Morgunblaðið - 24.05.2009, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. MAÍ 2009
27. maí 1979: „Nú er að því komið
að við tökum afstöðu til þess, hvort
við viljum halda áfram á þeirri
braut að hagnýta orku fallvatnanna
með því að byggja upp orkufrekan
iðnað í samvinnu við útlendinga eða
hvort við látum okkur nægja að
hagnýta þessa orku einvörðungu til
frekari uppbyggingar innlends
verksmiðjuiðnaðar, sem aðallega
framleiðir fyrir heimamarkað en að
hluta til með útflutning fyrir aug-
um. Enginn vafi er á því að mest
samstaða mundi takast hér innan-
lands um síðari kostinn. Hitt er svo
annað mál, hvort það dugar okkur
til að halda til jafns við aðrar þjóðir
um lífskjarabata á næstu árum.
Takist okkur það ekki er augljós
hætta á, að fleiri og fleiri sæki til
annarra landa, þar sem afkomuskil-
yrði eru betri.
Áhyggjur manna af nátt-
úruvernd í sambandi við stóriðju-
fyrirtæki eru skiljanlegar. Kannski
er ómenguð náttúra lands okkar
mesta auðlind sem við eigum og
henni megum við ekki fórna fyrir
fjármuni og efnaleg gæði. “
. . . . . . . . . .
28. maí 1989: „Skammt er síðan
vígbúnaðarkapphlaupið og ógnir
þess voru á vörum allra þeirra, sem
ræddu um öryggismál. Nú eru það
hins vegar afvopnunarmálin, sem
setja svip á umræðurnar. Vígbún-
aðarkapphlaupið leiddi ekki til
styrjaldar eins og ýmsir héldu.
Þvert á móti hefur slökun spennu
siglt í kjölfar þess. Rætt er um
fækkun langdrægra kjarn-
orkuvopna, fækkun hefðbundinna
vopna í Evrópu og útrýmingu efna-
vopna hvarvetna í veröldinni. Á
hinn bóginn fara engar viðræður
fram um skammdræg kjarn-
orkuvopn í Evrópu, þar sem Sov-
étmenn hafa yfirburði og hafa lagt
kapp á endurnýjun undanfarin ár.
Vestur-Þjóðverjar hafa verið tals-
menn þess að teknar yrðu upp við-
ræður við Sovétmenn um þess vopn
eins og önnur en Bandaríkjamenn,
Bretar og Frakkar svo að stór-
þjóðir séu nefndar hafa lagst á aðra
sveif. Fyrir fundinn hefur ekki
fundist lausn á þessum ágreiningi.“
Úr gömlum l e iðurum
Erfiðleik-arnir viðuppskipt-
ingu á milli nýju
og gömlu bank-
anna benda til
þess að enginn hafi gert sér
nægjanlega grein fyrir í
október á síðasta ári hversu
flókið verkefnið yrði. Reglu-
lega berast nýjar fréttir af
vandamálum sem þarf að
leysa.
Ferlið sem upphaflega var
sagt að tæki 90 daga hefur
frestast hvað eftir annað. Í
áætlun Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins var gert ráð fyrir að
uppskiptingunni yrði lokið í
janúar. Fyrir kosningar var
tilkynnt að skiptingunni yrði
lokið 18. maí. Þann dag var
tilkynnt að fyrir 15. júní lægi
fyrir hvenær þessari vinnu
lyki.
Í Morgunblaðinu á föstu-
daginn kom fram að rekstur
ríkisbankanna stæði ekki
undir sér miðað við uppbygg-
ingu þeirra í dag. Peninga-
stefnunefnd Seðlabanka Ís-
lands telur nauðsynlegt að
grípa til ýmissa aðgerða í því
skyni að endurreisa lífvæn-
legt bankakerfi.
Tvennu sem peninga-
stefnunefnd nefnir ætti ekki
að vera flókið mál að hrinda í
framkvæmd. Það virðist
þurfa að lækka kostnað og
minnka enn frekar umfang
rekstursins.
Annað sem kom fram í
frétt Morgunblaðsins er erf-
iðara úrlausnar. Bankarnir
greiða meira fyrir innlánin
sem þeir geyma en þeir fá í
tekjur fyrir útlánin sem þeir
veita. Meginástæðan er háir
vextir hér á landi, en mestu
innlánin eru í krónum. Útlán
bankanna eru
hins vegar að
stórum hluta í er-
lendri mynt og
bera því lægri
vexti.
Gylfi Magnússon við-
skiptaráðherra sagði að þetta
misvægi þyrfti að laga áður
en bankarnir yrðu starfhæfir.
Finnur Sveinbjörnsson,
bankastjóri Kaupþings, segir
í Morgunblaðinu í gær að
endurskoðendur muni ekki
skrifa upp á uppgjör bank-
anna án þess að það finnist
lausn á þessari skekkju.
Náist að laga þetta mis-
vægi leiðréttast hin tvö atrið-
in sem peningastefnunefndin
gerði athugasemd við; gjald-
eyrisáhættan minnkar og
lánskjör endurspegla betur
raunverulegan fjármögn-
unarkostnað bankanna.
Með það að leiðarljósi hafa
bankarnir verið að lækka
hratt hjá sér innlánsvexti.
Stóra vandamálið snýr hins
vegar að því að breyta er-
lendum eignum bankanna,
sem eru að mestu útlán í er-
lendri mynt, í eignir í krón-
um.
Það er stóra viðfangsefnið í
viðræðum milli íslenskra
stjórnvalda og erlendra
kröfuhafa bankanna sem
ráðuneytisstjórinn í fjár-
málaráðuneytinu segir að eigi
að ljúka í júní.
Líklegt er að ríkið þurfi að
taka á sig einhvern kostnað
til að sjálfbær lausn til fram-
búðar finnist. Það getur verið
réttlætanlegt ef eigið fé
bankanna á ekki að étast upp
frá fyrsta degi og tap að vera
á rekstrinum. Það er nauð-
synlegt að endurreisa hér líf-
vænlegt bankakerfi.
Það er nauðsynlegt
að endurreisa líf-
vænlegt bankakerfi}
Lífvænlegt bankakerfi
Þ
að var merkilegt að hlusta á ræð-
ur nýrra þingmanna, bæði Borg-
arahreyfingarinnar og Samfylk-
ingarinnar, í umræðum um
stefnuræðu forsætisráðherra á
Alþingi fyrr í vikunni. Þeir töluðu eins og
þeir væru guðs gjöf til almennings og væru
alveg sérstaklega komnir á þing til að vísa
vegvilltum og gjörspilltum eldri þingmönn-
um rétta leið.
Stór hópur þjóðarinnar – menn geta kall-
að það almenningsálitið, þjóðarsálina eða
bara nöldrara – lítur á þingmenn nánast
eins og þeir séu skítseiði. Þetta vita nýir
þingmenn. Þeir vilja ekki fá á sig þennan
stimpil og þess vegna skapa þeir viljandi
fjarlægð milli sín og eldri þingmanna en eru
um leið að tala niður til þingsins.
Af góðvilja má svosem segja að ræðuhöld þessara
þingmanna þetta kvöld hafi verið bernskt og krúttlegt
tal fólks sem vildi leggja alveg sérstaka áherslu á að
það væri fulltrúar almennings. Ræðumenn Borgara-
hreyfingarinnar gleymdu reyndar að nefna að flokkur
þeirra hefði einungis hlotið 7 prósenta fylgi í kosn-
ingum sem getur vart kallast fjöldafylgi. Nú skal ekki
gert lítið úr þeim 7 prósentum þjóðarinnar sem komu
fulltrúum sínum á þing, en þingmenn Borgarahreyf-
ingarinnar ættu kannski að líta í kringum sig í þing-
salnum. Þá myndu þeir sjá að þar er allt sneisafullt af
fulltrúum annarra flokka sem þjóðin kaus í stórum stíl.
Fulltrúar Borgarahreyfingarinnar botna
kannski ekkert í því vali en þetta er samt
niðurstaðan. En það er eins og þessi litli
flokkur vilji ekki vita af henni heldur hafi
fest sig í sjálfhverfu og ofmetnast af því að
komast á þing. Fulltrúum hans finnst flokk-
urinn þeirra svo miklu merkilegri en þingið.
Samt hefur þessi flokkur ekki haft neitt
fram að færa á þingi annað en að halda lof-
tölur um eigið ágæti og fagna því að þurfa
ekki að sitja í kirkju fyrir þingsetningu.
Nýir þingmenn eiga ekki að skammast
sín fyrir að vera komnir á þing og eiga ekki
að tala um nýjan vinnustað sinn eins og
spillingarbæli þar sem þurfti að lofta út.
Eldri og reyndari þingmenn ættu kannski
að bjóða þessum nýju þingmönnum í kaffi,
rabba rólega við þá yfir kaffibolla og slá á paranojuna.
Gamalreyndir þingmenn verða líka að hafa sterkari
bein en svo að þeir gefist upp fyrir geðvonskuröddum,
fari í bullandi vörn vegna vinnu sinnar og kynni sig
fyrir þjóðinni með því að tafsa: Afsakið, ég er þing-
maður.
Nú þykir næsta sjálfsagt að líta á þingmenn eins og
þeir séu alveg sérstök byrði á þjóðinni. Auðvitað er
þetta bara eitt af þeim marklausu nöldurviðhorfum
sem skjóta upp kollinum öðru hverju. Nýir þingmenn
eiga ekki að taka undir þann heimskulega söng. Þeir
eiga að bera virðingu fyrir starfi sínu en ekki tala það
niður. kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Afsakið, ég er þingmaður
Sjóræningjar loksins
dregnir fyrir rétt
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Y
FIR 20 herskip frá ýms-
um ríkjum annast nú
gæslu á siglingaleiðum
á Adenflóa og austur-
strönd Afríku en ekkert
lát er þó á árásum sjóræningja frá
Sómalíu, oft langt fyrir utan lögsögu
landsins. Oft eru ræningjarnir
stöðvaðir í aðdraganda árásar, þeir
afvopnaðir en síðan sleppt. Enginn
hefur viljað flækjurnar sem það
veldur að lögsækja menn sem
drýgja afbrot sín á úthafinu þar sem
réttarreglur eru óljósar.
En að undanförnu hefur orðið
nokkur breyting á. Mönnum ofbýður
ráðleysið og vilja draga ræningjana
fyrir rétt þegar þeir nást. Sumir
þeirra hafa verið fluttir til vest-
rænna heimalanda skipanna sem
ráðist var á og þar verður réttað yfir
þeim.
Sómalinn Abduwali Abdukhadir
Muse er að sögn verjenda sinna í
New York aðeins 15 ára. Saksóknari
segir hann vera 18. Muse var eini
sjóræninginn sem komst lífs af þeg-
ar bandarískir sérsveitarmenn
björguðu flutningaskipinu Maersk
Alabama og skipstjóra þess úr hönd-
um ræningja fyrir skömmu, segir í
The New York Times. Hann er í ein-
angrun en í reynd bara skelfdur
stráklingur fjarri heimahögunum.
En einhvern veginn þarf að stöðva
ránin og fleiri réttarhöld eru á döf-
inni. Fimm Sómalir, grunaðir um
sjórán, eru í haldi í Hollandi. Fullyrt
er að sumum þeirra líði svo vel í
fangelsinu að þeir íhugi að sækja um
hæli í landinu. Utanríkisráðherrann
Maxime Verhagen er lítt hrifinn.
Hann segir að fangavist ætti að vera
refsing, ætti að fæla menn frá glæp-
um. Hann sagðist vilja að réttað yrði
í málum mannanna annaðhvort í
Kenýa, grannríki Sómalíu, eða þá að
Sameinuðu þjóðirnar önnuðust mál-
ið. Kenýamenn eiga ekki gott með
það, þeir hafa að vísu undirritað haf-
réttarsáttmála SÞ þar sem kveðið er
á um viðurlög við sjóránum á úthaf-
inu. En engin ákvæði eru enn um
slík afbrot í landslögum Kenýa, að
sögn BBC. Hvernig á þá að dæma?
Drukknir ruddar
á götum Puntlands
Stjórn Sómalíu vill vissulega fá
aðstoð ríkra þjóða við að halda uppi
lögum og reglu. En borgarastríð
geisar í landinu og stjórnin hefur
enga burði til að stöðva ránin.
Nyrsta hérað Sómalíu, Puntland,
hýsir bækistöðvar ræningjanna og
er nánast sjálfstætt. Fátæktin tor-
veldar yfirvöldum þar að stöðva sjó-
ránin. En múslímaklerkar í héraðinu
eru sumir orðnir æfir vegna fram-
ferðis nýríku glæpamannanna sem
hundsa lög og siði og ráfa jafnvel
drukknir um göturnar. Og Punt-
lendingar eru orðnir smeykir. Þeir
vita að missi stórveldin þolinmæðina
gæti farið svo að beitt yrði harkaleg-
um aðferðum við að uppræta ránin.
Snemma á 19. öld hikuðu Bretar
ekki við að senda fallbyssubáta sína
við Afríkustrendur til árása á bæki-
stöðvar í landi til að stöðva þræla-
sölu. Nú er bent á að í alþjóðalögum
sé tekið fram að skerða megi þannig
fullveldi sjálfstæðra ríkja í neyð-
artilfellum. Miklar truflanir á al-
þjóðasiglingum og aukin útgjöld
vegna þeirra í miðri kreppunni gætu
orðið til að virkja neyðarréttinn.
Reuters
Við gefumst upp! Sómalskir sjóræningjar, vel vopnum búnir, reyndu að
taka norskt olíuskip á Adenflóa snemma í maí. Herskip frá Portúgal skarst í
leikinn, ræningjarnir voru afvopnaðir en síðan var þeim sleppt.
Iðnveldin hafa hikað við að rétta í
málum sómalskra sjóræningja
vegna þess hve lagaleg staða er
óljós. Afbrotin eru oft fram utan
lögsögu einstakra ríkja. En nú
eru menn að taka á sig rögg.
TALIÐ er að sómalskir sjóræn-
ingjar hafi halað inn alls um 50
milljónir dollara í lausnargjald fyr-
ir áhafnir og skip í fyrra. Fulltrúar
SÞ gagnrýndu í desember harka-
lega útgerðir fyrir að semja um
lausnargjald við ræningjana, þeir
yrðu í kjölfarið æ gráðugri og ákaf-
ari. Milligöngumenn í London ann-
ast oftast þessi samskipti ræningja
og útgerða, samningar taka oft
nokkra mánuði. Stephen Askins
lögfræðingur segir viðræðurrnar
oft mjög erfiðar og viðkvæmar
enda ekki til neitt leiðbeiningarit
um greiðslu lausnargjalds. Ræn-
ingjarnir setji oft fram gríðarlegar
kröfur og prútti lengi.
Vandasamt er að koma gjaldinu í
hendur viðtakenda í Sómalíu,
stundum er fénu varpað úr lofti. En
einnig eru menn á staðnum fengnir
til að sigla með það og þurfa þá að
kljást við aðra ræningja á svæðinu.
STÖÐUGT
GRÁÐUGRI››
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/