Fréttablaðið - 19.06.2010, Qupperneq 12

19. júní 2010 LAUGARDAGUR
Sólstöður eru tvisvar á ári en það er
sú stund þegar sólin er hvað
lengst frá miðbaug himins til
norðurs eða til suðurs.
Vetrarsólstöður eru 20.-23. desember
en sumarsólstöður eru á mánudaginn.
Sumarsólstöður er sá tími þegar sólar-
gangurinn er hvað lengstur og er tilvalinn fyrir
t.d. miðnæturgolf eða gönguferðir í friðsælli
náttúrunni. Orðið sólstöður merki að sólin er
nánast kyrr á meðan á þeim stendur og hækkar
því ekki eða lækkar. Áður fyrr var einnig algengt
að nota orðið sólhvörf.
Angan af
kaffi kemur
bragðlauk-
unum af stað
og ilmurinn
segir til um
ríkt bragðið
af BKI kaffi.
Helltu upp
á gott BKI
kaffi.
BKI Classic
Miðnætursól er eitthvað sem aðeins sést mjög
norðarlega eða sunnarlega á jörðinni. Með góðu BKI
kaffi getur þú haldið þér vakandi fram
að miðnætursólinni.
Nýttu tækifærið, njóttu sólarinnar,
allan sólarhringinn með BKI kaffi.
Sumarsólstöður eru á mánudaginn!
Fagnaðu
sumarsólstöðum
með BKI kaffi
Sumarsólstöður eru á mánudaginn
Kauptu BKI fyrir
sumarsólstöður
Sérvaldar baunir frá
þekktustu kaffisvæðum
heimsins tryggja hið
mjúka bragð, lokkandi
ilminn og fersklegt
eftirbragðið.
BKI Extra
Snöggristað við háan hita.
Þannig næst fram ríkara
kaffibragð við fyrsta sopa
en léttur og mjúkur keimur
fylgir á eftir.
Heimilisofbeldi verður
að stöðva og taka verður
harðar á ofbeldismönnum.
Navanethem Pillay, mann-
réttindafulltrúi Sameinuðu
þjóðanna, hefur áhyggjur
af háu hlutfalli ofbeldis á
íslenskum heimilum. Hún
segir börn kvenna sem
verða fyrir ofbeldi hin
raunverulegu fórnarlömb.
„Heimilisofbeldi eykst ætíð á erf-
iðum tímum, hvort heldur er þegar
stríðsátök brjótast út eða á tímum
efnahagsþrenginga. Það sama á við
hér á landi. En heimilisofbeldi er
alltof algengt hér. Ég hef áhyggj-
ur af því og hef hvatt stjórnvöld til
að fylgja málum betur eftir og taka
harðar á ofbeldismálum,“ segir
Navanethem Pillay, mannréttinda-
fulltrúi Sameinuðu þjóðanna (SÞ).
Þetta er fyrsta heimsókn mannrétt-
indafulltrúa SÞ hingað til lands.
Navi, líkt og hún er kölluð í dag-
legu tali, var stödd hér á landi í
boði utanríkisráðherra í vikunni
og fundaði meðal annars með
utanríkisráðherra, dómsmála- og
mannréttindaráðherra og félaga-
samtökum, um stöðu mannrétt-
inda- og jafnréttismála. Á miðviku-
dag hélt hún erindi á opnum fundi í
Þjóðmenningarhúsinu en sá fundur
var haldinn af utanríkisráðuneyt-
inu í samvinnu við Mannréttinda-
skrifstofu Íslands og Mannrétt-
indastofnun Háskóla Íslands um
hlutverk SÞ við að efla og vernda
mannréttindi.
Víða pottur brotinn
Þrátt fyrir aukna umfjöllun um
mannréttindabrot og aðgerðir gegn
þeim á heimsvísu síðustu ár segir
Navi erfitt að meta hvort staðan
hafi batnað.
„Þegar maður heldur að málin
séu að lagast koma upp vandamál.
Við, embætti mannréttindafulltrúa,
og SÞ verðum ætíð að vera vakandi
fyrir þessum málum. Það er sífellt
verið að ráðast gegn almenningi og
troða á réttindum fólks, mannrétt-
indafrömuðum og blaðamönnum
sem skrifa um mannréttinda- og
jafnréttismál. Aðstæður eru mjög
slæmar í sumum löndum, sérstak-
lega á átakasvæðum þar sem líf
fólks er beinlínis í hættu. Það er
mikilvægt að fólk geti látið rödd
sína heyrast,“ segir Navi og bætir
við að hún hafi sérstakar áhyggj-
ur af átökum þjóðarbrota í suður-
hluta Kirgisistans og morðum á
Úsbekum í mánuðinum. Hún segir
SÞ, sem eru með skrifstofu í Bish-
kek, höfuðborg Kirgisistans, reyna
eftir mætti að aðstoða fórnarlömb
í landinu.
Talið er að allt að fjögur hundr-
uð þúsund manns hafi misst heim-
ili sín í átökunum í Kirgisistan sem
brutust út í síðustu viku. Meirihluti
þeirra er talinn á vergangi og án
húsaskjóls en talið er að í kring-
um hundrað þúsund manns hafi
flúið yfir landamærin til Úsbekist-
ans. Þá eru tölur um látna á reiki.
Opinberar tölur benda til að rúm-
lega tvö hundruð manns hafi látist í
átökunum en talið er að tífalt fleiri
liggi í valnum.
Röddin verður að heyrast
Navi segir að þótt mannréttinda-
og jafnréttismál standi víða höll-
um fæti sé mikilvægt að fólk geti
leitað réttar síns. Því var ekki að
skipta áður.
Hún tekur Afríku sem dæmi.
Álfan er Navi Pillay nátengd; hún
fæddist í Suður-Afríku árið árið
1941. „Í áratugi voru höfðingjar
og stríðsherrar við völd í ríkjum
Afríku sem myrtu fjölda manns og
frömdu mjög alvarlega glæpi, svo
sem í Rúanda. Við höfðum engan
möguleika á að koma lögum yfir
þá. Margir þessara ráðamanna,
hinir seku, komust undan með
einum eða öðrum hætti. Nú höfum
við alþjóðadómstóla sem taka á
málum þeirra, þjóðernishreinsun-
um og öðrum hræðilegum glæpum,
svo sem í löndum fyrrum Júgóslav-
íu. Hann hefur þegar fellt þunga
dóma,“ segir Navi og bendir á að
dómstólarnir sendi þau merki út til
heimsins að alvarlegir glæpir séu
ekki umbornir.
Alltaf má gera betur
Navi segir að þótt svo virðist sem
staða mannréttinda- og jafnréttis-
mála sé almennt góð hér megi allt-
af gera betur. Á meðal þess sem
hún leggur til er að sett verði á
laggirnar innlend mannréttinda-
stofnun, sem vinni í samræmi við
svonefnd Parísarviðmið SÞ. Engin
slík stofnun starfar eftir þeim hér
nú um stundir. Viðmiðin voru sam-
þykkt árið 1993.
„Innlend mannréttindastofnun
tekur við málum þeirra sem telja
á sér brotið. Hún getur jafnframt
lagt fram tillögur að lagabreyting-
um,“ segir hún en á meðal þeirra
sem gætu leitað til ráðsins eru
fórnarlömb heimilisofbeldis, fang-
ar og fleiri.
Líður ekkert ofbeldi
Navi segir að samkvæmt gögnum
sem hún hafi um heimilisofbeldi hér
virðist sem sjaldnar sé tilkynnt um
slíkt en í öðrum löndum og ofbeld-
ismönnum því ekki refsað. „Ég hef
sérstakar áhyggjur af þessu; skorti
á rannsóknum á ofbeldisverkum og
slælegri framgöngu eftirlitsaðila í
nauðgunarmálum og öðru kynferð-
isofbeldi gegn konum. Niðurstaða
virðist fást í afar fáum ofbeldis-
málum gegn konum og nær enginn
hlýtur dóm. Ef þið látið hjá líða að
hindra heimilisofbeldi þá kemur
það niður á börnunum,“ segir Navi
Pillay og bætir við að þegar krepp-
ir að í efnahagslífinu líkt og hér, þá
færist ofbeldi í vöxt, bæði gagnvart
konum, börnum og nýbúum.
„Við verðum að koma stjórnvöld-
um í öllum ríkjum heimsins í skiln-
ing um að ofbeldi, sérstaklega kyn-
ferðislegt ofbeldi, gagnvart konum
er ekki liðið. Lögin eru í gildi og
það verður að virkja þau. Það virð-
ist ekki gert hér. Ég hef áhyggjur
af háu hlutfalli heimilisofbeldis á
Íslandi,“ segir Navi Pillay, mann-
réttindafulltrúi Sameinuðu þjóð-
anna.
SÞ hefur áhyggjur af
heimilisofbeldi á Íslandi
Navi er þungavigtarkona á sviði mannréttinda- og jafnréttismála. Hún
fæddist í borginni Durban í Suður-Afríku árið 1941 og er komin af Indverj-
um. Indverska samfélagið í Suður-Afríku studdi hana til náms í lögfræði og
útskrifaðist hún árið 1963. Navi tók að sér að verja andstæðinga aðskiln-
aðarstefnunnar og félaga í verkalýðsfélögum í Suður-Afríku á árum áður. Á
meðal þess sem hún fékk framgengt var að pólitískir fangar á Robben-eyju
í Suður-Afríku fengu aðgang að lögfræðingi árið 1973. Á meðal fanganna
var Nelson Mandela. Þegar Afríka þjóðarráðið komst til valda árið 1995 til-
nefndi Nelson Mandela, fyrsti lýðræðislegi kjörni forseti landsins, hana sem
hæstaréttardómara og varð Navi fyrsti dómarinn þar sem ekki var hvítur.
Hún hefur sömuleiðis verið dómari við tvo af helstu stríðsglæpadómstól-
um heims; við Alþjóðastríðsglæpadómstólinn vegna Rúanda í átta ár og
dómari í Alþjóðasakamáladómstólnum í Haag í fimm ár. Hún hefur verið
mannréttindafulltrúi SÞ frá því í september árið 2008.
Hver er Navanethem Pillay?
FRÉTTASKÝRING: Hver er staða mannréttindamála á Íslandi?
Jón Aðalsteinn
Bergsveinsson
jab@frettabladid.is
FR
ÉTTA
B
LA
Ð
IÐ
/VA
LLI
NAVI PILLAY Mannréttindafulltrúi Sameinuðu
þjóðanna hefur miklar áhyggjur af stöðu
mannréttindamála hér. Þótt staðan virðist
góð má alltaf gera betur, segir hún.