Morgunblaðið - 09.01.2009, Blaðsíða 30

30 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. JANÚAR 2009
Morgunblaðinu hefur borist mikill fjöldi greina og pistla frá lesendum um ástandið í efnahagsmálum landsins.
Margir höfundar lýsa áhyggjum sínum af þróun mála og margir gera tillögur um leiðir út úr efnahagsvanda þjóð-
arinnar. Morgunblaðið leggur áherslu á að gera þessum umræðum góð skil í blaðinu á næstunni.
Skoðanir fólksins
Með frystingu væri meg-
ináhættan af kreppu-
hruninu eftir sem áður
hjá lántakandanum. Inn-
leiðing nýrrar vísitölu til verðtrygg-
ingar húsnæðislána er hins vegar
afar brýn. Ný-vísitala húsnæðislána
verður að endurspegla verðþróun
húsnæðis... ’
NÚ hefur hrunið og
skelfingar liðins árs ger-
breytt öllum forsendum
fjármögnunar og afkomu
fjölskyldnanna til
skemmri og lengri tíma
og allsherjar endurmat
því óhjákvæmilegt.
Forsendur verðtrygg-
ingar hafa til skemmri
tíma fallið. Það er ekki hagfræðilega mögu-
legt að rökstyðja að verðtryggðar skuldbind-
ingar í íslenskum krónum verði undanþegnar
„kreppuleiðréttingu“ þegar eignaverð fellur
um allt að 50% að raunverðmæti og gengi
krónunnar og innlend verðbólga fella gjald-
miðilinn sem við eigum okkar daglegu við-
skipti í um 30-50%. Óskert vísitölumæling frá
ársbyrjun 2008-ársloka 2010 mun hækka
verðtryggðu lánin um a.m.k. 30%. Fyrir ligg-
ur að skuldsetning yngri fjölskyldnanna í
landinu var þannig að nærri 70% af þeim
höfðu meira en 60% veðsetningu á sínum
húseignum í ársbyrjun 2008. Auk þess er
hátt hlutfall unga fólksins með verðtryggð
námslán – sem eru kannski á bilinu 6-14
milljónir á hverja fjölskyldu. Fyrir árslok
2010 mun höfuðstóll lána hjá öllu þessu fólki
verða umtalsvert hærri en mögulegt sölu-
verðmæti eignanna – jafnvel svo munar 10-15
milljónum í mörgum tilvikum. Að óbreyttu
liggur fyrir að greiðslubyrði alls þessa fólks
verður óbærileg, jafnvel þótt menn haldi
vinnu sinni og verði fyrir hóflegri tekjuskerð-
ingu. Hluti hópsins mun geta haldið eignum
sínum og staðið undir greiðslum í 20-30 ár –
og þannig lifað við rýran kost. Sala eignanna
framkallar hins vegar óumflúið tap sem vega
mun varanlega að fjárhagslegri afkomu fjöl-
skyldnanna til lengri tíma og setja einhverja
endanlega á hliðina.
Fjölmennur hópur lántakenda sem verður
fyrir tekjufalli mun aldrei geta staðið undir
hækkandi greiðslubyrði verðtryggðra náms-
lána og húsnæðislána. Sá hópur stefnir í þrot
og niðurlægingu fyrr en síðar.
Það er tæplega umdeilt að hér ríkja neyð-
araðstæður – sem réttlæta óvenjulegar og
tímabundnar aðgerðir af hálfu stjórnvalda.
Neyðaraðstæður kalla á róttækar og einfald-
ar lausnir. Slíkar lausnir eru til en mega ekki
dragast mikið lengur. Handstýra verður með
löggjöf þeirri „kreppuleiðréttingu“ sem verð-
tryggðar lánaskuldbindingar taka á sig – til
jafnræðis við önnur peningaleg verðmæti.
Neysluvísitalan og samsetning hennar er
verulega umdeilanleg viðmiðun og ótækt að
miða við slíkan grunn í gegn um kreppuna og
gengishrunið. Sanngjarnar og færar leiðir út
yfir skelfingartímabilið geta verið tvær.
Frysting vísitölu húsnæðislána mv. 1. mars
2008 leiðir til þess að höfuðstóll lána heldur
nafnverði þess tíma. Frystingin mun samt
ekki ein og sér koma í veg fyrir að höfuðstóll
fasteignaláns hækki umfram verðmæti hinn-
ar veðsettu eignar eins og spár gera ráð fyr-
ir, en frestar því hins vegar og fækkar veru-
lega slíkum tilvikum.
Með frystingu væri megináhættan af
kreppuhruninu eftir sem áður hjá lántakand-
anum. Innleiðing nýrrar vísitölu til verð-
tryggingar húsnæðislána er hins vegar afar
brýn. Ný-vísitala húsnæðislána verður að
endurspegla verðþróun húsnæðis þannig að
það geti ekki gerst að höfuðstóll lánanna
hækki langt umfram verðmæti eignanna. Frá
febrúar 2008 og til nóvember 2008 hefur vísi-
tala húsnæðisverðs á höfuðborgarsvæðinu
lækkað um 1,9% og með vísan til þeirrar við-
miðunar ætti höfuðstóll verðtryggðra hús-
næðislána að lækka tilsvarandi. Mögulega
gæti vísitala húsnæðislánanna tekið mið af
landshlutabundinni hagþróun og til fram-
búðar orðið raunsærri verðmælir. Eina
ófæra leiðin og óásættanlega er að gera eng-
ar almennar leiðréttingar á verðtryggingu og
vístölumælingunni.
Kreppan er sameiginlegt vandamál ís-
lensku þjóðarinnar allrar og það er eðlileg
krafa og sanngirnismál að allir taki þátt í
tjóninu sem hrunið hefur leitt yfir okkur. Ég
geri tillögu um að „neyðarlög um vísi-
tölubindingu fjárskuldbindinga“ verði sett
strax og Alþingi kemur saman. Neyð-
arráðstöfunin feli í sér: Vísitala neysluverðs
til verðtryggingar verður fryst við gildi
hennar 1. mars 2008 til 28.febrúar 2009. Allar
fjárskuldbingingar sem bundnar eru þeirri
vísitölu skulu umreiknast miðað við þessa
ákvörðun og koma til uppgjörs eigi síðar en
31. mars 2009. Þannig fellur niður 17,9%
hækkun höfuðstóls og tilsvarandi greiðslu-
byrði.
Frá 1. mars 2009 skulu heimildir til verð-
trygginga fjárskuldbindinga aðgreindar í
samræmi við eftirfarandi Ríkisskuldabréf
taki mið af neysluvísitölu án húsnæðiskostn-
aðar – Námslán taki mið af launavísitölu –
Fasteignalán taki mið af vísitölu húsnæð-
iskostnaðar/staðbundins íbúðaverðs – Bundin
innlán til 5 ára eða lengri tíma taki mið af
neysluvísitölu án húsnæðiskostnaðar.
Nú kann einhver að segja að þetta sé ekki
raunsætt eða ekki framkvæmanlegt. Því er
til að svara að til þess að slík aðgerð sem
beitt er geti orðið gagnsæ og útreiknanleg
verður hún að vera einföld. Einfaldleiki og
gagnsæi væri tryggt með þessu og það sem
er etv. ennþá mikilvægara er að jafnræði
milli allra aðila væri til muna betur tryggt
heldur en með því að hafast ekkert að. Þetta
verður brýnasta úrlausnarefni Alþingis
næstu vikur.
Verðtrygging lána: vísitölufrysting og sanngjörn kreppu-leiðrétting
Benedikt Sigurðarson er fram-
kvæmdastjóri Búseta á Norðurlandi og
áhugamaður um samfélagslegt réttlæti.
ÞAÐ er allt orðið öðruvísi en
áður var fyrir kosningar og/eða
strax eftir stjórnarmyndun, en
nú er komið upp vandamál
gagnvart stjórnarsamstarfinu,
þ.e.a.s. þessar umræður um að
fara í aðildarviðræður við ESB.
Og það er eins og þessi Sam-
fylking notist bara við blekk-
ingar. Hvernig má þetta vera,
að Samfylkingin fari svona í sviga og beygjur við
allt og noti núna þvingunaraðferðir? Ef ekki er ver-
ið að beita þvingunaraðferðum, hvað er þetta þá,
þegar Ingibjörg Sólrún segist ekki sjá ástæðu til
þess að vera í stjórnarsamstarfi ef Sjálfstæð-
isflokkurinn hafnar aðildarviðræðum við ESB?
Kannski eru þetta stjórnunaraðferðir þeirra
Sarkozys og forseta ESB, Joses Manuels Barrosos,
„New world governance“, „New global order“, nýja
heimsskipulagið (ESB-þingið 16. október ’08)? Eða
kannski eru þessar aðferðir komnar frá Gordon
Brown sem beitti þessum hryðjuverkalögum gegn
okkur? Forseti sambandsins, Jose Manuel Bar-
roso, bæði þakkar og hrósar ESB-sinnanum Gord-
on Brown fyrir hans frammistöðu og núna síðast á
blaðamannafundi hinn 17. nóv. sl. í Downingstræti
10. Við Íslendingar erum í dag (20. desember)
ennþá á þessum hryðjuverkalista og óvíst hvenær
við förum af honum. Og hvers vegna hefur nú Sam-
fylkingin lítið sem ekkert beitt sér í okkar þágu
hvað varðar að vera tekin af þessum lista eða af
hverju hefur Samfylking ekki sýnt neitt annað en
seinagang með að fara í mál gegn Bretum? Það
svar sem Bretarnir hafa gefið okkur er eins og
nafnið á greininni í Mbl. hinn 18. desember sl.: „Af
hryðjuverkalistanum þegar aðstæður leyfa,“ en
ætli það verði ekki rétt áður en öll þessi sambönd;
Evrópusambandið, Asíusambandið (Asian Union),
Afríkusambandið (African Union), Suður-
Ameríkusambandið (SAU), Mið-Ameríku-
sambandið (CAU) og fleiri sambönd verða sam-
einuð undir „New global order“?
ESB-gildran
Í bókinni Jim Tucker Bilderberg Diary átti höf.
Tucker gott viðtal við Thatcher, en hún sagði:
„… einhverjir sem gefa eftir sjálfstæði síns eigin
lands eru leiddir í gildru. Samt sem áður mun Bil-
derberg mistakast í þeirra takmarki að stofnsetja
heimsstjórnun 2002.“ Þeir sögðu að þjóðerni ætti
að vera bælt niður … en það mun aldrei verða til
neitt nýtt heimsskipulag (e. New World Order) og
Thatcher varaði við að „gefa eftir frekari völd til
Brussel-skriffinnskunnar og Evrópudómstóls er
getur yfirtekið landið okkar“ (Jim Tucker’s Bilder-
berg Diary bls. 107-108). Nú í grein Guðrúnar
Gunnarsdóttur „Orka, vatn, fullveldi og evra“ í
Mbl. hinn 18. desember kemst höf. réttilega að
orði: „Við verðum valdalaus þjóð sem lyti vilja og
reglum bandalags sem við getum aldrei kosið af
okkur aftur.“ Þetta er eins og gildra, og auk þess
vegna þess að því er þannig fyrir komið að menn í
ráðherraráðinu (e. Commission) eru ekki kosnir,
heldur skipaðir og síðan eru þessir höfuðmeðlimir
skipaðir af elítunni á bak við tjöldin. Ráðherraráðið
skipuleggur stefnuna fyrir þingið sem síðan sam-
þykkir eða hafnar þingsályktunum. ESB-þingið
sjálft getur alls ekki kynnt eða lagt fram þingsá-
lyktanir og auk þess er ESB óvenjulega stofn-
anavætt með meira en tvær milljónir blaðsíðna af
reglum og reglugerðum. Það er alveg ljóst að ef Ís-
land gerðist aðili að ESB myndi ESB-skrif-
finnskubáknið frekar stjórna hér en Íslendingar.
En eins og höfundur bókarinnar „The European
Union A Critical Guide“ segir varðandi aðild-
arviðræður við ESB: „… öfl elítunnar munu aldrei
hætta að spyrja uns þau hafa fengið rétt svör …“
og Steven spyr okkur í bókinni: „… hvað verður
um fiskinn ykkar þegar þið gangið í sambandið“?
(bls. 50) Eitt er víst að öll hin aðildarríki sambands-
ins munu heimta að fá aðgang að fiskimiðunum
undir yfirskriftinni sameiginlegur markaður aðild-
arríkjanna (um 497,5 milljónir manns) og þar hefur
Ísland ekki beint mikið vægi hvað fjölda varðar. Og
eitthvert endemis rugl frá bæði mönnum úr Fram-
sóknarflokknum og Samfylkingu um að við getum
fengið einhverja sérstaka undanþágu með fiski-
miðin er bara eins og út úr gamalli belju. Í grein
Guðfinnu S. Bjarnadóttur alþm. „Göngum hreint til
verks“ í dag (20. des.) talar hún um „í sameinaðri
Evrópu sjálfstæðra lýðræðisþjóða“, en æðstu
menn ráðherraráðsins ESB hafa ekkert fordæmi
til að sýna okkur lýðræði eða lýðræðislegar kosn-
ingar þar sem þeir eru skipaðir bak við tjöldin og
fara með æðsta vald. Og þingmenn ESB geta varla
mikið talað um lýðræðisleg vinnubrögð þar sem
þeir geta ekki lagt inn þingsályktanir til ESB-
þingsins.
Ekki lengur leyndarmál
Nú er þetta ekki neitt leyndarmál lengur, þar
sem ESB-sinnar eru einfaldlega farnir að tala um
nýja heimsskipulagið eða „New world govern-
ance“, „New global order“ og menn eins og David
Rockefeller hættir að biðja eða þakka mönnum fyr-
ir að þegja um áætlunina eins og hann gerði í Ba-
den Baden í Þýskalandi 1991 (www.crossroad.to/
Quotes/globalism/rockefeller.htm). Nú er ekki
seinna vænna að það rigni yfir okkur heims-
yfirráðabæklingum og að hér verði opnaðar alls-
herjar sósíalistaheimsyfirráðaskrifstofur með öllu
tilheyrandi og að öllum líkindum undir yfirskrift
Samfylkingarinnar.
mbl.is/esb
Sósíalismaheimsyfirráðastefna og ESB
Þorsteinn Sch. Thorsteinsson er
formaður samstarfsnefndar
trúfélaga fyrir heimsfriði.
ÉG á ekki krónu sögðu konurnar í síldinni á Dalvík þegar við strákarnir
reyndum að klæmast við þær. Mér kemur þetta í hug þegar ég fylgist með
umræðunni um landsmálin þessa vetrardaga. Svo virðist sem margir Ís-
lendingar sjái ekki lengur fyrir sér neina framtíð fyrir sjálfstætt þjóðlíf á
Íslandi, slík er svartsýnin orðin eftir bankahrunið. Sumir segja að Ísland
eigi aðeins einn kost í þeirri erfiðu efnahagsstöðu sem komin er; að ganga í
ESB og taka upp evru. Með því yrðum við þátttakendur í stóru ríkja-
sambandi sem mundi auka velsæld og stöðugleika. Margir segja að við
séum hvort sem er þegar í ESB með EES-samningnum og litlu breyti
hvort við göngum að fullu inn; stækkunarstjóri ESB segir að hægt sé að
vippa okkur inn fyrir af því að með EES höfum við þegar tekið upp meirihlutann af tilskipunum
ESB. Ein helsta röksemd margra fyrir aðild að ESB er að íslenska kónan sé ónýtur gjaldmiðill
og að við verðum að ganga í ESB til að fá að nota evruna.
Lítum nánar á þessar röksemdir. Velsæld í ESB hefur alla tíð verið minni en á Íslandi. Með-
an við höfum haft fulla stjórn eigin mála hefur gengið ágætlega að halda þróuninni gangandi þó
hinar þekktu íslensku sveiflur séu oft erfiðar. Stöðugleiki er rangnefni á því ástandi sem ríkir í
ESB, stöðnun er réttara, þar hefur ekki orðið nein markverð fjölgun starfa í verðmætaskapandi
atvinnustarfsemi í marga áratugi. Mikil atvinnuuppbygging hefur verið hér. En hér á Íslandi er
annar en mikilvægari stöðugleiki; hér er elsta lýðræðisríki Norður-Evrópu en ESB-löndin hafa
búið við stríð eða ólög af og til öldum saman meðan Ísland hefur verið réttarríki. En stöðugleiki í
verðlagi og gengi gjaldmiðils er ekki hér á landi, hefur ekki verið og verður ekki í nánustu fram-
tíð. Þannig stöðugleiki skapast af stærð og fjölbreytni efnahagslífsins sem ekki er til staðar hér.
Rétt er að með EES-samningnum höfum við verið undirorpin tilskipunum ESB. En bæði er að
hægt er að semja um breytingar á EES-samningnum, hann er uppsegjanlegur með stuttum
fyrirvara og með honum tökum við ekki upp allar tilskipanir ESB sem yrði með fullri aðild. Mun
erfiðara er að losna úr fullri ESB-aðild og kjörin eru ekki nema að litlu leyti samningsatriði og
hefur ESB ekki sýnt lýðræðislegum vilja aðildarlanda um „innri“ málefni mikla virðingu. Af öll-
um röksemdum fyrir aðild að ESB er sú um nauðsyn á upptöku evru þó byggð á mestri og al-
varlegastri vanþekkingu. Íslenska krónan hefur þjónað okkur vel í hundrað og tuttugu ár og
verið forsenda þess að hægt hefur verið að halda hér gangandi sjálfstæðum fjárafla og arðbær-
um atvinnurekstri á vegum landsmanna sjálfra. Krónan lifði af tvær heimsstyrjaldir þegar
efnahagskerfi Evrópu hrundu og sumir evrópskir gjaldmiðlar fuðruðu upp. Eigin gjaldmiðill
gerði að verkum að hægt var að aðlaga gjaldeyrisviðskipti, gengi og peningamagn við ástand í
útflutningsatvinnuvegum og viðskiptaumhverfi hverju sinni. Hefðum við þurft að nota erlenda
mynt hefðu stórir hlutar atvinnulífsins þurft að loka, erlend stórfyrirtæki hirt hreyturnar og
innflutningur nauðsynja stöðvast. Íslenskur útflutningur er enn fábreyttur þannig að hér verða
miklu meiri sveiflur en í stærri hagkerfum með fjölbreyttari fjárafla. Forsendan fyrir því að
geta búið við þetta ástand er að ráða yfir eigin gjaldmiðli, hann er hægt að nota til að vinna á
móti sveiflunum. Á mannamáli þýðir þetta t.d. að ef við værum með evru og miklir erfiðleikar
yrðu í sjávarútvegi, álframleiðslu og ferðageiranum, yrði fjöldagjaldþrot í þessum greinum og
meðfylgjandi fjöldaatvinnuleysi sem leiða mundi til mikillar erlendrar lántöku og efnahagserf-
iðleika. Með eigin gjaldmiðli er hægt að halda atvinnuvegunum gangandi með því að láta gengið
falla þannig að atvinnuvegirnir fengju svipaðar tekjur áfram í krónum og gætu haldið fólki
áfram í vinnu. Einnig er hægt að blása lífi í innlenda atvinnu með því að auka magn peninga í
umferð, það er stundum kallað peningaprentun og sumir halda að það sé einhvers konar svindl
en getur verið nauðsynleg aðgerð og er iðkuð víða á sjálfstæðum gjaldmiðilssvæðum. Notuðum
við aftur á móti evru sem gjaldmiðil þyrfti að fá fjármagnið að láni erlendis og endurgreiða síðar
sem gæti keyrt almannasjóði í þrot. Eigin peningaprentun verður aðeins að innlendri skuld við
Seðlabankann og gerir því sjaldan verra en að auka verðbólguna eitthvað en rekur ekki þjóð-
arbúið í strand. Margir halda að verðbólgan sé rót alls ills. Svo er ekki þó óðaverðbólga sé slæm.
Þar sem er uppbygging er yfirleitt verðbólga, þar sem er verðhjöðnun er hrörnun. Upptaka er-
lends gjaldmiðils hefur oft gefist illa litlum þjóðum. Ástæðan fyrir lélegu gengi íslensku krón-
unnar nú er árásin á íslenska bankakerfið. Þessi árás er einsdæmi og ekki von að gjaldmiðill
okkar sé burðugur fyrst á eftir. Þegar við höfum náð aftur tökum á hérlendu fjármálalífi jafnar
krónan sig og verður áfram það efnahagsstjórntæki sem við þurfum á að halda til þess að geta
búið í fámennu landi þar sem útflutningstekjur standa ekki mörgum fótum.
Meira: mbl.is/esb
Ég á ekki krónu
Friðrik Daníelsson er verkfræðingur.