þess
fallið að fullnægja réttlætinu.
Stórvirki
Svo kom skýrslan út. Þá kom annað
hljóð í strokkinn á ogmundur.is.
Á mánudag skrifar Ögmundur að
skýrslan sé „stórvirki sýnist mér,
sigur fyrir íslenskt samfélag,
staðfesting á að þrátt
fyrir allt eigum við sem
samfélag fólk sem
getur, kann og skilur“.
Og Ögmundur segir að
næsta verk eigi að vera
að koma böndum á þá
sem steyptu þjóð-
inni í glötun
og sjá til þess að þeir verði dæmdir.
Varð Ögmundur líka múgsefjun
rannsóknarréttarins að bráð?
Jafnvígur á báðar
Skuldavöndlum Kristjáns Arasonar
er ekki fisjað saman – og þó. Í rann-
sóknarskýrslu Alþingis kemur fram að
auk þess að hafa tekið 3,2 millj-
arða að láni í eigin nafni hafi
hann tekið 1,8 milljarða í nafni
félagsins 7 hægri. Örvhenta
skyttan úr FH virðist því hafa
verið jafnvíg á báðar hendur á
fjármálavellinum og getað tekið
lán hægri vinstri.
bergsteinn@frettabladid.is
Mikið úrval vandaðra garðhúsgagna sem þarfnast
lítils viðhalds. Margar vörur á opnunartilboði!
Opið: Má. - Fö. 12 - 18
Lau. 11 - 15
Kauptúni 3, 210 Garðabær • S 771 3800
Höfum opnað verslun
að Kauptúni 3 í Garðabæ (gengt IKEA).
Þ
að hálfa annað ár sem liðið er frá hruninu hefur að mörgu
leyti einkennst af vonbrigðum; vonbrigðum yfir að það
sem talið hafði verið velgengni var reist á sandi, ef ekki
beinlínis blekkingum; vonbrigðum yfir því að stjórnvöld
og stjórnkerfi virtist bæði skorta reglur og einnig þor til
að stemma stigu við þeirri þróun, sem sumir sáu þó fyrir, að banka-
kerfið væri að vaxa þjóðinni langt yfir höfuð og vonbrigðum vegna
þess að svo virtist sem enginn ætlaði sér að axla ábyrgð á hruninu
og því sem til þess leiddi.
Skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis hefur nú verið beðið í nærri
hálft ár. Þeir voru því vissulega margir sem óttuðust að hún yrði enn
ein vonbrigðin. Skýrslan kom því
þægilega á óvart þótt það sem í
henni birtist væri fráleitt þægi-
legt heldur miklu fremur nötur-
leg mynd af viðskiptamönnum
sem ekki sáust fyrir. Mönnum
sem lögðu upp úr stórgróða sem
byggðist á lánsfé og kaupum og
sölum fyrirtækja hverra verð-
gildi var iðulega reist á ótraustum grunni og jafnvel blekkingum.
Skýrslan birtir mynd af stjórnkerfi sem ekki er aðeins vanbúið
vegna skorts á reynslu og þekkingu heldur einnig algerlega vanhæft
vegna þess að þar tíðkast ekki þau vinnubrögð sem teljast til góðrar
og vandaðrar stjórnsýslu.
Í skýrslunni er dregin upp tæpitungulaus mynd af því sem átti sér
stað í aðdraganda hrunsins. Skýrslan sjálf olli þannig alls ekki von-
brigðum þrátt fyrir að ýmislegt sem fram kom í henni gerði það.
Viðbrögðin við skýrslunni og efni hennar hafa hins vegar vakið
vonbrigði, ekki síst sú staðreynd að af þeim 147 einstaklingum sem
fyrir nefndina komu þá gekkst enginn þeirra við ábyrgð.
Þau viðbrögð við skýrslunni sem fram hafa komið síðan á mánu-
dag valda einnig nokkrum vonbrigðum. Enginn þeirra stjórnmála-
manna eða embættismanna sem voru í eldlínunni hafa axlað ábyrgð
með því að viðurkenna mistök, hvað þá biðjast afsökunar. Ekkert af
þessu fólki hefur einu sinni sýnt þá auðmýkt að viðurkenna yfirsjón
eða andvaraleysi. Einu stjórnmálamennirnir sem hafa stigið fram
og viðurkennt að mistök hafi átt sér stað í þeirra ranni eru þeir sem
voru á hliðarlínunni í aðdraganda hrunsins og eru þannig ekki að
viðurkenna eigin mistök heldur flokksystkina sinna.
Einn kaupsýslumaður hefur beðist afsökunar sem er virðingar-
vert þrátt fyrir að afsökunarbeiðninni fylgi sá fyrirvari að hann
sé þess fullviss að hann hafi ekki brotið lög. Það er mikilvægt að
hreinsa andrúmsloftið fyrir þá endurreisn sem verður að eiga sér
stað á næstu misserum. Gott væri að fleiri færu að hans dæmi,
kaupsýslumenn, embættismenn og stjórnmálamenn.
Til þess að skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis komi að því gagni
sem hún hefur alla burði til að geta gert þá verður að nýta innihald
hennar til að kryfja bæði kerfið og vinnubrögð þeirra einstaklinga
sem á sviðinu voru í aðdraganda hrunsins. Það er nauðsynleg for-
senda þeirrar endurreisnar sem verður að eiga sér stað á næstu
misserum.
Fáir gangast við ábyrgð sinni.
Ha ég? Já þú. Ekki
satt. Hver þá?
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is
SKOÐUN