Fréttablaðið - 18.09.2010, Blaðsíða 18

18 18. september 2010 LAUGARDAGUR
Það hefur verið stutt stórra viður-
kenninga á milli hjá Gerði Kristn-
ýju þetta árið. Fyrr í þessum
mánuði tók hún við vestnorrænu
barna- og unglingabókaverðlaun-
unum fyrir skáldsöguna Garðinn,
auk þess að hljóta ljóðaverðlaun
kennd við hjónin Guðmund Böðv-
arsson og Ingibjörgu Sigurðar-
dóttur. Í upphafi árs hlaut hún
síðan Ljóðstaf Jóns úr Vör, ljóða-
verðlaun lista- og menningarráðs
Kópavogs.
„Þessi verðlaun sýna mér svart
á hvítu að ég kemst upp með að
flakka á milli bókategunda. Það
finnst mér afskaplega notaleg
tilfinning því þannig vil ég ein-
mitt haga skrifum mínum,“ segir
Gerður. Þegar litið er yfir afreka-
skrá hennar sést líka að hún hefur
snert á flestum sviðum frásagnar-
listarinnar. Hún er nýorðin fertug
en út hafa komið eftir hana átján
verk á sextán árum – skáldsögur,
barnabækur, ævisaga, ferðasaga,
ljóðabækur og smásagnasafn.
Íslenskufasismi og unglingamál
Þegar gluggað er í Garðinn, síð-
ustu skáldsögu Gerðar sem ætluð
er unglingum, verður fullorðinn
lesandi strax var við að bókin er
ekki skrifuð á unglingamáli. Þetta
er vísvitandi gert. „Ég er íslensku-
fasisti,“ viðurkennir Gerður fús-
lega. „Og þar fyrir utan er ungl-
ingamál ekki klassískt. Mér er það
heldur ekki eðlilegt og unglingarn-
ir sæju það um leið. Það yrði bara
asnalegt ef ég færi að skrifa að
eitthvað væri geðveikt flott.“
Að auki séu lesendur unglinga-
bóka oft ekki komnir á unglings-
aldur sjálfir og því ekki tamt að
tala á einhvern sérstakan ungl-
ingahátt. „Ég hélt sjálf að Garð-
urinn væri fyrst og fremst fyrir
unglinga. Fyrsti hópurinn sem
ég las fyrir úr bókinni voru hins
vegar tíu ára Garðbæingar og þau
voru mun áhugasamari en ég hafði
búist við af svo ungum krökkum.
Maður er kannski ekki með það
endilega á hreinu hverjir lesend-
urnir eiga eftir að vera og hvaða
tungumál sá hópur talar. Svo má
ekki gleyma því að fullorðnir lesa
með börnunum sínum og að bæk-
urnar eru stundum gefnar út á
hljóðbók líka, eins og Bessastaða-
bækurnar mínar. Þegar þær eru
leiknar í bílnum sleppur enginn
undan þeim! Það er því eins gott
að það sé eitthvað fyrir alla í bók-
unum.“
Stefna hugans ljós
Gerður vissi strax í æsku hvert
hugur hennar stefndi. Áður en hún
varð tíu ára var hún farin að yrkja
ljóð og skrifa sögur, harðákveðin
í að verða rithöfundur þegar hún
yrði fullorðin. Vísurnar og sög-
urnar las hún fyrir bekkjarfélaga
sína og kennara í Álftamýrarskóla
og auðvitað mömmu sína. „Ég fór
ekkert leynt með þetta áhugamál
mitt. Kennarinn lét þá sem skrif-
uðu sögur lesa stundum upp fyrir
bekkinn og ég var alls ekki sú eina.
Mér fannst skriftirnar alveg jafn
sjálfsagt áhugamál og að sumar
stelpurnar væru í djassballett.“
Þótt stefna hugans væri skýr frá
upphafi var Gerður lengur að átta
sig á því að hún gæti haft það að
fullu starfi að vera rithöfundur.
„Ég sá alltaf fyrir mér að ég myndi
skrifa samhliða öðru starfi og ég
ímyndaði mér alltaf að það hlyti
að vera óskaplega skemmtilegt að
vera rithöfundur. Aldrei hvarfl aði
að mér að það gæti nokkurn tím-
ann orðið erfitt. En jú, þetta er
stundum erfitt líka! Skemmtileg-
ast er að byrja á verki og ljúka því.
Millikaflinn getur hins vegar tekið
á – að halda sér að verki og muna
hvað það var sem fleytti manni inn
í verkið í upphafi.“
Sprett af Blóðhófni
Innan fárra vikna kemur fjórða
ljóðabók Gerðar, Blóðhófnir, í bóka-
verslanir. Sú er ólík fyrri ljóðabók-
um Gerðar að því leyti að um er
að ræða ljóðabálk. „Blóðhófnir er
byggður á einu Eddukvæða, Skírn-
ismálum. Mig hafði lengi langað að
yrkja um hana Gerði Gymisdóttur.
Í fyrstu ljóðabókinni minni, Ísfrétt,
er ljóð sem heitir Til Skírnis, þar
sem henni nöfnu minni er ljáð mál
og fær að tala við Skírni, skósvein
Freys, sem sækir hana til Jötun-
heima og fer með hana til Goð-
heima. Ég hef því gengið lengi með
þessa hugmynd en mótað hana og
dýpkað síðan Ísfrétt kom út. Nú er
því á leiðinni heill bálkur þar sem
sagt er frá samskiptum Gerðar
við þá Skírni og Frey og lífi henn-
ar eftir að Blóðhófnir hefur flutt
hana til Goðheima. Í Skírnismál-
um vill nefnilega þannig til að ljóð-
ið hættir þegar Skírnir fer til Freys
og segir að Gerður ætli að koma.
Ég hef tekið mér það bessaleyfi að
halda áfram með söguna í mínum
stíl og með minni túlkun.“
Gerður heyrði söguna um Gerði
Gymisdóttur fyrst í barnaskóla
og vafalaust jók það áhuga henn-
ar að þær eru nöfnur. „Freyr borg-
ar Skírni með hesti og sverði fyrir
að sækja Gerði. Þess vegna deyr
hann líka í ragnarökum. Það eru
örlög manna sem kaupa sér konur,“
segir Gerður með óræðum svip.
„Já, þessi saga hefur líka nútíma-
lega skírskotun.“
Hún er vitaskuld farin að hlakka
til að heyra viðtökur fólks við bók-
inni. „Ég hef verið lengi með þessa
bók í smíðum eins og þú heyrir. Í
upphafi síðasta árs fékk ég þriggja
ára listamannalaun og það var þeim
að þakka að ég gat vaknað til þessa
verks mánuð eftir mánuð. Það var
tær hamingja að geta skundað til
jötunheima á hverjum degi og
ekki stimplað mig þaðan út fyrr en
komið var að því að sækja börn á
leikskóla hér í mannheimum.“
Leikhúsið og hugmyndirnar
Nú er Gerður á kafi í að skrifa
söngleikinn Ballið á Bessastöðum
sem verður frumsýndur í Þjóðleik-
húsinu í janúar í leikstjórn Ágústu
Skúladóttur. Svo er hún með fram-
haldið af Garðinum í höfðinu, við
hliðina á skáldsögu fyrir fullorðna
sem er farin að knýja á og vill kom-
ast út.
„Ég verð aldrei hugmyndalaus og
það eru einmitt hugmyndirnar sjálf-
ar sem ráða því hvort þær lenda í
ljóði eða skáldsögu,“ segir Gerð-
ur, spurð þeirrar klassísku spurn-
ingar hvort hún verði aldrei fyrir
því að setjast niður fyrir framan
hvítt blað og vita ekkert hvað hún
eigi að láta gerast næst í sögu. „Ef
það vandamál kæmi upp léti ég
Sigþrúði Gunnarsdóttur, ritstjór-
ann minn hjá Forlaginu, lesa yfir
og hún kæmi mér á rétt spor. Sig-
þrúður er nefnilega svo gáfuð. Ég
get líka treyst henni til að láta mig
vita þegar ég reyni að vera fyndin í
texta án þess að vera það. Góður og
hvetjandi útgáfustjóri eins og hún
Sigþrúður er ómetanlegur.“
Hampiðja kvenna
Áður en Gerður fór að vinna fyrir
sér sem rithöfundur í fullu starfi
ritstýrði hún Mannlífi um nokk-
urra ára skeið. Hún lauk blaða-
mannsferlinum með því að taka
á móti Blaðamannnaverðlaunum
Íslands fyrir Myndina af pabba –
Sögu Thelmu. Hún hefur þó ekki
alveg slitið sig frá fjölmiðlunum
og skrifar pistla í Fréttablaðið þar
sem hún á sér marga trygga lesend-
ur. Úr pistlunum má lesa að Gerð-
ur horfir gagnrýnum augum á þjóð-
félagið og er mikill jafnréttissinni.
Hvernig ætli henni lítist þá á fyr-
irætlanir um stofnun nýs Kvenna-
lista? „Mér þætti mjög gaman að
sjá nýjan Kvennalista,“ segir Gerð-
ur með áherslu á mjög. „Ég náði að
kjósa Kvennalistann einu sinni eða
tvisvar og eftir að hann lagði upp
laupana skilaði ég auðu í mörg ár.“
Henni finnst að konur eigi að
styðja hver aðra í orði og á borði.
„Við ættum að stofna Hampiðju
kvenna og hampa, hampa og hampa
hver annarri, enda ekki ástæða til
annars. Íslenska þjóðin er svo lán-
söm að eiga öflugan kvenauð en
hann þarf að nýta mun betur en
gert er.“
Gjöfult ár hjá Gerði
Skáldið og rithöfundurinn Gerður Kristný flakkar á milli smásagna og skáldsagna, barnabóka og ævisagna, ljóða og leikrita.
Hún kann fjölbreytninni vel og lesendur auðsýnilega líka, en hún hefur sópað að sér verðlaunum og viðurkenningum í ár. Hólm-
fríður Helga Sigurðardóttir heimsótti Gerði Kristnýju á heimili hennar og vinnustofu, þar sem hugmyndirnar kvikna.
ÆTLAÐI ALLTAF AÐ VERÐA RITHÖFUNDUR „Ég sá alltaf fyrir mér að ég myndi skrifa samhliða öðru starfi og ég ímyndaði mér alltaf að það hlyti að vera óskaplega skemmtilegt að vera rithöfundur,” segir Gerður Kristný
sem brátt sendir frá sér ljóðabálkinn Blóðhófni. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Þessi verðlaun sýna mér svart á
hvítu að ég kemst upp með að
flakka á milli bókategunda. Það
finnst mér afskaplega notaleg tilfinning því
þannig vil ég einmitt haga skrifum mínum.
Gerðarlegur ferill
Ljóð:
Ísfrétt 1994
Launkofi 2000
Höggstaður 2007
Blóðhófnir 2010
Smásögur
Eitruð epli 1998
Skáldsögur
Regnbogi í póstinum 1996
Marta smarta 2002
Bátur með segli og allt 2004
Land hinna týndu sokka 2005
Ballið á Bessastöðum 2007
Garðurinn 2008
Prinsessan á Bessastöðum 2009
Viðtalsbók
Myndin af pabba – Saga Thelmu
2005
Myndabók
Jóladýrin 2004
Ferðasaga
Ég veit þú kemur – Þjóðhátíð í
Eyjum 2002
Léttlestrarbækur
Vinir Afríku 2007
Græni gaukurinn 2008
Drekadansinn 2009