19. júní - 19.06.1974, Blaðsíða 22

ÞROSKAHEFT
BÖRN
Inngangur
Kæri lesandi, hvernig bregst þú við, þegar þú hitt-
ir afhrigðileg hörn, sem eru á einhvern hátt frá-
brugðin þeim venjulegu? Verður þér starsýnt á
þau, eða hefur þú meðaumkvun nieð þeim, færðu
andúð á þeim, eða grípur J»ig ótti eða jafnvel
hræðsla?
Þessar línur eru teknar úr formála sænskrar bók-
ar, sem fjallar um vangefinn dreng, sem einnig
er líkamlega fatlaður vegna heilasköddunar. Höf-
undur bókarinnar, Mona Back, sem er móðir drengs-
ins, segir lesendum frá reynslu sinni af uppeldi
þessa afbrigðilega bams.
Það er ekki ætlun okkar að rekja hér efni þessar-
ar bókar, en spurningar þær sem Mona Back set-
ur fram í formála bókar sinnar geta ekki síður átt
við það efni, sem ætlunin er að kynna lesendum
þessa heftis af „19. júní“.
Markmiðið er að bregða upp nokkrum atríðum í
máli og myndum, sem snerta uppeldi og aðstöðu
þroskaheftra bama í okkar þjóðfélagi.
Málefni þroskaheftra bama eru svo yfirgrips-
mikil og margháttuð, að þeim verða ekki gerð skil
á örfáum blaðsíðum, ef ýtarlega ætti að ganga til
verks. Því verðum við að stikla á því stærsta og
vona þó að lesendur verði nokkurs vísari.
Rétt er að gera grein fyrir, hvað átt er við með
hugtakinu þroskaheft böm, áður en lengra er hald-
ið. Það er notað hér í nokkuð víðri merkingu. Hér
er um að ræða börn, sem vegna frávika sinna frá
eðlilegum vaxtar- og þroskaferli, andlega eða líkam-
lega, valda ekki sömu viðfangsefnum og eðlilega
þroskuð böm.
Þroskahömlun barna getur verið með ýmsu móti,
og skulu nú nefnd helstu afbrigði:
Líkamlegar fatlanir og hreyfihamlanir torvelda
oft almennan þroska, þó að andlegir hæfileikar séu
lítt eða ekkert skertir.
Heyrnarleysi og heyrnardeyfa sviptir barnið
möguleikum á að taka við boðum gegnum þá skyn-
leið, sem flest mannleg samskipti grundvallast á.
Það alvarlegasta er þó að mál myndast ekki með
venjulegum hætti, og er þar ekki aðeins um talmálið
að ræða, heldur vantar innra málið og þar með
helsta verkfæri hugsunarinnar.
Málleysi eða skert málhœfni getur orsakast af
fleiru en heyrnarleysi. Sköddun á vissum hlutum
heilans getur verið orsök, svo og geðrænir sjúk-
dómar.
Blinda og sjóndepra veldur því að barnið verður
að afla sér vitneskju gegnum aðrar skynleiðir en
sjónina, og heftir það á ýmsan hátt þroskamöguleika
þess.
Greindarskortur eða fávitaháttur er eitt afbrigði
þroskahömlunar. Orsakir geta veríð mjög mismun-
andi, og verður nánar vikið að þeim síðar.
Oft getur bæði likamleg fötlun og andlegur van-
þroski farið saman hjá sama barni, og er þá talað
um að barnið sé fjölfatlað.
Allar mannlegar verur hafa eðlislæga þörf fyrir
samskipti við annað fólk og samband við umhverfi
sitt. Barn, sem af einhverjum ástæðum er hindrað
í að fá þessari þörf fullnægt, heftist óhjákvæmilega
í þroska.
Með þessa skilgreiningu i huga ætti að vera
nokkuð Ijóst livaða hópar barna teljast þroskaheft.
Uppeldisskilyrði þroskaheftra barna eru vitaskuld
háð þeirri aðstöðu sem þjóðfélagið skapar þeim til
hverskyns þjálfunar og náms, hliðstætt því sem
á við um venjuleg heilbrigð börn. Það mun varla
ofmælt. að sú aðstaða, sem þroskaheftum börnum
hefur verið búin í hinu íslenska samfélagi, er ekki
í samræmi við velferðarþjóðfélagið sem við teljum
okkur búa í.
Börn, sem eru hreyfihömluð, njóta ekki þeirra
réttinda að stunda nám í venjulegum skólum, jafn-
vel þó andlegir hæfileikar séu óskertir, að ekki sé
talað um börn sem eru vangefin.
Hérlendis, sem og víða erlendis, hefur sú stefna
verið ríkjandi að þroskaheft böm ættu ekki heima
í skólum með venjulegum börnum. Heldur væri
þeim betur borgið i sérstökum skólum eða á sér-
stökum stofnunum, þar sem þau em vistuð til lang-
frama. Þessi stefna, að greina alla afbrigðilega frá
hinum venjulegu, hefur að sjálfsögðu grundvallast
á þeim hæfileikaskorti og ásigkomulagi, sem þroska-
heftu börnin eru haldin.
Hjá nágrannaþjóðum okkar á Norðurlöndum hef-
ur sérskólastefnan verið ríkjandi um árabil, enda
20
19. JÚNÍ