Fréttablaðið - 07.07.2011, Blaðsíða 22

7. júlí 2011 FIMMTUDAGUR
Undanfarnar vikur hefur mikið verð rætt og ritað um
læknaskort á Íslandi, afleiðingar
hans og hvernig bregðast skuli
við. Fram hefur komið að um 165
lækna vanti til starfa hér á landi
að mati formanns Læknafélags
Íslands. Læknum á aldrinum
35-39 ára hefur fækkað úr 120 í
50 á síðustu þremur árum. Um
þriðjungur íslenskra lækna starf-
ar erlendis, en vert er að geta
þess að kostnaður við menntun
hvers læknanema í Háskóla
Íslands er yfir 10 milljónir króna.
Erfiðlega hefur gengið að manna
stöður lækna, sérstaklega í
heilsugæslunni, á Sjúkrahúsinu
á Akureyri og öðrum heilbrigðis-
stofnunum á landsbyggðinni.
Hvað er til ráða?
Til að bregðast við læknaskort-
inum hefur helst verið bent á að
fjölga læknanemum, hækka laun
lækna og bæta starfsaðstöðu
þeirra. Sigurður Guðmundsson,
forseti heilbrigðisvísindasviðs
Háskóla Íslands og fyrrverandi
landlæknir, hvetur þó til þess í
nýlegu viðtali á visir.is að menn
hugsi sig „tvisvar um áður en við
förum að mennta fleiri lækna til
útflutnings.“ Sigurður telur að
þess í stað þurfi hugsanlega að
breyta uppbyggingu heilbrigðis-
þjónustunnar frá grunni. Hann
segir orðrétt:
„Að tefla meira fram öðrum
stéttum en læknum í ýmiss
konar verk sem núna eru fyrst
og fremst á höndum lækna, til
dæmis hjúkrunarfræðinga og
fleiri, þetta er alþekkt í öðrum
löndum, hjúkrunarfræðingar eru
mun öflugri til dæmis í heilsu-
gæslu heldur en hér og ýmis
störf inni á sjúkrahúsunum eru í
höndum hjúkrunarfræðinga sem
er síður hér, þetta er eitthvað sem
þarf að hugsa og beinir spjót-
unum ekkert síður að okkur sem
sjáum um menntun heilbrigðis-
stétta.“
Þetta eru sannarlega orð í tíma
töluð hjá yfirmanni menntunar-
mála heilbrigðisstétta hjá HÍ.
Að nýta þekkingu hjúkrunar-
fræðinga
Grundvöllur þess að fagstéttir
taki að sér ný og ábyrgðarmeiri
verkefni innan heilbrigðisþjónust-
unnar er aukin menntun. Mennt-
un hjúkrunarfræðinga hefur
fleygt fram á síðustu áratugum.
Síðustu 25 árin hefur hjúkrunar-
fræði eingöngu verið kennd í
háskólum hér á landi, sem er ein-
stakt í heiminum, en námið tekur
fjögur ár. Yfir helmingur hjúkr-
unarfræðinga hefur auk þess
formlega viðbótar menntun, flest-
ir tveggja ára meistaranám. Stór
hluti hjúkrunarfræðinga hefur
því lokið sex ára háskólanámi.
Rúmlega 60 hjúkrunarfræðingar
hafa sérfræðileyfi í sérgreinum
hjúkrunar, skv. reglugerð um sér-
fræðileyfi í hjúkrun frá 2003.
Þekking og færni hjúkrunarfræð-
inga er því mikil og mikilvægt
að hún sé nýtt til hagsbóta fyrir
skjólstæðingana.
Sigurður nefnir sérstaklega þá
staðreynd að víðast annars staðar,
þar sem grunnnám hjúkrunar-
fræðinga er þó ekki jafnlangt og
hér á landi, bera hjúkrunarfræð-
ingar ábyrgð á mun viðameiri
verkefnum í heilsugæslunni en
hér tíðkast. Hjúkrunarfræðingar
hafa víða sjálfstæða móttöku, sjá
um slysamóttöku þegar um minni
háttar slys er að ræða, sjá um
eftirlit með einstaklingum með
langvinna sjúkdóma og hafa sums
staðar leyfi til endurnýjunar lyf-
seðla og jafnvel leyfi til að ávísa
lyfjum svo sem getnaðarvörnum.
Það er kominn tími til að stjórn-
völd brjóti upp þá úreltu hugmynd
að heilsugæsla sé aðeins lækna-
móttaka. Í heilsugæslunni starfar,
auk lækna, fjöldi fagstétta sem
öllum er hagur að að fái aukin
verkefni og sjálfstæði til starfa.
Hjúkrunarfræðingar geta einn-
ig tekið að sér aukin verkefni á
sjúkrahúsum. Nú eru tæplega 30
klínískir sérfræðingar í hjúkrun
starfandi á Landspítala. Þó ekki
hafi verið gerð formleg rannsókn
á árangri starfa þeirra má þó full-
yrða að hann sé mikill, bæði fag-
lega og fjárhagslega. Sem dæmi
má nefna dagþjónustu fyrir sjúk-
linga með lungnasjúkdóma sem
sérfræðingur í hjúkrun stýrir.
Innlögnum vegna þessara sjúk-
dóma hefur fækkað um 70% frá
því að dagþjónustan tók til starfa.
Það efast líklega enginn um aukin
lífsgæði einstaklinganna við þess-
ar breytingar en þær eru einnig
mjög fjárhagslega hagkvæmar
því dýrasta úrræði heilbrigðis-
þjónustunnar eru innlagnir á
hátæknisjúkrahús. Stefna stjórn-
enda Landspítalans er að auka
dag- og göngudeildarþjónustu.
Hjúkrunarfræðingar geta og ættu
þar að vera í lykilhlutverki.
Breytinga er þörf
Endurskoðun skipulags
heilbrigðis þjónustunnar kemur
alla jafna til vegna aukinnar
tækni, betri menntunar heil-
brigðisstarfsfólks eða breytinga
í fjármögnun og rekstri. Hér á
landi hefur hið síðasttalda verið
ráðandi, þ.e. skipulagi hefur verið
breytt til að minnka kostnað.
Nú er hins vegar lag að breyta
skipulagi með hliðsjón af aukinni
menntun hjúkrunarfræðinga.
Stjórnvöld og stjórnendur heil-
brigðisstofnana þurfa að skoða
hver gerir hvað í heilbrigðisþjón-
ustunni, til að tryggja að sá heil-
brigðisstarfsmaður sem hefur þá
menntun sem þarf til að fást við
ákveðið verkefni, sinni því verk-
efni. Það skilar bestum árangri
og er fjárhagslega hagkvæmast.
Endurskipulagning
heilbrigðisþjónustunnar
Þegar við förum í grunnskóla þá fáum við kennslu í fræðum
sem við eigum að geta nýtt okkur
yfir ævina. Okkur er kennt að
margfalda og deila, skrifa og lesa
og svo framvegis en okkur er ekki
kennt hvernig og hvað við eigum
að borða og af hverju það er mikil-
vægt. Heilsufarsvandamál tengd
mataræði eru að færast í vöxt ár
hvert í okkar samfélagi og mér
finnst það skylda okkar að nýta
skólakerfið þar sem við getum náð
til allra barna til þess að fræða
þau. Það þýðir ekki að segja við
krakka að borða salat og svo þegar
hann spyr „af hverju?“ að þá sé
svarið „því það er hollt“. Þetta
er ekki fræðsla. Við þurfum að
útskýra af hverju og hvers vegna.
Við eigum að bera ábyrgð á
ákveðnu upplýsingaflæði til
krakkanna. Okkur ber skylda
til að segja þeim og kenna þeim
afleiðingar af óhollu mataræði og
hreyfingarleysi. Mín hugmynd er
eftirfarandi og mér þætti vænt
um ef þetta yrði okkar „hug-
mynd“ og við myndum fram-
kvæma hana í sameiningu.
Ein vika þar sem krakkar
í ákveðnum árgangi fara út á
land í einhverja náttúruperlu og
verja þar einni viku í að kynn-
ast HVAÐAN maturinn sem þau
borða kemur og HVERS VEGNA
við borðum hann. HVAÐA efni
inniheldur hann og HVERS
KONAR hreyfing er mikilvæg/
nauðsynleg fyrir líkamlega og
ekki síst andlega vellíðan.
Lærðir næringafræðingar
gætu kennt krökkunum að elda
og útskýrt hversu mikilvægt það
er að borða ákveðin næringarefni
svo að líkaminn nái að vera í topp-
formi. Hérna er hægt að kenna
krökkum að gera uppáhalds-
skyndibitann sinn heima og jafn-
vel að hafa hann hollann. Almenn
fræðsla um matreiðslu.
Fólk frá félögum eins og Boot-
camp, Crossfit og Mjölni gæti
komið og haft prufutíma þar sem
útskýrðar eru aðaláherlsurnar.
Sumir einblína á snerpu og styrk,
aðrir á uppbyggingu vöðvamassa
og svo framvegis.
Uppskera hefur fylgt mannin-
um frá örófi alda. Athöfnin að sá
fræjum og sjá svo afraksturinn.
Leyfa þeim aðeins að óhreinka sig.
Krakkarnir á undan geta sáð fræj-
um og hópurinn sem kemur á eftir
þeim sér svo afraksturinn.
Hugleiðsla, mikilvægur hlut-
ur sem virðist oft gleymast. Við
erum mjög andlegar verur og
þurfum að rækta okkar andlegu
hlið, sérstaklega í samfélagi sem
verður hraðskreiðara með hverj-
um deginum.
Læknar geta verið með fyrir-
lestur og útskýrt allar þær hætt-
ur sem tengjast of feitum mat og
hversu mikilvægt það er að hreyfa
sig. Krakkar eru enn að byrja að
reykja, læknirinn getur komið inn
á það ásamt því að útskýra hættur
áfengis og hversu mikilvægt það
er að passa upp á heilann í sér á
meðan hann er að þroskast.
Mjög mikilvægt er samt sem
áður að hafa engan hræðslu-
áróður. Krakkar í dag hafa enga
þolinmæði fyrir slíku, þú segir
barninu þínu að eitthvað sé óhollt,
það fer á netið og finnur út að það
er skaðlaust, þá byrjar það efast
um allt sem þú segir. Það er engin
þolinmæði fyrir kjaftæði hjá
krökkum í dag. Sem er gott.
Sniðugast væri líklegast að hafa
ungt fólk til að sjá um þetta því
líklegra er að þau nái til þeirra
en ásamt því þá býður þetta upp
á fullt af flottum gestafyrirles-
urum. Um að gera að nýta okkur
allt þetta sprenglærða unga fólk
sem við eigum. Hægt er að sýna
þeim sniðugar myndir um mat,
t.d. Food Inc, Supersize Me og
fleira. Hafa þetta spennandi og
skemmtilegt. Því að „fullorðið“
fólk vill oft útskýra fyrir börn-
um út frá sínu eigin sjónarmiði.
Það hefur ekki reynst alltof vel.
Á þessum stað er reynt að nálgast
börnin út frá þeirra sjónarmiði og
einfaldlega útskýra fyrir þeim af
hverju það er mikilvægt að borða
hollt og hreyfa sig. Ekki neyða
þau til neins heldur einungis opna
huga þeirra fyrir því að þau þurfa
að hugsa sig um tvisvar áður en
þau panta sér næstu hamborgara-
máltíð eða allavega viti afleiðing-
arnar. Hversu yndislegt væri það
ef barnið kæmi heim úr þessum
heilsubúðum og tæki snakkskál-
ina úr fanginu á mömmu sinni og
segði „veistu hvað þú ert að setja
ofan í þig?“ Ábyrgðin er okkar að
fræða krakkana um hætturnar í
samfélaginu. Við erum að bregð-
ast. Gerum þetta í sameiningu
fyrr en seinna.
Heilsubúðir
Heilbrigðismál
Herbert
Mckenzie
áhugamaður um
heilbrigði
Heilbrigðismál
Elsa B.
Friðfinnsdóttir
formaður
Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga
SKÓAÐU
FERÐALAGIÐ
FYRIR
ÞIG UPP
Íþróttaskór
st. 36-46
6.990kr
Gönguskór
st. 36-46
6.999kr
Gönguskór
st. 36-47
14.999kr
Plastskór
st. 36-41
1.990kr
Gúmmískór
st. 20-46
verð frá
2.299kr
Ekta leður