Fréttablaðið - 22.12.2010, Blaðsíða 66

50 22. desember 2010 MIÐVIKUDAGUR
Í bókinni Þjóðgildin rýnir
Gunnar Hersveinn, heim-
spekingur og rithöfundur,
í gildin sem komu fram á
þjóðfundinum í nóvember
2009. Hann segir að borg-
araleg vitund sé stöðug
vinna og að almenningur
megi ekki sofna á verðin-
um, eins og henti á árunum
fyrir hrun.
Þjóðgildin eru sjálfstætt fram-
hald bókanna Gæfuspor og Orð-
spor, sem fjalla um gildin í lífinu
og samfélaginu. Gunnar Her-
sveinn segir að eftir hrun hafi
verið óhjákvæmilegt að fylgja
þeim eftir með þessari bók.
„Eftir hrun fór ákveðin gerj-
un í gang og allir fóru að hugsa
um gildin; hver er ég og hvernig
samfélag vil ég búa til? Það var
að verða til nýr tíðarandi og mér
fannst þessi bók kjörið innlegg
inn í þá umræðu. Fyrri bækurn-
ar tvær þjónuðu sem heppilegur
undirbúningur og ég vissi að ég
hefði einhverju að miðla.
Þegar ég gaf út Orðspor var
gamli tíðarandinn á fullu, andi
sem einkenndist af framsækni
og græðgi. Eftir hrun myndaðist
jarðvegur fyrir allt aðra stemn-
ingu, jöfnuð og jafnvel nægju-
semi. Ég vildi gera grein fyrir
þeim tíðaranda, lyfta honum upp
og benda á hvernig fólk gæti unnið
með hann. Ég fjalla um gildin sem
viska fjöldans valdi á þjóðfundin-
um 2009, reyni að setja þau skýrt
fram og tek ákveðna afstöðu sem
um leið er opin fyrir áframhald-
andi umræðu. Það er alltaf mark-
miðið, að virkja aðra til að taka
þátt í umræðunni; að efla borg-
aravitund og virkja hana.
Baráttan um gildin
Gunnar Hersveinn bendir á að það
sé eitt að aðhyllast ákveðin gildi í
orði kveðnu, annað að fylgja þeim
eftir og lifa samkvæmt þeim. Eins
sé ávallt ákveðin valdabarátta um
ákveðin gildi þar sem ákveðnir
hópar vilji eigna sér sum þeirra
og jafnvel misnota þau. Það hafi
til dæmis gerst með frelsið.
„Við getum nefnt frjálshyggjuna
um afl sem hefur reynt að eigna
sér hugtakið og gert sína skilgrein-
ingu á því að ríkjandi viðmiði. Eða
Bandaríkjaforseta, sem í gegnum
tíðina hafa ávallt farið inn í önnur
lönd í því yfirlýsta markmiði að
frelsa íbúa þeirra. Þetta er það
sem kallað er skilgreiningarvald.
Í bókinni bendi ég á að þetta
snýst meira um sjónarhorn en
sjálft hugtakið. Hugtak er í raun-
inni bara rammi sem við smíðum
utan um ákveðna hugmynd eða fyr-
irbæri sem hjálpar okkur að skilja
það. Það er hins vegar sjónarhorn-
ið sem við veljum sem ræður því
hvernig við vinnum með hugtakið
eða miðlum því. Og sjónarhornin á
frelsi eru mörg og ólík.“
Gunnar Hersveinn leggur
áherslu á að gildi á borð við frelsi
standi aldrei sjálfstæð, heldur
tengist ávallt öðrum gildum.
„Margir gera þau mistök að
halda að frelsi sé hugtak sem geti
bara staðið eitt og sér. Þannig lagði
Viðskiptaráð Íslands til dæmis til
að Ísland yrði „frjálsasta land í
heimi“, sem er merkingarlaus til-
laga og ómöguleg í framkvæmd.
Ég tengi frelsi við önnur hugtök,
til dæmis ábyrgð og kærleika.
Það stendur einhvers staðar að
frelsi án kærleika sé einskis virði.
Vissulega er hægt að tengja frelsi
saman við græðgi en það leiðir
ekki til neinnar gæfu. Og það er
þetta sem hver og einn spyr sig:
eru þau gildi sem ég vil tileinka
mér uppbyggjandi eða rífa þau
niður? Vinna þau með lífinu eða á
móti þeim? Græðgi eða aðrir lest-
ir vinna til dæmis gegn hamingj-
unni, rétt eins og ákveðið líferni
vinnur gegn líkamanum.“
Hlustum á okkar innri rödd
Einstaklingshyggjan hefur sjálf-
sagt aldrei verið jafn sterk og á
undanförnum árum. Gunnar Her-
sveinn minnir hins vegar á þá
þversögn að um leið hefur ein-
Heiðarleiki krefst æfingar
Ég vil hjálpa með 100 krónum á mánuði.
Ég skrái mig með SMS- skilaboðunum FHI í síma 1900 og eftir það
styrki ég Fjölskylduhjálp Íslands með 100 krónum á mánuði.
Viðkomandi fær svo sent eitt SMS á mánuði sem kostar 100 krónur
sem færist á símareikning um hver mánaðarmót.
Öll símafyrirtækin gefa sína þjónustu.
TRYGGÐU ÞÉR MIÐA STRAX
„Critics choice“
Time Out, London
Miðasala | 568 8000 | borgarleikhus.is
„Þessi leiksýning hefur allt sem þarf til að
skapa vel heppnað og eftirminnilegt leikverk.“
I.Þ., Mbl.
Jóladagatal Norræna hússins 1.-23. des. kl: 12.34
FRÉTTIR VIÐSKIPTI ÍÞRÓTTIR LÍFIÐ UMRÆÐAN
VERTU MEÐ VIÐSKIPTIN
Í RASSVASANUM
Meiri Vísir.
m.visir.is
Fáðu Vísi í símannog iPad!
Deildu Vísi með öðrum. Þeir sem setja
„like“ við Vísi á Facebook geta unnið
óvænta vinninga í hverri viku.
GUNNAR HERSVEINN Margir eru haldnir sektarkennd yfir því að hafa látið sefjast. Undir niðri vissu Íslendingar að efnishyggjan var
röng. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Vissulega er hægt að
tengja frelsi saman
við græðgi en það leiðir ekki
til neinnar gæfu. Og það
er þetta sem hver og einn
spyrja sig: eru þau gildi sem
ég vil tileinka mér uppbyggj-
andi eða rífa þau niður?