19. júní - 19.06.1974, Qupperneq 44

Fyrirvinnan
Heyrt í útvarpinu: „Hann misti föður sinn, er hann
var sex ára og varð fyrirvinna móður sinnar, þegar
hann hafði aldur til.“
tJr blaðaviðtali við aldraðan mann: „Faðir minn
dó þegar ég var 12 ára, elstur 5 systkina. Þá horfði
illa fyrir heimilinu. Ábyrgðin hvíldi á mínum herð-
um.“ Margir hafa þó efalaust álitið, að mestur þungi
ábyrgðarinnar hafi hvílt á herðum móður hans. Ef
til vill hefir verið sagt um móður hans, eins og titt
var á þeirri tíð: „Vesalings konan, fyrirvinnulaus.
Það er ekki um annað að gera fyrir hana en að
segja sig til sveitar."
Ef málið hefði nú snúið öfugt, að móðirin hefði
dáið og faðirinn staðið einn uppi með 5 hörn, þá
hefði sennileoga verið sagt: „Vesalings maðurinn
Það er ekki um annað að ræða fyrir hann en að
gifta sig sem fyrst aftur. Ekki hefir hann efni á að
hafa ráðskonu til lengdar.“
Það var vitaskuld ólikt notalegra að fá „með-
hjálp“ en að þiggja sveitarstyrk, sem þá hafði mann-
réttindamissi i för með sér.
Tannlæknisfrú og tannlæknisherra
1 bókinni Læknar á íslandi, II. bindi, er meðal
annars skrá um þá, sem fá tannlækningaleyfi árið
1968. Þeir. sem leyfið fá, eru ýmist sagðir vera
tannlæknar eða aðstoðartannlæknar, utan einn: Ásta
Björt Thoroddsen, frú, Álftanesi. Þó er hún kand. s.
frá Háskóla íslands, eins og karltannlæknamir, sem
eftir sömu reglu hefði átt að kalla herra. — Árið
1934 fær leyfi Bergljót Magnúsdóttir Smith, tann-
lœknir og tannlœknisfrú í Kaupmannahöfn. Eigin-
maður hennar er þá að sjálfsögðu tannlœknir og
tannlœknisherra.
Dömufrí — Herrafrí
„Dömufrí" hrópa hljómsveitastjórarnir á danssam-
komum, einu sinni eða tvisvar sinnum. „Herrafrí11
hrópa þeir aldrei. Er frelsi kvenna virkilega ekki
meira en svo, að danshljómsveitastjórar eigi að
ákveða um það, hvort eða hvenær þær mega bjóða
upp i dans?
Klska — vernda — kúga
„Fyrirmyndareiginmaður“ spurði annan, sem var
mikill jafnréttissinni: „Heldurðu virkilega, að manni
geti þótt eins vænt um konuna sína, þegar konur
hafa fengið fullt jafnrétti og engin þörf er lengur
á að vernda þær?“
Kennsliibækur
1 inngangi þessarar greinar var vikið að kennlubók-
um. Hér verður drepið á fleiri atriði: Bæði drengir
og stúlkur — nemendur, sbr. gildandi námsskrá frá
1960, — eiga að læra matreiðslu. Bókin, sem þau
eru látin nota við námið, ber misréttisheitið: ZJnga
stúlkan og eldhússtörfin.
Lestrakennslurbækur, svo og aðrar barnabækur,
bii'ta jafnan greinilega mynd, sem grópast i hug
barnanna: Mamma stendur ýmist við eldavélina eða
situr við saumaskap, en pabbi les blöðin, þegar hann
kemur heim frá vinnu utan heimilis. Er lengra
líður á tíma skyldunámsins, eiga drengir að læra
meðferð 53 verkfæra og sjö véla. Stúlkur eiga að
læra meðferð 4 verkfæra: prjónar (2-5), nál, heklu-
nál og straujárn, og einnar vélar, saumavélar.
(Menntamál 5. h. 1970 og 19. júní 1972). I einni
af reikningskennslubókunum fjalla 51% orðadæma
um hlutlaus efni, 2% um bæði kynin, 38% um karl-
kynspersónur, en aðeins 9% um kvenpersónur.
(Foreldrablaðið 1. h. 1971). I þeirri Islandssögu-
kennslubók, sem mest er notuð í bamaskólum, er
sérstakur kafli um kvenskörunga. Þessar konur eru
fyrst og fremst kynntar sem áhangendur nafn-
greindra karlmanna: Móðir SkarphéSins hét Berg-
þóra. Kona Gunnars á Hliðarenda hét Hallgerður.
Egill Skallagrímsson átti dóttur, er Þorgerður hét.
Aðeins Guðrún Ósvifursdóttir nýtur nokkurrar sér-
stöðu i byrjun frásagnarinnar um hana. En svo
kemui': Hún var heitkona Kjartans Ólafssonar, en
þar sem kaflinn er um Guðrúnu en ekki Kjartan,
hefði betur átt við að segja: Heitmaður hennar var
Kjartan Ólafsson.
í kennslubók í félagsfræði segir svo: „Karlmaður
getur stýrt búi án aSslóSar konu, eða kona án þess
að hafa karlmann i fyrirsvari. Þetta orðalag segir
sína sögu, enda þótt höfundur ætli sér að sýna fram
á, að þarna ríki jafnrétti.
Lítil saga - gleyind saga
F.r nokkurn tíma komist svo að orði: Karlmaðurinn
og þjóðfélagið, karlmaðurinn i atvinnulifinu eða
staður karlmannsins er ekki á heimilinu? Hugleið-
ið þetta, lesendur góðir, og um leið hvers vegna altítt
er að heyra þessi orð: Konan og þjóðfélagið, konan í
atvinnulifinu og staður konunnar er á heimilinu; og
ennfremur hvað kann að valda því, á ákveðni grein-
irinn er svo kirfilega negldur aftan við orðið í ein-
tölu, eins og bara sé til ein einasta kona, og sú hin
sama sé ekki í þjóðfélaginu. Það er engin furða, þótt
saga kvenna sé lítil og að mestu gleymd. Frh.
Anna SigurSardóttir
42
19. JÚNÍ