Fréttablaðið - 12.08.2010, Blaðsíða 10

10 12. ágúst 2010 FIMMTUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Um hvað er deilt í tengslum við ný búvörulög?
H
V
ÍT
A
H
Ú
SI
Ð
S
ÍA
/
1
0-
03
96
Frumvarp landbúnaðar-
ráðherra um búvörulög
hefur sætt gagnrýni síðustu
daga. Í því felst að fjársekt
verður lögð við mjólkur-
framleiðslu utan greiðslu-
markskerfisins en engin
grundvallarbreyting verður
á lögunum.
Jón Bjarnason, sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra, lagði nýlega
fram stjórnarfrumvarp um breyting-
ar á búvörulögum. Frumvarpið var
samið í ráðuneytinu að höfðu sam-
ráði við Bændasamtökin og Samtök
afurðastöðva í mjólkuriðnaði. Frum-
varpið hefur sætt gagnrýni og verið
sagt virða samkeppnissjónarmið
að vettugi og líta ekki til hagsmuna
neytenda. Þannig hafa Samtök versl-
unar og þjónustu og Neytendasam-
tökin lagst gegn frumvarpinu auk
þess sem Samkeppniseftirlitið gerði
alvarlegar athugasemdir við það.
Engin grundvallarbreyting en refsi-
ákvæði sett inn í lögin
Í frumvarpinu felst engin grund-
vallarbreyting frá núverandi lögum.
Búvöruframleiðsla á Íslandi byggir
á svokölluðu greiðslumarkskerfi en
hvert mjólkurbú hefur til umráða
ákveðið greiðslumark eða kvóta
sem takmarkar það magn sem búið
má framleiða og fá greiðslur úr
ríkissjóði fyrir.
Mjólkin sem hvert bú framleið-
ir er seld til mjólkursamlags sem
kemur henni á markað. Taki sam-
lag við mjólk umfram kvóta skal sú
mjólk seld erlendis sé ekki skotur
á mjólkurvörum hér heima. Við því
að selja mjólk utan greiðslumarks-
ins innanlands eru hins vegar ekki
viðurlög og er þessu frumvarpi
ætlað að breyta því.
Í greinargerð sem fylgir frum-
varpinu kemur fram að því sé
ætlað að tryggja að markaðshlut-
deild greiðslumarkshafa minnki
ekki vegna framleiðslu utan kerfis-
ins. Þetta skal tryggja með því að
leggja þau viðurlög á mjólkursam-
lög að fyrir hvern lítra sem mark-
aðsfærður er innanlands og kemur
frá aðila sem hefur ekki kvóta til
framleiðslunnar, skal greidd sekt
að upphæð 110 krónur. Sé hún ekki
greidd verður til refsiábyrgð.
Þetta ákvæði frumvarpsins er
það ákvæði sem sætt hefur gagn-
rýni. Samkeppniseftirlitið sagði
það festa í sessi fákeppni en jafn-
framt hafa verið leidd rök að því að
það brjóti í bága við atvinnufrelsis-
ákvæði stjórnarskrárinnar en það
er ekki ný gagnrýni því núverandi
fyrirkomulag hefur um hríð sætt
gagnrýni á sömu forsendum.
Heimavinnsla auðvelduð
Annað nýmæli í frumvarpinu hefur
vakið athygli. Framleiðanda er nú
leyft að setja á markað allt að 10.000
lítra af mjólkurafurðum sem hann
hefur unnið á eigin býli án þess að
það teljist til nýtingar á kvóta. Hér
er átt við svokallaða heimavinnslu
sem með frumvarpinu er auðvelduð.
Sátt virðist ríkja um þetta ákvæði
og fagnaði Samkeppniseftirlitið því
til að mynda. Í nefndaráliti sjávar-
útvegs- og landbúnaðarnefndar er
lagt til að magnið verði hækkað í
15.000 lítra.
Umdeilt á Alþingi
Sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd
Alþingis sendi í lok júní frá sér álit
á frumvarpinu þar sem lagt er til
að það verði samþykkt. Undir álit-
ið skrifuðu sjö nefndarmenn af
níu. Jón Gunnarsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, og Ólína Þor-
varðardóttir, þingmaður Samfylk-
ingarinnar, skrifuðu undir með fyr-
irvara en Helgi Hjörvar og Róbert
Marshall, þingmenn Samfylkingar-
innar, sátu hjá.
Þrátt fyrir nokkuð breiða sam-
stöðu innan nefndarinnar þykir ljóst
að ýmsir þingmenn eru óánægð-
ir. Þannig eru efasemdir um frum-
varpið innan þingflokks Samfylk-
ingarinnar auk þess sem ýmsum
sjálfstæðismönnum finnst það and-
stætt stefnu flokksins.
Innan ríkisstjórnarinnar er held-
ur ekki einhugur um málið. Fjár-
málaráðherra hefur vísað sjónar-
miðum Samkeppniseftirlitsins á
bug og segir að horfa þurfi á málið
í stóru samhengi. „Þetta snýst um
þá framleiðslustýringu sem við
höfum í þessum greinum og þann
ríkisstuðning sem þarna er á ferð-
inni, að þeir fjármunir nýtist með
skilvirkum hætti,“ segir Steingrím-
ur J. Sigfússon.
Gylfi Magnússon, efnahags- og
viðskiptaráðherra, var stjórnar-
formaður Samkeppniseftirlitsins
um fimm ára skeið og spurður um
málið sagði hann að skoðanir sínar
væru ekki fjarri þeim skoðunum
sem Samkeppniseftirlitið hefði
haldið fram. Enginn ráðherra Sam-
fylkingarinnar hefur tjáð sig um
málið.
Báðir fulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins í landbúnaðarnefnd skrifuðu
undir fyrrnefnt nefndarálit en
Ragnheiður Elín Árnadóttir, þing-
flokksformaður flokksins, sagði í
kvöldfréttum Stöðvar 2 í fyrrakvöld
að þingflokkurinn ætlaði að skoða
málið betur og vildi ekki fullyrða
að flokkurinn myndi styðja frum-
varpið í þinginu.
Einar K. Guðfinnsson, sem á sæti
í nefndinni, segist standa við stuðn-
ing sinn við mjólkurfrumvarpið og
Jón Gunnarsson, hinn fulltrúinn,
segir að sú gagnrýni sem komið
hefur fram á frumvarpið eigi ekki
rétt á sér.
Ólína Þorvarðardóttir segir að
efasemdir séu um frumvarpið í
þingflokki Samfylkingarinnar.
Engin eðlisbreyting fylgi þó þessu
frumvarpi frá gildandi lögum og
inni í því séu ýmis atriði til bóta.
„Hins vegar er mögulega verið að
teygja sig of langt með viðurlaga-
ákvæðinu. Það hafa komið fram
fullkomlega gild sjónarmið sem lúta
að atvinnufrelsis-, samkeppnis- og
neytendamálum sem þarf að skoða
betur. Nefndin þarf að vega og meta
þessi sjónarmið áður en gengið er
frá endanlegri niðurstöðu,“ segir
Ólína en bætir við að þetta mál allt
saman kalli á heildarendurskoðun
búvörulaga þótt fyrst þurfi að fást
niðurstaða í þetta mál.
Innan Framsóknarflokks og
Vinstri grænna virðist vera ein-
hugur um frumvarpið og skrifuðu
fulltrúar flokkanna undir nefndar-
álitið án athugasemda. Þá hafa þing-
menn beggja flokka varið það opin-
berlega.
Undirliggjandi óánægja
Þegar haft er í huga að ekki er
verið að gera grundvallarbreyt-
ingar á búvörulögum kann að virð-
ast einkennilegt hve harðri gagn-
rýni fyrirliggjandi frumvarp hefur
sætt. Hvort gagnrýnin eigi rétt á
sér eða ekki skal ósagt látið en sú
háværa umræða sem orðið hefur um
málið virðist benda til þess að undir-
liggjandi óánægja með núverandi
fyrirkomulag mjólkurframleiðslu
sé töluverð. Í öllu falli verður for-
vitnilegt að sjá hvort frekari breyt-
ingar verði gerðar á fyrirkomulagi
mjólkurframleiðslu á næstu miss-
erum.
Tekist á um mjólk og viðurlög
DEILT UM MJÓLKURFRUMVARP Mjólkurfrumvarp landbúnaðarráðherra hefur sætt harðri gagnrýni á samkeppnisforsendum.
FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Fram hafa komið efasemdir um að fyrirkomulag búvöruframleiðslu standist
atvinnufrelsisákvæði stjórnarskrárinnar og viðhöfðu talsmenn Mjólku, sem
keypti um tíma mjólk sem framleidd var utan við greiðslumark, til að mynda
slíkar efasemdir þegar fyrirtækið kom á markað árið 2005.
Í umræðum um frumvarpið á Alþingi sagði Róbert Marshall, þingmaður
Samfylkingarinnar, að fyrir lægju tvö lögfræðiálit um málið og að þau væru
misvísandi. Að hans mati þyrfti að útkljá spurninguna hvort frumvarpið
stæðist stjórnarskrána áður en lengra yrði haldið. Undir þessi sjónarmið tók
Helgi Hjörvar, samflokksmaður Róberts, í umræðum á Alþingi en þeir voru
einu nefndarmenn sjávarútvegs- og landbúnaðarnefndar sem skrifuðu ekki
undir álit nefndarinnar þess efnis að samþykkja bæri frumvarpið.
Sigurður Ingi Jóhannsson, þingmaður Framsóknarflokksins, tók ekki undir
efasemdirnar á Alþingi og vitnaði í minnisblað úr ráðuneytinu þar sem fram
kemur: „Það er álit ráðuneytisins að það frumvarp sem er til skoðunar hjá
þingflokki yðar gangi eigi í bága við stjórnarskrárvarin réttindi. Ráðuneytið
telur einnig að afar mikilvægt sé að frumvarp þetta verði að lögum en ekki
verði látið reka á reiðanum í þessu efni þar til brýtur á skeri.“
Andstætt stjórnarskrá?
Magnús Þorlákur
Lúðvíksson
magnusl@frettabladid.is