Morgunblaðið - 09.01.2009, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. JANÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Þær aðgerðir,sem Guð-laugur Þór
Þórðarson heil-
brigðisráðherra
hefur ákveðið til að
hrinda í fram-
kvæmd nauðsynlegum sparnaði
í heilbrigðiskerfinu, eru í
grundvallaratriðum skyn-
samlegar og rétt hugsaðar. Ár-
angur þeirra veltur þó að veru-
legu leyti á framkvæmdinni.
Það liggur fyrir að spara þarf
mikla fjármuni í heilbrigð-
iskerfinu. Þá er rétt að byrja á
því að sameina heilbrigð-
isstofnanir, í því skyni að ná
fram sparnaði í yfirstjórn og
rekstri, í stað þess að skera nið-
ur hina eiginlegu heilbrigð-
isþjónustu.
Rökin fyrir því að sameina
heilbrigðisstofnanir eru þau
sömu og að sameina lögreglu-
embætti í landinu, sem gert var
fyrir fáeinum árum og gafst vel.
Samgöngur og fjarskipti hafa
stórbatnað og gefa kost á að
skipuleggja stærri einingar en
áður. Hugsunin er sú að fækka
fólki, sem situr við skrifborð og
sinnir rekstri, en vernda störf
þeirra sem sinna borgurunum,
efla þjónustuna og auka faglega
sérhæfingu með stærri ein-
ingum.
Það er umdeilanlegt hvernig
að þessum ákvörðunum hefur
verið staðið. Sjálfsagt hefði
mátt hafa meira samráð við
stjórnendur og starfsfólk stofn-
ananna, sem um
ræddi. En þá ber
að hafa í huga að
þar gætir jafnan
hver sinna hags-
muna, en
heilbrigðis-
ráðuneytinu ber að horfa á
heildarhag.
Viðbrögðin við tillögum um
sameiningu stofnana eru iðu-
lega þau sömu, sama hvort um
er að ræða löggæzluembætti,
menntastofnanir eða heilsu-
stofnanir; einstök sveitarfélög
eða byggðarlög eru gjarnan á
móti, að ekki sé talað um starfs-
menn stofnananna sjálfra. Þeg-
ar lagt er til að skera niður í yf-
irstjórn sjá einstök byggðarlög
jafnvel fram á að menntað fólk
með háar tekjur hverfi á braut.
Það eru því skiljanleg viðbrögð
út frá hinum staðbundnu hags-
munum að leggjast gegn slíkum
breytingum.
Hins vegar blasir það við að
lækka verður kostnað við heil-
brigðisþjónustuna eins og alla
aðra opinbera þjónustu á næstu
árum. Þar munu vafalaust
þurfa að koma til enn sárs-
aukafyllri aðgerðir. Það er eðli-
legt að byrja á því, sem kemur
minnst við heilbrigðis-
þjónustuna sjálfa. Það væri
mikil skammsýni að láta
hreppapólitíkina eða þrýsting
hagsmunahópa ráða. Það verð-
ur að láta reyna á þann ávinn-
ing, sem skipulagsbreytingar
geta skilað.
Láta verður reyna á
þann ávinning sem
skipulagsbreytingar
geta skilað}
Ræður hreppapólitíkin?
Þrír unglings-piltar voru
dæmdir í Héraðs-
dómi Suðurlands í
fyrradag fyrir að
hafa fyrir um ári
ráðizt að tólf ára
dreng í íþróttahúsi. Tveir héldu
honum, sá þriðji sló getn-
aðarlim sínum framan í hann.
Piltarnir voru dæmdir sekir um
kynferðislega áreitni. Refsingu
þeirra var frestað, gegn því að
þeir haldi skilorð, en þeir voru
jafnframt dæmdir til að greiða
þolanda árásarinnar miskabæt-
ur.
Við vörnina í málinu kom
fram að þetta athæfi væri al-
gengt og alvanalegt og hefði
tíðkazt í fjölda ára. Gerðist til
dæmis oft í fótbolta með yngri
krökkum, í sturtunni í búnings-
klefunum í íþróttahúsinu og
jafnvel í fjölbrautaskólanum í
bænum.
Þetta er því miður áreið-
anlega rétt, en afsakar ekki
með nokkrum hætti hegðunina,
sem um ræðir. Og raunar er al-
veg fráleitt að bera það fram
sem vörn í málinu að slíkt at-
hæfi sé „félagslegt fyrirbæri“.
Áreitni og árásir af þessu
tagi hafa tíðkazt í
búnings- og sturtu-
klefum lengi. Þeir
eldri og sterkari í
hópi barna og ung-
menna hafa beitt
þá yngri og veikari
andstyggilegu ofbeldi, sem get-
ur oft ekki flokkazt undir neitt
annað en kynferðislega áreitni,
eins og hún er skilgreind í lög-
um. Bullurnar hafa nýtt sér
nekt og varnarleysi þeirra, sem
ekki hafa getað spornað við of-
beldinu.
Sem betur fer eru lögin nú til
og sumir reiðubúnir að láta
reyna á þau, til dæmis dreng-
urinn sem í hlut átti á Suður-
landi og aðstandendur hans.
Nú er eftir að sjá hvort dómi
Héraðsdóms Suðurlands verð-
ur áfrýjað. Standi þessi nið-
urstaða felur hún í sér mik-
ilvæg skilaboð til bullnanna í
búningsklefunum: Þar á að
sýna háttvísi og bera sömu virð-
ingu fyrir fólki og annars stað-
ar. Kannski væri ekki úr vegi að
foreldrar tækju þátt í því með
dómskerfinu að útskýra þetta
fyrir ungmennum, sem finnst
framkoma eins og sú sem dóm-
urinn fjallaði um „eðlileg“.
Áreitni og ofbeldi
hefur lengi við-
gengizt í búnings-
og sturtuklefunum}
Bullur í búningsklefum
Þ
ó að framtíð sé falin …“ segir í
kvæðinu. Sumt er með öllu of-
vaxið manns skilningi, til dæmis
að alheimurinn eigi eftir að líða
undir lok í allsherjarhruni eftir 5
milljarða ára! Áheyranda sem heyrði þessi
tíðindi á fyrirlestri varð svo mikið um að
hann féll í yfirlið. Þegar tókst að vekja hann
til vitundar á ný og hann leiddur í allan sann-
leik um að til þessa kæmi ekki fyrr en eftir 5
þúsund milljónir ára létti honum stórum og
sagði: „Guð sé lof, mér heyrðist maðurinn
segja 5 milljónir …“
Hvað skal segja, háar tölur eru um þessar
mundir orðnar að húsgöngum á íslenskum
heimilum. Daglega mátum við okkur við
skuldabyrði sem enginn virðist geta andað út
úr sér hvað er há, hún er bara látin hlaupa á
ótilteknum milljörðum …
Fræg eru ummæli W. Churchill sem hann viðhafði
þegar orustan um Bretland stóð sem hæst: „Aldrei
stóðu jafn margir í þakkarskuld við jafn fáa.“ Eft-
irmæli bankahrunsins verða að öllum líkindum: „Aldrei
hafa jafn fáir steypt jafn mörgum í jafn miklar skuld-
ir.“
Það vakti athygli í nýlegu Kastljósi að einn af for-
sprökkum íslenska efnahagsfársins aðspurður hvað
hefði farið úrskeiðis svaraði ítrekað: samkeppnin. Það
var samkeppnin sem hafði leitt þá í ógöngur, sam-
keppnin sem hafði villt þeim sýn, samkeppnin sem
hafði látið þá fara fram úr sjálfum sér …
„Samkeppni“, „einkavæðing“, þessi fyrr-
verandi goð eru nú fallin af stalli og orðin að
sökudólgum. En hvað skyldi koma í staðinn?
Það gegnir líku með peninga og eldsneyti,
þau geta valdið ómældu tjóni ef safnast upp
í miklum mæli. Nágranni sem tæki upp á að
hamstra bensín, fyllti hjá sér skúrinn, stafl-
aði upp tunnum í garðinum, hann væri ógn
við umhverfið – það er bannað draga að sér
bensínbirgðir í íbúðahverfum.
Líku gegnir um peninga, þeir eru elds-
neyti, samandregið afl, en ef einstaklingum
eru opnaðar leiðir til að komast yfir óheyri-
legt magn geta þeir valdið umhverfi sínu
stórtjóni – með misrétti, misvægi og síðast
en ekki síst þeim stærsta skaða að botninn
dettur úr sjálfu samfélaginu. Þessu sem
gerir þjóð að þjóð, samfélag að samfélagi: samhugnum.
Það leysist upp í misjafnlega meiningarlaust asnaspark
sem er best lýst með orðum W. Shakespeare um „fíflið
sem ólmast og ærslast skamma hríð í sviðsljósinu – og
er svo ekki meir“.
Þetta er spurning um gildin. Verðmætasta athæfið í
mannlegu félagi er tvímælalaust sú rækt sem lögð er í
uppeldi. Sjálf tilkoma einstaklinganna og aðhlynning til
líkama og sálar. Börnin eru samfélagsins af því að þau
eru það samfélag sem er í vændum. Velferð þeirra ætti
því að vera hinn rétti mælikvarði allra hluta. Svo í op-
inberu- sem einkalífi. peturgun@centrum.is
Pétur
Gunnarsson
Pistill
Mál málanna
Nýtt fólk í Framsókn
viðrar gömlu gildin
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
G
rasrót, kall þjóðarinnar
eftir breytingum, end-
urnýjun og endurreisn.
Þetta eru slagorð fram-
sóknarmanna, sem nú
leita að nýjum farvegi fyrir flokk,
sem er aðframkominn vegna innan-
búðarátaka og fylgistaps. Þótt enn sé
kraftur og vilji í flokksmönnum, virð-
ist elsti flokkur landsins hvorki tilbú-
inn til stjórnarsetu né fullvígur í
stjórnarandstöðu fyrr en arfleifð síð-
ustu stjórnarsetu hefur verið gerð
upp. „Gömlu gildin upp,“ segja fram-
sóknarmenn.
En hvernig flokk vilja þeir skapa
sér á flokksþinginu 16.-18. janúar?
Og þar af leiðandi, hvernig formann
vilja þeir?
Fyrstu viðbrögð viðmælenda eru
yfirleitt: „Sterkan leiðtoga.“ Semsagt
einhvern sem getur sett niður deilur
innanhúss, sem er mikið aðalatriði,
og aflað flokknum fylgis. En „sterkur
leiðtogi“ rímar ekki endilega við
„nýtt og ferskt“. Allir vonbiðlar um
formennskuna telja sig fulltrúa end-
urnýjunar og umskipta en jafnframt
er sá sem mesta hefur reynsluna,
Páll Magnússon bæjarritari, með
skýrustu tenginguna við flokksfor-
ystu síðustu ára. Guðlaugur Sverr-
isson, formaður Framsóknarfélags
Reykjavíkur, segir þetta ekki vanda-
mál. „Við skulum vona það,“ segir
hann spurður hvort sterkur leiðtogi
sé í hópi umsækjenda. „En það skipt-
ir kannski ekki öllu máli að nýr for-
maður hafi hagað sér eins og mikill
foringi hingað til, heldur þarf hann
nú að geta tileinkað sér fljótt stöðu
hins sterka leiðtoga.“ Að öðru leyti
þarf formaður að vera trúr sam-
vinnustefnunni, að mati Guðlaugs,
sem segir erfitt að spá fyrir um úrslit.
Flokkur í lífshættu
Þingmaður flokksins tók sterkar til
orða: „Ef flokkurinn kemur ekki
sameinaður og heill út úr þessu
landsþingi, tel ég að dagar hans fari
að verða taldir.“ Sumum þykir því
lífsnauðsyn fyrir Framsókn að eign-
ast afgerandi foringja.
Af samtölum við ýmsa flokksmenn
má ráða að Páll Magnússon sé sig-
urstranglegur. Hann nýtur líka
stuðnings meirihluta þingflokksins,
þótt ekki sitji hann þar sjálfur.
Lögmaðurinn Höskuldur Þórhalls-
son er eini frambjóðandinn sem situr
á Alþingi og hlýtur það að teljast hon-
um mjög til tekna. Þannig gæfist
honum færi sem formaður að takast á
við þingmenn annarra flokka úr
ræðustól Alþingis út kjörtímabilið.
Hins vegar hefur Höskuldur ekki
sýnt af sér leiðtogatakta á Alþingi
hingað til, a.m.k. ekki svo það skapi
honum sérstöðu.
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson
hagfræðingur siglir öldu breyting-
anna og grasrótarinnar. Á því leikur
enginn vafi. Samt er það viðhorf uppi
að Sigmundur komi inn með of
skömmum fyrirvara, nýskráður
flokksmaður. Þar sem formaður er
ekki kosinn í almennri kosningu
flokksmanna, efast fólk um að fyrri
störf hans, þekkt andlit og sterk inn-
koma í þjóðmálaumræðuna dugi til.
Afmarkaður hópur fulltrúa á flokks-
þingi, um 1.100 manns, kýs formann.
Þannig getur vel verið að vinsældir
Sigmundar séu minni í flokknum en
ef allt þjóðfélagið er undir. Að
minnsta kosti þarf hann að kynnast
flokksmönnum og flokksstarfi ansi
hratt til að hafa sigur.
Páll þykir þannig hafa sterka stöðu
almennt en viðmælendur segja ung-
liða og flokksmenn utan af landi þó
frekar veðja á Sigmund og Höskuld,
álíti þá boðbera breytinganna en ekki
Pál.
Morgunblaðið/Kristinn
Fyrri forysta Halldór Ásgrímsson, Guðni Ágústsson og Siv Friðleifsdóttir
mynduðu forystuna um hríð, áður en núverandi leiðtogakreppa tók við.
Þótt nýtt andrúmsloft og endurnýj-
un sé það sem framsóknarmenn þrá
hvað heitast núna er enn í spilunum
niðurstaða sem gæti skilað svo til
óbreyttum flokki, með sundurlynda
forystu. Þ.e. ef Páll Magnússon
verður formaður og Siv Friðleifs-
dóttir varaformaður. Þau eru sögð
hafa eldað grátt silfur saman lengi.
Siv er í framboði gegn Birki Jóni
Jónssyni til varaformanns. Hann er
sagður styðja Pál en hún líklega
Sigmund Davíð.
Reyndar er þó fyrst kosið til for-
manns á flokksþingi og svo til vara-
formanns. Sigri Páll í formanns-
kjörinu gæti Siv því dregið framboð
sitt til baka, segja sumir.
Þótt Páll hafi sterka stöðu er
hann líka umdeildur. Þannig herma
heimildir Morgunblaðsins að átökin
á fundi Framsóknarfélags Reykja-
víkur hafi ekki verið að undirlagi
mótframbjóðenda Páls, heldur ein-
faldlega flokksmanna sem eru hon-
um andsnúnir.
MÖGULEG
FORYSTA
››