Morgunn - 01.06.1984, Blaðsíða 40

ERLENDUR HARALDSSON
DULRÆN FYRIRBÆRI OG VÍSINDIN
1 marshefti Fréttabréfs H.l. ritar dr. Þorsteinn Sæ-
mundsson skilmerkilega grein um gervivísindi og dulsálar-
fræði. Svo sem búast mátti við af jafn glöggum og hrein-
skilnum manni og dr. Þorsteini gerir hann í greininni prýði-
lega samantekt á helstu rökum hóps manna sem hafa gagn-
rýnt rannsóknir dulrænna eða „yfirskilvitlegra“ fyrirbæra,
sumir reyndar af nokkru offorsi og ekki að sama skapi af
mikilli þekkingu. Er ástæðulaust fyrir dr. Þorstein að ótt-
ast að ég styggist við slík skrif því þau eru góður grund-
völlur umræðu sem þarflegt er að fá.
Dr. Þorsteinn gagnrýnir þá skoðun mína að rannsókna-
aðferðir skeri úr um það hvort fræðigrein teljist til vísinda
eða gervivísinda; gervivísindi sé fræðimennska sem ber
vísindalegt yfirbragð „en styðst í einhverju meginatriði
við staðleysur eða hugaróra. Samkvæmt þessari skilgrein-
ingu getur viðfangsefnið verið úrslitaatriði engu síður en
rannsóknaaðferðin. . .“ (Þ.S.). Erum við ekki í sérhverri
rannsókn að raunprófa tilgátu sem við efumst um, vitum
ekki hvort er rétt eða ekki, þ.e. að prófa „staðleysur og
hugaróra"? Ef skilgreining dr. Þorsteins er rétt, eru þá
ekki, ef betur er að gáð, öll vísindi gervivísindi? Hvernig
getum við vitað hvað eru „staðleysur og hugarórar" nema
með „hinni vísindalegu aðferð“? (Hvað segja vísindaheim-
spekifróðir menn um þetta atriði?) Ef dr. Þorsteinn telur
aöra leið færa, hlyti hún ekki að fela í sér innleiðingu ein-