Sameiningin - 01.01.1920, Blaðsíða 18

18
skýrslur vantar. Mönnum ier auðvitað ekki Ijúft, að 'hrópa af
húsþökum um hluti, sean eru þjóðinni til vansæmdar. En svo
mikið má þó fullyrða, að aldrei í manna minnum hafi frétta-
dál'kar dagblaðanna verið eins . þétt-skipaðir illverka-sögum
eins og nú.
Óöld þossi hefir orðið öllum sönnum þjóðvinum að alvar-
legu umhugsunarefni, eins og von er, og blöðin geta margs til
um orsakirnar. í þeim umræðum skipar auðvitað dýrtíðin
öndvegi; hún getur af sér allskonar freistingar, sem allar
hvetja til kæruleysis og óráðvendni. Annars vegar peninga-
mergðin, miklu meiri en nokkru sinni áður. Henni fylgir sterk
tilhneiging til eyðslusemi, því mönnum gengur illa að átta sig
á hinu lága verðmæti peninganna, sem iþar vegur upp á móti.
Vinnugjald mikið að vöxtum, en svo svikult í reyndinni, þegar
til kaupa kemur, að allur þorri manna verður sífelt fyrir ein-
hvers konar vonbrigðum; afleiðingarnar verða <svo gremja við
gróðabrallsmenn, órói og byltingagirni, rýrnun á helgi eignar-
réttarins. Engin furða, þótt alls konar óráðvendni færist í vöxt
á meðan svo standa sakir. pessum ófögnuði linnir því vart
fyrir alvöru, fyr en tekjur og útgjöld ná aftur einhverju viðun-
legu jafnvægi, og ofsafenginn stéttarígur fær ögn að hvíla sig.
Sumum hefir orðið skrafdrjúgt um vínbannið í sambandi
við þetta mál. óvinir þeirrar umbótar eru gleiðgosalegir yfir
horfunum og vilja skella allri skuldinni á þessa allsherjar
þvingun til bindindis, isem nú er orðin að lögum. Segja, að
frelsis-skerðingin með óánægju þeirri, ®em af henni hafi leitt,
sé völd að óöldinni. Engum heilvita manni óvilhöllum getur
komið til hugar að taka slíkar fullyrðingar affallalaust; en
þó verður því ekki neitað, að vínbannið og glæpamergðin eru
ekki algjörlega óskyld efni. Fyrst og fremst ber þess að gæta,
að afnám vínsölunnar reynist alls ekki sú allra-meina-bót, sem
margir frömuðir þeirrar nauðsynlegu siðbótar höfðu spáð.
Manneðlið reynist synd og spilling háð eftir sem áður, þótt of-
drykkju-hneykslið sé í burtu tekið — eða takmarkað, réttara
sagt, því að bannið hefir auðvitað ekki tekið fyrir alla vínnautn,
enn sem komið er. pað mætti jafnvel fara lengra í þessa átt
og gefa það eftir, að víneklan hafi ef til vill að einhverju leyti
verið óbeinlínis völd að þessum faraldri, sem nú gengur yfir.
Smá-glæpum hefir áþreifanlega fækkað, síðan vínbann komst
á, en stórglæpir hafa aukist. petta er eðlilegt, þegar vel er að
gáð. Vínið freistar þeirra, sem eru veikir fyrir, tekur frá þeim
siðferðisþrekið og eykur freistingarnar. peir leiðast fyrir vikið
út í landeyðuskap og smá-óknytti, en ekki til stórglæpa fyrsta