Morgunn - 01.06.1993, Blaðsíða 20

MORGUNN
utan þessa ramma samkomulagsins sem ég held að við-
fang lífsskoðana hefjist. Við skynjum tilveruna efnislega
og andlega á mismunandi hátt og höfum því mismunandi
reynslu af henni að sama skapi. Það er hér sem grein-
armunur okkar hefst; það sem skilur einn mann frá öðrum
og gerir tilveruna að því makalausa fyrirbæri sem hún er.
Mitt í samkennum okkar allra sem mannvera þá er okkur
áskapað það eðli, sem gerir flóru lífsins svo óendanlega
fjölskrúðuga og heillandi, að upplifa heiminn í krafti
sjálfstæðrar vitundar. Það er í krafti þessarar vitundar og
utan samkomulagsins sem við tökum til við að byggja
okkur lífsskoðanir. Þessar lífsskoðanir fjalla þá gjarnan
um ráðgátur tilverunnar í heild og einstaklingsbundna
reynslu okkar af henni sem ekki verður skýrð fyrir
tilstuðlan samkomulagsins. í mínum huga þá eru það
þessar ráðgátur og hin einstaklingsbundna reynsla sem eru
frumhvötin til myndunar lífsskoðunar. Það er sérhverjum
manni í blóð borið að taka afstöðu til þeirra atriða sem
ekki verða skýrð fyrir tilstuðlan samkomulagsins og
kannski meira en það. Ég vil taka svo djúpt í árinni að
segja að viðfangsefnið sé eitthvert sterkasta hreyfiafl
mannlegrar tilveru. Ég get því verið sammála Albert
Einstein þegar hann sagði:
„/y/ð fegursta, sem hœgt er að kynnast, er hið dulrœna.
Uppspretta allrar sannrar listar og vísinda. Sá, sem ekki
þekkir þessa tilfinningu og getur ekki hvílt hugann og undrastí
lotningarfullri aðdáun, hann er sama sem dauður. “
En hver eru þessi viðfangsefni sem ég kalla
frumhvötina að lífsskoðun? Einhverstaðar las ég nýlega
þá ágætu skýringu, að það sem bæri á milli í reynslu og
skilningi tvítugs manns annars vegar og fimmtugs hins
vegar væri það, að það sem sá fimmtugi vissi en sá tvítugi
ekki, væri eitthvað sem aldrei yrði tjáð með orðum. Allt
það sem sá eldri gæti tjáð í ræðu eða riti væri þeim yngra
18