19. júní - 19.06.1974, Page 40

Konurnar eiga enga sögu, segja sumir, en aðrir að
saga kvenna hafi bara gleymst. En sú er oft sök
til bess, að settur liefir verið punktur á skökkum stað,
það er að segja of fljótt í frásögn í sagnfræðiritum
og sögukennslubókum, og mörgu er þar af leiðandi
logið með þögninni.
Á síðustu tveim áratugum, eða frá því að þær
Helga Stene, lektor í Noregi, og Karin Westman
Berg, dósent í Svíþjóð, vöktu athygli norrænna
kvenna á því hvernig kennslubækur sniðganga
konur á margvíslegan og lævíslegan hátt, hefir tals-
vert venð gert til þess að fá úr þessu bætt.
bað er ekki aðeins í sögukennslubókum, að hlutur
kvonna er sniðgenginn, heldur einnig i kennslubók-
um í lestri og reikningi, og ennfremur i tungumála-
kennslubókum.
f 19. júní 1972 er greint frá því, að ungar félags-
konur í Kvenréttindafélagi Islands, Úur, athuguðu
lestrarbækur og reikningsbækur, cg sömuleiðis rann-
sökuðu þær allar barnabækur, sem komu út fyrir
jólasölu 1971.
I íslendingasögunum er þáttur kvenna miklu
stærri en fram kemur í þeirri kennslubók í Islands-
sögu, sem mest er notuð i bamaskólum. í kennslu-
bókinni eru fyrst og fremst sagt frá skapofsakonum,
en þeirra er að engu getið, sem voru friðelskandi
drengskaparmenn eða læknar góðir. Það er heldur
ekki sagt frá því menningarstarfi, sem fram fór í
nunnuklaustrunum, og ótal margt annað er látið
liggja i þagnargildi, en munkunum eru gerð allgóð
skil.
Kennslubækur í mannkynssögu eru svo snauðar
að kvennasögu, að kvenréttindabaráttan kemur ungl-
ineum næstum á óvart, og auk bess hefir hún, eftii
frásögninni að dæma, einvörðungu verið háð vegna
þess, að konur höfðu ekki kosningarrétt. Annarra
baráttumála er ekki getið, ekki einu sinni að konur
hafi orðið að berjast harðri baráttu til þess að mega
fara i skóla til þess að öðlast menntun til jatns við
karlmenn. Heldur ekki er á það minnst, að jafnréttis-
baráttan eigi langt í land.
Ekki víkja sögukennslubækur að skoðunum spek-
inga fornaldarinnar, gamla testamentisins eða
kirkjufeðra og heilagra munka, sem varpað gætu
ljósi á það, hvar réttindaleysi kvenna á að verulegu
leyti upptök sín og hvemig skoðanir og rit hinna
„vísu“ manna hafa mengað andrúmsloftið í hinum
vestræna heimi að minnsta kosti, og það svo mjög,
að enn hefir ekki tekist að hreinsa það, þrátt fyrir
meira og minna skipulagða réttindabaráttu kvenna
í meira en heila öld, en upphaf hennar er talið
vera um 1850.
Hér koma nokkur dæmi um skoðanir spekinga
fornaldarinnar:
Leikritahöfundurinn Aiscylos (f. 525 f. Kr.) læt-
ur guðinn Appollo segja á einum stað: „Hlustið vel
á orð mín og viðurkennið sannleika þeirra. Móðirin
er ekki upphaf og lífgjafi þess, sem kallað er bam
hennar. Hún bara fóstrar og nærir sæðið, sem hún
hefir fengið. Það er faðirinn, sem getur bamið, en
konan tekur aðeins við fræinu og varðveitir það.“
Konurnar eiga þannig aðeins að vera tæki fyrir karl-
Margt smátt gerir
Samtíningur og sitt hvað til sögu íslenskra kvenna
mennina til þess að fjölga mannkyninu. Ennþá
eimir eftir af þessari skoðun og sést það best á þvi,
hversu margir nútímamenn, konur og karlar, telja,
að kona eigi ekki að fá að ráða því sjálf, hvort hún
varðveitir og nærir fræ, sem fyrir mistök eða annað
hefir verið sáð í líkama hennar.
Aristoteles (f. 384 f. Kr.) var á sömu skoðun og
Aiscylos, að faðirinn einn ætti bamið, og konur
væru aðeins mannfjölgunaráhald. Hann þessi frægi
spekingur og margir aðrir höfðu svo megna andúð
á konum, að þeir litu á ,,drengjaást“ sem sjálfsagð-
an hlut, enda var þá mjög í tísku, að fyrirmenn
héldu unga ástsveina.
Plato lærisveinn Sókratesar kvað hafa verið
hlynntur því, að einstaka konur ættu aðgang að
andlegum lærdómssviðum, en þó aðeins með þeim
afarkostum, að þær slepptu öllu tilkalli til þess að
verða mæður. Þessi skoðun Platons á enn marga
áhangendur, þótt fáir játi það með vörunum.
38
19. JÚNÍ