Morgunn - 01.06.1993, Síða 24

MORGUNN
mannlegrar tilveru“, með því að láta í veðri vaka að
niðurstaðan sé fengin fyrir tilstilli vísindalegra sannana,
þar sem engar af grundvallarreglum vísindanna um öflun
þekkingar hafa verið í heiðri hafðar.
Það er kannski þessi tilhneiging manna, að beita
brögðum í umfjöllun sinni um mikilsverðar spurningar um
mannlega tilveru, sem hefur leitt til þess að hégóma-
skapurinn sem ég minntist á hér að framan hefur orðið til.
Flestir þeir sem vandir eru að virðingu sinni og fræða
sinna skammast sín fyrir að taka þátt í umræðunni um
hinstu rök tilverunnar. Og þessa hefur mest öll umræða
um trú og gildi hennar í samfélagi okkar í dag mátt gjalda.
Það er hér sem ég tel hlutverk heimspekinnar vera hvað
mest, því þar sem takmörk vísindanna stöðva okkur í
þekkingarleitinni, tekur heimspekin við. Aðferð hennar
veitir okkur tólin og tækin til þess að takast á við
viðfangsefnin af skynsemi og skilningi og veitir okkur þar
með það innsæi sem við leitum. Það er m.ö.o. hér sem
heimspekin getur lagt okkur lið í því að mynda okkur
lífsskoðun um þau efni sem „ekkert verður um sagt“.
En víkjum nú aftur að trúnni. Það leiðir af því sem að
framan er sagt að ef við höfum tilhneigingu til þess að
hafna því sem viðtekið er í kringum okkur vegna þess að
við þurfum að reyna hlutina sjálf, þá nær þessi tilhneiging
einnig til þess að við höfnum trúnni. Ég held að þetta
gerist þegar trúin verður að stofnun, hún verður formfast
og reglubundið klukkuverk. A tímum þegar maðurinn
hefur frelsi til þess að velja og hafna sjálfur og er ekki
bundin skylduboði slíkrar stofnunar, þá kemur þrákelknin
upp og hann vill prófa sjálfur. Honum hætta að nægja þær
skýringar sem á borð eru bornar af veraldlegum
umboðsmönnum æðri veruleika og hann kýs að kynnast
þessum æðri veruleika af eigin raun. Hann vill og mér
22