Morgunn - 01.06.1979, Blaðsíða 41

MÆLT MÁL
39
eins ein leið til þess að hafa orð áherslulaust, sem byrjar á
h-i, og það er að sleppa h-inu 5 framburðinum. Ef þessi setn-
ing á því að hljóma eins og venjuleg íslenska á að lesa hana
með þessum hætti: „Ég sagð’ enni að flýta sér á eftir onum“.*
Þannig tölum við og það á ekki að breyta neinu, hvort það
er lesið eða sagt. Ef setningin er hins vegar lesin, eins og
kennt er hér í skólum með þvi að bera bæði h-in fram, þá
leiðir það af sér tvær vitlausar áherslur. En það á enginn
munur að vera á lestri og mæltu máli, því hvorttveggja er
flutningur hugsunar. Hér kemur því fram önnur regla, sem
mun vera íslendingum jafnframandi og hin fyrri, þessi: /
orðum., sem byrja á h, fellur h-iS niSur í framburSi, þegar
orðiS er áherslulaust í setningunni, en borið fram hafi orðið
áherslu.
Þessi regla er líka undantekningarlaus. Ástæðan til þess að
íslenskukennarar eru ekki fyrir löngu búnir að finna þessar
reglur stafar af því, að hér á íslandi virðist enginn áhugi
hafa verið á mæltu máli og engin áhersla lögð á það neins
staðar. Er nokkuð vit i þessu?
Þótt ég sem kennari hafi talið skyldu mína að rannsaka
í hverju það lægi, að menn lesa með öðrum hætti en þeir
tala og hafi þannig fundið þessar reglur, sem hér hefur verið
getið, vil ég þó taka það skýrt fram að ýmsir lesa með ágæt-
um og lestur þeirra hljómar eins og venjulegt mælt mál. En
það er þá sökum langrar reynslu, t. d. sem þingmenn eða
þulir, en ekki sökum þess að þeir hafi lært það í barnaskólum
okkar. Því miður. Og auðvitað gera útvarpsleikarar þetta líka.
Þeir verða að lesa hlutverk sín meðan þeir leika þau, en sá
lestur verður vitanlega að hljóma eins og mælt mál. Eða
hvernig halda menn að leikurinn yrði, ef leikarinn hefði
hinn algenga „lestrartón“, sem einkennir venjulegan lestur?
Hann er ekkert annað en vitleysa. Það er ekki hægt að halda
þvi fram með nokkurri skynsemi að upplesin íslenska eigi
að hljóma allt öðruvísi en mælt mál.
Sjónvarp og útvarp eru langsamlega áhrifamestu fjölmiðlar
nútímans og eins og margar af mikilvægustu uppfinningum