Morgunblaðið - 19.12.2008, Blaðsíða 16

16 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 2008
FRÉTTASKÝRING
Eftir Magnús Halldórsson
magnush@mbl.is
„ÉG sé jákvæð merki þess að að-
gerðir sem gripið var til í kjölfar
bankahrunsins, á grundvelli sam-
komulags íslenskra stjórnvalda og
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins (IMF),
hafi aukið stöðugleika í efnhags-
málum,“ segir danski hagfræðing-
urinn Poul Mathias Thomsen, spurð-
ur um stöðu efnahagsmála á Íslandi
nú, rúmlega tveimur og hálfum mán-
uði eftir að bankakerfið hrundi.
Thomsen hefur annast málefni Ís-
lands frá því að íslensk stjórnvöld
óskuðu eftir aðstoð frá sjóðnum en
hann er aðstoðarframkvæmdastjóri
Evrópudeildar sjóðsins. Frá þeim
tíma hefur mikið vatn runnið til sjáv-
ar.
Stöðugleiki forgangsmál
Thomsen segir nauðsynlegt hafa
verið að mæta bráðum vanda á
gjaldeyrismarkaði sem blasað hafi
við. Gripið hafi verið til ráðstafana
sem miðuðu að því að koma stöðug-
leika á viðskipti með krónuna. „Það
er meiri stöðugleiki á krónunni og
hún hefur styrkst frá hennar veik-
asta gengi að undanförnu. Aðal-
atriðið í upphafi var að bregðast við
því áfalli sem hagkerfið varð fyrir,
sem gróf undan forsendum fyrir
eðlilegum gjaldeyrisviðskiptum,“
segir Thomsen. Hann telur að þróun
mála hafa verið í takt við það sem
áætlunin sem unnið er eftir geri ráð
fyrir. Því miður sé aukið atvinnu-
leysi hluti af því sem búist var við og
það muni aukast enn á næsta ári.
Aðspurður hvort viðskipti á gjald-
eyrismarkaði geti talist stöðug og
eðlileg í ljós gjaldeyrishafta sem nú
eru við lýði, segir hann þau hafa ver-
ið nauðsynleg. Mikilvægt sé þó að
skapa aðstæður sem allra fyrst til að
mögulegt sé að afnema þau. „Það
voru uppi áhyggjur hjá IMF, stjórn-
völdum og Seðlabanka Íslands, af
því að erlent fé myndi streyma úr
landinu um leið og krónan yrði sett á
flot. Við því var brugðist með gjald-
eyrishöftum, eða gjaldeyrisstjórn,
sem litið er á sem tímabundna að-
gerð til þess að koma í veg fyrir stór-
kostlegan efnhagslegan skaða. Þeg-
ar rétti tíminn gefst, það er þegar
nægur stöðugleiki hefur náðst, er
hægt að minnka gjaldeyrishöftin og
afnema þau smám saman.“
Þörf umræða um gjaldmiðil
Thomsen hefur undanfarna daga
fundað með fræðimönnum, stjórn-
málamönnum og embættismönnum
þar sem staða efnahagsmála hefur
verið rædd. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins lögðu Thomsen og
aðrir fulltrúar IMF áherslu á að fá
að ræða við þá sem gagnrýnt hafa
stefnu sjóðsins og aðgerðaáætlunina
sem unnið er eftir. Var meðal annars
rætt við íslenska fræðimenn á fundi í
Þjóðmenningarhúsinu seinni part-
inn á fimmtudag.
Thomsen segist gera sér grein
fyrir að mikil umræða fari fram í
landinu um hvað gjaldmiðil eigi að
nota á Íslandi til framtíðar. Þetta sé
þörf umræða og hana þurfi að leiða
til lykta. „IMF hefur ekki skoðun á
því hvort taka eigi upp nýjan gjald-
miðil einhliða, eða með öðrum hætti.
Það er umræðuefni sem er IMF
óviðkomandi. Við einbeitum okkur
fyrst og fremst að því að horfa fram
á veginn og vinna að áætluninni. Það
hvort nauðsynlegt sé að breyta um
gjaldmiðil tengist ekki áætluninni
sem unnið er eftir þar sem það er
ekki hluti af skammtímaverkefn-
unum sem við erum að eiga við.“
Aðspurður hvort krónan sem slík
sé sjálfstætt efnahagsvandamál,
eins og ýmsir hafa sagt, segir Thom-
sen það ekki vera IMF að leiða um-
ræðu um það mál og komast að nið-
urstöðu. Framfylgd áætlunarinnar
sem fyrir liggur sé það sem öllu
skiptir. „Á næstu misserum þarf að
horfa til þess, hvert sé rétt verðgildi
á krónunni. Það þarf að finna það og
það gerist aðeins með því að koma á
stöðugleika. Umræðan um gjaldmið-
ilinn er mjög áhugaverð og rökræð-
an um málið beinskeytt, eins og ég
hef gert mér grein fyrir. Eins og áð-
ur sagði, þá hefur IMF ekki skoðun
á þessu máli heldur er fyrst og
fremst horft til þess að vinna eftir
áætluninni. Hún gerir ráð fyrir því
að koma á stöðugleika á gjaldeyris-
markaði, áður en til annarra aðgerða
er beinlínis gripið. Það er það sem
við erum að einbeita okkur að.“
Vaxtastefnan eðlileg
Stýrivextir Seðlabanka Íslands
eru nú þeir hæstu meðal ríkja í
heiminum með þróaða fjármála-
markaði. Þeir eru 18 prósent.
Í ríkjum víða um heim hafa seðla-
bankar gripið til þess ráðs að lækka
stýrivexti mikið til að efla atvinnulíf,
það er að koma meira af ódýru fjár-
magni í umferð. Til að mynda lækk-
aði Seðlabanki Bandaríkjanna vexti
niður í 0-0,25% fyrr í vikunni.
Thomsen segir sérstækar að-
stæður á Íslandi kalla á að stýrivöxt-
um sé haldið háum. „Hvort er nei-
kvæðara fyrir hagkerfið, að
verðgildi krónunnar hrapi enn meira
eða að stýrivextirnir séu háir til þess
að koma í veg fyrir hrapið og hjálpa
til við að ná stöðugleika? Ég tel í
ljósi aðstæðna á Íslandi, meðal ann-
ars hárrar verðbólgu, að það sé
nauðsynlegt að halda vöxtum háum
og þeir geta í sjálfu sér ekki verið
miklu lægri,“ segir Thomsen. Aðeins
þannig sé hægt að endurheimta
nauðsynlegt traust á hagkerfinu.
„Ég tel að það verði hægt lækka
stýrivextina hratt á næsta ári, sam-
hliða minnkandi verðbólgu og meiri
stöðugleika á gjaldeyrismörkuðum.“
Árangur erfiðisins
Thomsen segir verkefni Íslands
vera ærið, þegar horft er til efna-
hagslegrar uppbyggingar. Að-
spurður hvernig hann telji stöðuna
verða eftir hálft ár, segist hann vera
bjartsýnn, þrátt fyrir allt. „Ég held
að stýrivextirnir verði umtalsvert
lægri og gjaldeyrisviðskipti í fastari
skorðum. Auk þess tel ég að góður
árangur hafi náðst á öðrum sviðum
sem unnið er að. En allt byggir þetta
á mikilli og krefjandi vinnu þar sem
margir þurfa að leggja mikið á sig.“
Gengið vel en langt í land
Morgunblaðið/Ómar
Unnið ötullega Poul Mathias Thomsen hefur að undanförnu staðið í ströngu. Unnið er eftir strangri áætlun til að
reisa íslenskan efnahag við. Kapp er lagt á að ná stöðugleika á gjaldeyrismarkaði.
 Jákvæð merki sjást um að áætlun íslenskra stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sé að bera
árangur  Háir stýrivextir nauðsynlegir tímabundið  Bjartsýnn á betri stöðu innan hálfs árs
„Gagnrýnin á starf Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins í efnahagsniður-
sveiflum annars staðar í heiminum
hefur stundum átt rétt á sér, og
stundum ekki að mínu mati,“ segir
Poul Mathias Thomsen. Hann segir
stöðu Íslands nú ekki vera sam-
bærilega við önnur mál sem Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur
komið nálægt. Ólíkt öðrum að-
stoðaráætlunum sjóðsins, þar á
meðal í Asíu á níunda áratugnum
og Argentínu árið 2000 og 2001,
þá miðast aðstoðin á Íslandi við að
ná tökum á „bráðri neyð“. „Það
sem gerðist á Íslandi er frábrugðið
því sem hefur gerst annars staðar.
Á mjög skömmum tíma fór staða
ríkissjóðsins úr því að vera jákvæð
í að vera mjög neikvæð. Þetta
gerðist á einni nóttu, svo að segja.
Þess vegna miða allar aðgerðir
okkar við það að ná lágmarksstöð-
ugleika áður en hægt er að taka
frekari uppbyggingarskref. Vand-
inn hér er bráðavandi sem þurfti
að bregðast við með mjög róttæk-
um aðgerðum.“
Thomsen segist vel geta viður-
kennt að hluti af gagnrýni sem
komið hefur fram á sjóðinn vegna
aðgerða í Asíu og víðar sé eitthvað
sem sjóðurinn hefur lært af. Nú
reyni hins vegar mjög á hæfni
starfsfólks sjóðsins þar sem staða
mála í heiminum sé slæm.
Íslandsaðstoðin annars eðlis en önnur mál
TB
W
A\
R
EY
KJ
AV
ÍK
\S
ÍA
\0
83
86
8
Allir sem eiga miða í desember 2009 geta átt von á sérstökum 75 milljóna
króna vinningi sem dreginn verður út í seinni útdrætti þann mánuðinn.
Númerið fer einu sinni í pottinn fyrir hvern greiddan mánuð, þannig að sért
þú með strax frá upphafi árs, getur þú tólffaldað möguleikana.
Nú fást miðar í sérstakri gjafaöskju á afmælissýningu okkar í Smáralind, hjá
aðalumboði og umboðsmönnum um allt land.
Gleddu vin og stuðlaðu um leið að uppbyggingu Háskólans. Svo getur þú
auðvitað keypt einn fyrir þig í leiðinni! Nánari upplýsingar á sölustöðum,
í síma 800 6611 eða á hhi.is.
vænlegast til vinnings
HAPPDRÆTTI HÁSKÓLA ÍSLANDS
Gefur þú stærstu jólagjöfina í ár?