Fréttablaðið - 10.02.2011, Qupperneq 35

FIMMTUDAGUR 10. febrúar 2011 23
Sérstakt andrúmsloft hefur búið um sig meðal íslensku þjóðar-
innar. Hún finnur sig svikna eftir
að fjárglæframenn reistu sér og
þjóðinni slíkan hurðarás um öxl,
að á tímabili mátti vart á milli sjá
hvort þjóðarskútan sykki eða næði
landi að nýju. Eftir slíka ágjöf er
ekki undarlegt að mikil reiði búi um
sig og hún hefur tekið á sig ýmsar
myndir. Flestar þeirra eðlilegar og
heilbrigðar en aðrar sýnu verri.
Þjóðfélagsumræðan hefur mótast
mjög af hruninu og aukin harka
hefur færst í leikinn. Það er eðli-
legt þegar tekist er á um mikils-
verð mál og erfið. Þó verður að
viður kennast að sumt af því sem nú
ber fyrir augu og eyru á opinberum
vettvangi, virðist fremur eiga rætur
sínar að rekja til firringar tíma
útrásar víkinganna en þeirrar rétt-
mætu kröfu að réttlætið nái fram
að ganga. Virðast margir tilbúnir
til þess að beita fremur ógeðfelldum
aðferðum til að sverta mannorð
annarra einstaklinga og þá oft á
hæpnum forsendum eða hreinlega
fölskum.
Samstaða er ekki þöggun
Það hefur löngum verið metið til
mannkosta þegar fólk getur lagt sig
fram um að sjá hið jákvæða í fari
náungans, fremur en það sem upp
á vantar. Því miður virðist mörgum
mest í mun að gera mikið úr göllum
samferða fólksins, fremur en kostum
þess og því sem það er umkomið að
leggja til málanna. Fámenn þjóð má
ekki lengi við slíkum hugsunar hætti.
Við verðum að geta kallað það besta
fram í hverjum og einum og gera
öllum kleift að njóta hæfileika sinna
og starfskrafta. Í því ljósi er mikil-
vægt að við leggjum okkur öll fram
um að standa fyrir uppbyggilegri
umræðu, þar sem enginn afsláttur
er gefinn á gagnrýnni hugsun,
þeirri kröfu að lögum sé fylgt, en
leitast er við að sýna sanngirni og
virðingu fyrir náunganum.
Á góðum stað er bent á þá stað-
reynd að ríki sem er sjálfu sér
sundur þykkt fái ekki staðist. Við
verðum að huga vel að því nú þegar
miklir erfiðleikar hafa sótt okkur
heim. Við höfum alla ástæðu til að
ætla að íslenska þjóðin muni ná
vopnum sínum að nýju, það hefur
hún ætíð gert í kjölfar mikilla
áfalla. En til þess að það megi verða
verðum við að læra að treysta þeim
sem traustsins eru verðir og hætta
að brjóta niður það góða sem í
kringum okkur er.
Því miður virðist
mörgum mest í
mun að gera mikið úr
göllum samferðafólksins,
fremur en kostum þess.
Frá árinu 1990 hefur tíðni örorku vegna geð- og atferlisraskana
nánast tvöfaldast hér á landi, án þess
að tíðni þessara raskana hafi hækkað
að ráði. Þetta kemur fram í grein
eftir Sigurð Thorlacius, Sigurjón B.
Sigurðsson, Stefán Ólafsson og Krist-
in Tómasson sem birtist á síðasta
ári í Journal of Mental Health. Sem
hlutfal l af
heildarfjölda
öryrkja á tíma-
bilinu 1990-
2007, þá óx
tíðni kvenna
með örorku
vegna geð-
og atferlis-
raskana úr
14% í 29%,
meðan karlar
fóru úr 20%
í 35%. Höf-
undarnir
velta fyrir sér ýmsum skýringum
á þessari aukningu en eftir lestur
greinarinnar stendur eftir mikilvæg
spurning: Hvað með geðlyfin?
Eins og mikið hefur verið rætt
um á undanförnum árum er ávísun
geðlyfja hér á landi með því mesta
sem þekkist í heiminum. Þegar þetta
er haft í huga vaknar eftirfarandi
spurning: Af hverju hafa geð lyfin
ekki dregið úr aukningu örorku
vegna geðraskana? Árið 2004 veltu
Tómas Helgason, Helgi Tómasson
og Tómas Zoëga þessari spurningu
fyrir sér í grein sem birtist í British
Journal of Psychiatry, en þar er fjall-
að um áhrif þunglyndislyfja á heilsu-
far Íslendinga. Niðurstaða greinar-
innar er að ekkert bendi til að hröð
aukning á ávísun þunglyndislyfja
hafi minnkað þann mikla vanda sem
þunglyndi veldur. Greinarhöfundar
benda enn fremur á að ekki muni
draga úr þessum vanda fyrr en með
tilkomu betri meðferða.
Þegar þessi niðurstaða er höfð
í huga er eðlilegt að spyrja hvort
langvarandi neysla geðlyfja geti
mögulega aukið vanda þeirra sem
kljást við geðraskanir. Bandaríski
rannsóknarblaðamaðurinn Robert
Whitaker svarar þessari spurn-
ingu játandi í bókinni Anatomy of
an Epidemic sem út kom á síðasta
ári. Það er ekki að ástæðulausu því
á undanförnum tuttugu árum hefur
örorka vegna geðraskana þrefald-
ast í Bandaríkjunum á sama tíma og
ávísun geðlyfja hefur aukist gríðar-
lega. Bók Whitakers, sem er vel
rökstudd, hefur komið af stað hörð-
um deilum í Bandaríkjunum enda
finnst mörgum geðlæknum hann
vega að starfsheiðri þeirra. Íslend-
ingum mun gefast færi á að hlýða á
Whitaker 19. febrúar næstkomandi.
Hann verður aðalfyrirlesari á mál-
þingi sem Hugarafl, félag notenda
geðheilbrigðisþjónustunnar og fag-
aðila, stendur fyrir milli 14 og 17 í
salnum Skriðu í húsnæði Kennara-
háskólans. Aðgangur er ókeypis og
öllum opinn meðan húsrúm leyfir.
Örorka og
geðlyf
Heilbrigðismál
Steindór J.
Erlingsson
vísindasagnfræðingur
Af hverju
hafa geðlyfin
ekki dregið
úr aukningu
örorku vegna
geðraskana?
Byggjum upp traust
Siðferði
Stefán Einar
Stefánsson
viðskiptasiðfræðingur
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
45
32
9
Endurbótum er nú lokið á Vínbúðinni Skeifunni og við
bjóðum ykkur velkomin í nýja og glæsilega búð.
vinbudin.is
Höfum opnað nýja
og betri Vínbúð
í Skeifunni