Morgunblaðið - 21.01.2009, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. JANÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Fjöldi mannstók sérmótmæla-
stöðu fyrir utan
Alþingi í gær til að
láta í ljósi and-
stöðu við stjórnvöld. Síðdegis
fækkaði í hópnum, en í gær-
kvöldi fjölgaði á ný og stóðu
mótmælin enn þegar Morgun-
blaðið fór í prentun. Þátttak-
endur í þessum mótmælum
voru á öllum aldri og virtust
koma úr öllum hópum þjóð-
félagsins.
Krafa fólksins beindist gegn
stjórnvöldum. Mótmælendur
krefjast þess að þau fari frá.
Mótmæli á borð við þessi eiga
sér vart fordæmi hér á landi
og stjórnvöld geta ekki leitt
þau hjá sér. Íslenskir ráða-
menn verða að bregðast við,
ræða við umbjóðendur sína og
átta sig á því að fólki er nóg
boðið. Andrúmsloftið við Al-
þingi í gær sýnir að fólk vill
ekki að stjórnmál og viðskipta-
líf haldi áfram á Íslandi eins og
ekkert hafi í skorist og því
finnst það ekki hafa aðrar leið-
ir til að koma því á framfæri.
Ekki eykur ánægjuna að á
hverjum degi koma fram nýjar
upplýsingar um það með
hvaða hætti kaupin gengu fyr-
ir sig bak við tjöldin áður en
bankarnir hrundu.
Ríkisstjórnin
þarf að koma
áformum sínum og
fyrirætlunum til
skila með skýrari
hætti en hingað til
hefur verið gert.
Mótmælin í gær fóru að
mestu leyti friðsamlega fram,
en þó kom til ryskinga þegar
lögregla notaði piparúða og
kylfur til að rýma Alþingis-
garðinn. Það má hins vegar
segja bæði lögreglu og mót-
mælendum til hróss að stilling
hélst og ekki varð meira úr
þessu atviki.
Það er mikilvægt að mót-
mælin fari ekki í farveg eyði-
leggingar og ofbeldis, ekki síst
fyrir málstað mótmælenda. Í
36. grein stjórnarskrárinnar
segir: „Alþingi er friðheilagt.
Enginn má raska friði þess né
frelsi.“
Rétturinn til að mótmæla er
líka tryggður í stjórnar-
skránni. Þann rétt þurfa yfir-
völd að verja og mótmælendur
þurfa að virða sínar skyldur
gagnvart stjórnarskránni.
Annars er hætt við því að mót-
mælin bæði missi marks og
glati aðdráttarafli sínu í aug-
um þeirra, sem vilja koma
kröfum sínum á framfæri við
stjórnvöld með friðsamlegum
hætti.
Stjórnvöld geta ekki
leitt mótmæli
almennings hjá sér}
Andóf við Alþingi
Þ
að var nokkuð sérstakt að hugsa til
þess í gær að á sömu stundu og
þorri jarðarbúa fagnaði embætt-
istöku Baracks Obama sem forseta
Bandaríkjanna, skyldu nokkur
þúsund íslensk hjörtu berjast ótt og títt fyrir
utan Alþingi Íslendinga í fjöldamótmælum sem
eiga sér fá fordæmi. Hjörtu stjórnarþingmanna
hafa ábyggilega barist af sama offorsi innan-
dyra þar sem þeir sátu í skjóli óeirðalögreglu
og reyndu í firringu sinni að tala fyrir frum-
vörpum sem gátu vel beðið. Það er erfitt að
vera trúr sannfæringu sinni þegar maður er
einn um þá sannfæringu. En að styðja málstað
sem maður getur ekki með nokkru móti verið
trúr í hjarta sínu er sýnu verra og í þeim til-
vikum hlýtur hjartað að mótmæla. Þá verða
menn sveittir á efri vörinni og hreyta út úr sér
viðteknum sannindum á borð við þau að hver og einn hafi
rétt til að mótmæla. Efast einhver um það?!
Það er engin ástæða til að kalla það fólk sem safnaðist
saman fyrir utan Alþingishúsið í gærdag skríl. Þegar end-
urreisn og endurlausn lýðveldisins er um garð gengin er
ég hræddur um að þjóðin verði sammála um að skríllinn
hafi ekki verið þeir sem börðu potta og pönnur fyrir utan
Alþingi, heldur þeir sem báru ábyrgð á rekstri fjármála-
fyrirtækjanna en iðruðust ekki þegar þjóðfélagið hrundi.
Skríllinn verður þá í huga þjóðarinnar þeir embættismenn
sem ákváðu að sitja sem fastast eftir að ljóst var að þeir
höfðu sofið á verðinum, gerst sekir um embættisglöp eða
einfaldlega reynst vanhæfir. Skríllinn verður þeir sem sátu
heima þegar aðrir gengu niður á Austurvöll til
að mótmæla eða þeir sem þögðu þunnu hljóði
þegar aðrir létu í sér heyra á almennum vett-
vangi. Skríllinn verður þó fyrst og fremst þeir
kjörnu fulltrúar sem ekki vildu horfast í augu
við almenning í landinu, viðurkenna mistök sín
með því að stíga niður og taka þátt í uppbygg-
ingu íslenska lýðveldisins frá grunni. En ef svo
ótrúlega vill til að annálar framtíðarinnar verði
skrifaðir af því fólki sem læsti sig inni á Alþingi
í dag og að þjóðin sem stóð fyrir utan verði í
sögbókunum úthrópuð sem skríll, þá skal ég
einnig gangast stoltur við þeirri nafnbót.
Það er þyngra en tárum taki, ástandið í
landinu og ég er ábyggilega ekki einn um að
hrista höfuðið í algjörri undrun og vonleysi yfir
þeim spillingarfréttum sem okkur berast á
hverjum degi. Ég viðurkenni fúslega að ég skil
ekki margt af því sem þar kemur fram en verra er að
skilja að í þessu pínulitla landi hafi menn verið svo ófor-
skammaðir að leggja þjóðina sjálfa að veði. Sumir þeirra
eru meira að segja svo gersneyddir sómatilfinningunni að
þeim finnst eðlilegt að almenningur í landinu taki á sig enn
þyngri byrðar svo þeir geti haldið áfram að spila sinn sið-
lausa leik. Þegar sýslumaður á Suðurlandi ákveður svo
upp á sitt eindæmi að leggjast í handtökur á mörg hundr-
uð einstaklingum vegna fjárnámsbeiðna, verður manni
orða vant en um leið hugsað til Jóns Hreggviðssonar sem
hefur ábyggilega hrist hausinn í undrun og vonleysi þegar
hann sagði: „Vont er þeirra ranglæti, verra þeirra rétt-
læti“. hoskuldur@mbl.is
Höskuldur
Ólafsson
Pistill
Skríllinn er þeir
FRÉTTASKÝRING
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
Á
kvörðun sýslumannsins á
Selfossi um að gefa út
handtökuskipun á hend-
ur 370 einstaklingum,
sem ekki hafa skilað sér í
fjárnám hjá embætti hans, vakti hörð
viðbrögð meðal almennings. Svo hörð
viðbrögð að dómsmálaráðherra sá
ekki annað í stöðunni en að beina þeim
tilmælum til hans að draga úr hörk-
unni. Sýslumaðurinn sagðist í kjölfar-
ið ætla að endurskoða vinnubrögð sín.
Varla er hægt að setja út á það að
sýslumaður reyni að innheimta þau
gjöld sem honum ber samkvæmt lög-
um. Yfirlýsing Ólafs Helga Kjartans-
sonar um að hann ætli að hundelta
skuldara var hins vegar óviðeigandi
og illa tímasett í ljósi aðstæðna í þjóð-
félaginu. Það viðurkenndi hann sjálfur
og það er haft eftir honum í tilkynn-
ingu frá dómsmálaráðuneytinu.
Yfirlýsingin var fyrst og fremst
hvatning til skuldara að ganga frá sín-
um málum og hefur þessi leið verið
farin áður. Dómsmálaráðherra hugn-
ast ekki þessi aðferð og í tilkynningu
sinni segist hann telja það óskyn-
samlegt af sýslumanni að kynna
ákvörðun sína með slíkum hætti.
Það þýðir þó ekki að skuldarar á
Suðurlandi séu lausir allra mála. Þeir
fá einfaldlega ekki lengur tilkynningu
í blöðunum.
Fjörutíu „handteknir“ á mánuði
Það er ekki óvanalegt að lögregla
„handtaki“ þá sem ekki svara ítrek-
uðum kvaðningum sýslumanna.
Sýslumaðurinn í Reykjavík hefur
raunar mánaðarlegan kvóta hjá lög-
reglu höfuðborgarsvæðisins. Þangað
má hann senda fjörutíu mál á mánuði.
Kvótinn er nær undantekningarlaust
fullnýttur. Það þýðir að 480 ein-
staklingar eru færðir til sýslumanns-
ins árlega af lögreglu.
Ríkisstjórnin hefur gefið út tilmæli
um að skuldurum verði veitt meira
svigrúm en verið hefur. Þau tilmæli
eiga hins vegar ekki við um sýslu-
menn heldur kröfuhafana. Þeir hafa
öll ráð á hendi, s.s. að semja við skuld-
arann, seinka innheimtunni eða fresta.
„Það væri sérkennilegt ef við færum
að seinka málum hjá okkur. Við höfum
þá lagaskyldu að afgreiða þær beiðnir
sem okkur berast og við verðum að
gera það fljótt og vel, líkt og lögin
segja okkur,“ segir Rúnar Guðjóns-
son, sýslumaður í Reykjavík.
Stærsti einstaki kröfuhafinn hjá
sýslumanninum í Reykjavík er toll-
stjórinn í Reykjavík. Snorri Olsen,
tollstjóri, segir að þau skilaboð hafi
verið send út til allra innheimtu-
manna, að sýna meiri sveigjanleika.
Og hann segist geta fullyrt að farið
hafi verið eftir því.
Þrátt fyrir það eru fulltrúar frá toll-
stjóranum hjá sýslumanni á hverjum
degi að taka á móti fólki, semja um
greiðslur eða gera fjárnám. Fjárnámið
er lokapunktur á innheimtuferlinu.
Óttast að fjárnámum fjölgi
Á síðasta ári var skráð 18.541 fjár-
námsbeiðni hjá sýslumanninum í
Reykjavík. Það var nokkru færra en
árið 2007, en þá voru 19.758 beiðnir
skráðar. Það tekur ætíð einhverja
mánuði fyrir einstaklinga að komast í
þá stöðu að gert sé fjárnám hjá þeim.
Rúnar segist renna blint í sjóinn á
nýju ári en óttast að fjárnámum muni
fjölga.
Því til stuðnings segir Snorri að hjá
tollstjóranum gangi verr að innheimta
staðgreiðslu á virðisaukaskatti en á
sama tíma fyrir ári.
Morgunblaðið/Ómar
Sýslumaður Talsvert er um að menn mæti ekki til fyrirtöku vegna fjár-
náms. Komið getur til þess að kallað er á lögreglu sem sækir viðkomandi.
Ekki sýslumanna að
gefa skuldurum frest
Hvað er fjárnám?
Aðför til fullnustu kröfu um
greiðslu peninga.
Hver krefst fjárnáms?
Kröfuhafi getur krafist fjárnáms
hjá skuldara ef krafa er í því
formi að hún teljist aðfararheim-
ild. Aðfararheimildir eru m.a.
dómar og úrskurðir dómstóla,
skuldabréf með beinni aðfarar-
heimild, víxlar, skattakröfur, dóm-
sáttir og úrskurðir yfirvalda.
Hvernig fer fjárnám fram?
Skuldaranum er kynnt fjárnáms-
beiðnin og meðfylgjandi gögn.
Hafi hann ekkert við kröfuna að
athuga er skorað á hann að
greiða hana. Verði hann ekki við
því er skorað á hann að benda á
eignir sínar sem nægja til að
tryggja kröfuna. Eigi hann engar
eignir eða ekki nægilegar eignir
til að tryggja kröfuna lýkur fyrir-
tökunni með árangurslausu fjár-
námi.
Og hvað gerist þá?
Kröfuhafi fær heimild til að óska
eftir gjaldþrotaskiptum hjá skuld-
aranum. Heimildin gildir í þrjár
mánuði. Nafn skuldara fer einnig
á vanskilaskrá.
Heimild: syslumenn.is
S&S
Augu heimsinsbeindust í
gær að Barack
Hussein Obama
þegar hann tók við
embætti forseta Bandaríkj-
anna. Ræðu Obama hafði ver-
ið beðið með mikilli eftirvænt-
ingu og hann flutti hana af
öryggi og sannfæringu.
Obama þakkaði George W.
Bush fyrir framlag sitt, en
ræða hans var í raun hörð
ádeila á stjórnartíð forverans.
Obama sagði að nú væri runn-
inn upp tími ábyrgðar og það
heyrði fortíðinni til að standa
á hliðarlínunni, vernda
þrönga hagsmuni og fresta
ákvörðunum.
Obama dró upp dökka
mynd af ástandinu, en endur-
ómaði orð Johns F. Kennedys
á sínum tíma þegar hann
sagði að Bandaríkjamenn
ættu að leggja sitt af mörkum
til þess að efla land sitt. Hann
boðaði í raun nýja tíma með
því að vísa til gamalla gilda.
Obama nýtur nú mikils stuðn-
ings, en það á eftir að koma í
ljós hvort sannfæringar-
máttur hans dugar til að kalla
fram breytt hugarfar hjá
bandarískum almenningi.
Obama opnaði líka faðminn
gagnvart umheiminum og
sagði að Banda-
ríkjamenn væru
„vinir sérhverrar
þjóðar og sér-
hvers karls, konu
og barns sem leitar að framtíð
friðar og virðuleika og við er-
um reiðubúin að taka á ný for-
ustuna“. En Bandaríkin ættu
einnig í höggi við „víðtækt net
ofbeldis og haturs“ og í þeirri
viðureign myndu Bandaríkja-
menn sigra að lokum.
Valdaskiptin í Bandaríkj-
unum boða breytta tíma, þótt
hæpið sé að búast við of miklu
of fljótt. Það er hins vegar
hughreystandi að heyra
Obama segja að beita eigi
hervaldi af fyrirhyggju og
leita samráðs við bandamenn.
Í raun er gott til þess að vita
að ekki mun lengur ríkja í
Hvíta húsinu tilhneiging til að
skipta heiminum í svart og
hvítt, heldur sé kominn til
valda maður, sem veit að það
eru mörg tilbrigði við grátt og
áttar sig á margræðni hlut-
anna.
Ræður eru til lítils nytsam-
legar nema verkin fylgi.
Obama hefur búið sig vel und-
ir að taka við völdum. Í gær
sagði hann réttu hlutina. Nú
er kominn tími til að hann láti
verkin tala.
Obama talaði af ör-
yggi og sannfæringu}Nýr tónn frá Bandaríkjunum