Morgunblaðið - 24.05.2009, Qupperneq 36

36 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. MAÍ 2009
HÆTT var að
kenna börnum að
læra kvæði utan að.
Einnig breyttust allar
venjur útvarpsins og
fleiri og fleiri stöðvar
fóru í gang. Það átti
að gera unga fólkinu
til hæfis.
Ættjarðarlög og
ýmsir þjóðlegir og
fróðlegir þættir lögð-
ust niður.
Hver var árangurinn? Unga
fólkið þekkir ekkert af þessu, kann
hvorki kvæði né vísur og þekkir
engin lög, nema eitthvað af dæg-
urlögum, sem samin voru í gær.
Allt sem er eldra er úrelt.
Ef talað er um hús og hýbýli
flokkast það jú undir „arkitektúr“,
því það er miklu fínna orð.
Sumir af þeim, sem aðhyllast ís-
lenska menningu, minnast á gömlu
torfbæina og reyna að benda á að
þeir séu húsagerðarlist síns tíma
og eigi sérstöðu vegna þess að
þeir eru byggðir á annan hátt en
hús annars staðar í heiminum.
Þetta voru fyrst og fremst hús,
sem hentuðu því byggingarefni,
sem til var í landinu, og ekki síður
íslenskri náttúru.
Unga fólkið, sem ekki hefur
kynnst þessum húsakynnum og
þekkir ekkert til á þessu sviði, tal-
ar ekki um torfbæi heldur „mold-
arkofa“.
Þetta er þó ekki orð, sem unga
fólkið hefur búið til, þetta er ein af
þeim ranghugmyndum, sem fyrir
þau eru lagðar.
Unga fólkið vantar
alla fræðslu um
menningu. Þar á ég
við það, sem við sem
eldri erum lærðum í
okkar uppvexti og
skólagöngu um allt,
sem varðar íslenska
menningu.
Við vorum mörg,
kaupstaðarbörnin,
sem fengum að fara í
sveit á sumrin um
miðbik síðustu aldar
og kynnast bændafólki, húsdýrum
og húshaldi, og þannig lærðum við
að skilja betur sjónarmið fólks, við
skildum betur kvæðin, sem við fór-
um með eða sungum, því þau fjöll-
uðu um eitthvað, sem við þekktum
eða fengum tækifæri til að kynn-
ast.
Nú ganga engar íslenskar konur
í þjóðbúningum, þær mæta ekki í
þjóðbúningum í vinnuna og eru
heldur ekki í þeim heima. Þeir eru
heldur ekki notaðir á sunnudögum
eins og sumt fólk hefur talað um:
„Það var svo gaman að koma til
ömmu á sunnudögum, þá var hún
búin að dúka borð og við fengum
kaffi eða súkkulaði og pönnukökur
og jólaköku og sitthvað fleira og
hún var búin að klæða sig í peysu-
fötin eða upphlutinn. Þá var hún
svo fín og þetta var svo gaman.“
Það sjást sjaldan börn í þjóð-
búningum og börn, sem alast upp í
gallabuxum, kunna ekki að klæð-
ast þjóðbúningum. En mörgum
þeirra barna, sem fá tækifæri til
þess að fara í þjóðbúning, finnst
það skemmtilegt.
Það er líka einhver ástæða fyrir
því, að fólk vill gjarnan taka
myndir af börnum sínum í þjóð-
búningum. Í sumum fjölskyldum
er til upphlutur, sem amma eða
langamma var í á alþingishátíðinni
1930. Oft gerist það að yngri með-
limir fjölskyldunnar eru klæddir
upp í þessa búninga til að taka af
þeim myndir og ansi margar af
þeim stúlkum hafa látið í ljós
áhuga fyrir því að eiga svona bún-
ing og fara þá ömmurnar eða
mömmurnar að reyna að laga
þessa búninga eða sauma nýja.
Um leið og börn og unglingar fá
tækifæri til að kynnast þjóðbún-
ingum og nota þá vaknar áhugi
þeirra.
Nú á tímum er mikið talað um
hönnun. Þar á meðal er talað um
hönnun, sem gæti byggst á eða
tengst þjóðbúningum.
Ég held það sé ansi erfitt fyrir
unga fólkið að gera sér grein fyrir
þessu, fyrst og fremst vegna þess
að það þekkir ekkert til þjóðbún-
inganna, þekkir engar hefðir og
hefur ekki verið kennt að bera
virðingu fyrir neinu.
Það gildir það sama að mínu
mati um þjóðbúninga, þjóðlög og
þjóðfána. Þetta er allt sameign
þjóðar, þjóðararfur, menningar-
arfur, sem þarf að bera virðingu
fyrir.
Það er ekki sama hvernig þú
klæðist þeim þjóðbúningi, sem þú
ferð í. Það fylgja því ýmsar reglur
og hefðir, sem einmitt gera hann
að þjóðbúningi.
Það sama gildir um þjóðlög og
þjóðfána.
Í öllu tali nútímans um hnatt-
væðingu og í hraða nútímans og
öllu tali um alls konar sameiningu,
hvað verður þá um smáþjóðirnar?
Eru það ekki þjóðbúningar, þjóð-
lög, þjóðkvæði og þjóðfánar, sem
eru okkar tákn? Ef farið verður að
breyta þjóðbúningunum í eitthvað
annað, taka upp nýjan þjóðfána og
semja nýjan þjóðsöng, hvar stönd-
um við þá sem þjóð?
Hugleiðingar
um menningararf
Eftir Dóru G.
Jónsdóttur
»Hvað er menningar-
arfur? Á hverju
byggist menningar-
arfur? Við erfum það,
sem var, og þurfum því
að muna eftir að líta til
baka.
Dóra Jónsdóttir
Höfundur er gullsmiður.
Á þjóðbúningadegi í Stykkishólmi.
HANN var ekki
fyrr komin í stól for-
seta ASÍ en hann hóf
herferð um landið til
að boða ágæti ESB og
það með slíkum ákafa
sem raun ber vitni.
Ég get ekki fljótt á
litið séð að það sé
mikill munur á þeim
boðskap og þeim sem
Samfylkingin boðar
landsmönnum um
ágæti ESB, en skyldi það kannski
vera vegna þess að hann og fleiri
forystumenn verkalýðshreyfing-
arinnar sem eru honum sammála
eru sagðir tilheyra svokölluðum
verkalýðsarmi Samfylkingarinnar.
Mér er ekki kunnugt um að fé-
lagsmenn þeirra stéttarfélaga sem
heyra undir ASÍ hafi falið honum
né öðrum stjórnendum þeirra þetta
verkefni. Ég hallast reyndar að því
að þar fari saman draumur ýmissa
verkalýðsleiðtoga og Samfylking-
arinnar um að málefnum verkalýðs-
hreyfingarinnar verði fyrir komið
hér á Íslandi líkt og í Svíþjóð, þar
sem varla er hægt að greina á milli
hvað er Sósíaldemókrataflokkurinn
og hvað er LO, launþegahreyfingin.
Þar í landi á enginn möguleika á að
komast til áhrifa innan verkalýðs-
hreyfingarinnar ef hann tilheyrir
ekki Sósíaldemókrataflokknum.
Á sama tíma og ASÍ og Samfylk-
ingin sjá ekkert nema velsæld til
handa íslenskri alþýðu í fangi ESB
þá eru félagar þeirra í Svíþjóð að
upplifa raunveruleikann.
Það kom mér því skemmtilega á
óvart að lesa ýmsar þær greinar
sem er að finna á heimasíðu
sænska Sósíaldemókrataflokksins
sem varða ESB og hvaða málefni
þeim er efst í huga fyrir komandi
kosningar til Evrópuþingsins. Þar
ber einna hæst hvernig komið er
fyrir sænskum launþegum og at-
vinnurekendum í sam-
keppni þeirra við lág-
launalöndin í ESB og
þeirri verkalýðspólitík
sem ESB hefur rekið,
en fyrirtæki frá þess-
um löndum hafa í
auknum mæli komið
til Svíþjóðar og und-
irboðið verk með
launakjörum sem tíðk-
ast í heimalandi fyr-
irtækisins og skekkja
þar með samkeppn-
ishæfni sænskra fyr-
irtækja og launþega. Slík undirboð
hafa einnig átt sér stað í Þýska-
landi og í Bretlandi og reyndar víð-
ar í aðildarlöndum ESB. Sænskum
fyrirtækjum er að sjálfsögðu gert
að fara eftir sænskum launatöxtum.
Vaxhólmsmálið svo kallaða í Sví-
þjóð þar sem sænska Byggnads
átti í höggi við lettneska bygg-
ingaverktakann Laval un Partneri
og dótturfyrirtæki þess Baltic AB
sem greiddu laun langt undir
sænskum töxtum, varð að prófmáli
og fór fyrir Evrópudómstólinn.
Niðurstaða dómsins var sú að
bannað væri að setja höft á frjálst
flæði atvinnustarfsemi fyrirtækja
eins og Laval á milli landa innan
ESB. Laval er eitt þeirra fyr-
irtækja sem hafa iðkað þetta.
Komið hafa upp önnur sambæri-
leg mál, svo sem Rüffert-málið í
Niedersachsen í Þýskalandi og
annað nýlegt mál í olíuvinnslustöð
hjá fyrirtækinu Total í bænum
Lindsey nærri Immingham í Bret-
landi og einnig mál írskra ferju-
sjómanna sem sagt var upp störf-
um svo hægt væri að ráða pólska
sjómenn á mun lakari kjörum, svo
nokkur séu talin.
Slík mál geta hæglega komið upp
hérlendis ef af inngöngu okkar í
ESB verður, eða manst þú lesandi
góður ekki eftir umræðunni um
launamál Impregilo á sínum tíma,
eða man nokkur eftir fyrirtækinu
sem átti lægsta tilboðið í skóla-
bygginguna hjá Reykjavíkurborg
fyrir ekki svo löngu, var það fyr-
irtæki ekki einmitt frá Lettlandi?
Nú ætla ég ekki að fullyrða að
það fyrirtæki hafi ætlað sér neitt
misjafnt hér en með hliðsjón af því
hvernig mál hafa þróast í ESB, þá
er ekki hægt að útiloka að fyr-
irtæki frá þessum láglaunalöndum
sjái sér hag í að koma hingað með
starfsemi sína og starfskrafta frá
heimalandinu og þá á mun verri
kjörum en hér hafa tíðkast. Það
myndi einnig verða til þess að
raska samkeppnishæfni íslenskra
fyrirtækja og launþega og þar með
hafa áhrif á starfsöryggi þeirra
eins og gerst hefur í áðurnefndum
ESB löndum og reyndar víðar inn-
an sambandsins. Mér er því
ómögulegt að skilja að þessi ógn
sem steðjar að verkalýðshreyfing-
unni í ESB-löndunum og sem
flokksbræður Gylfa í Svíþjóð og
LO óttast svo mjög, skuli ekki
valda honum og öðrum verkalýðs-
frömuðum meiri áhyggjum en raun
ber vitni. Alla vega sjá þeir ekki
ástæðu til að nefna þetta í mál-
flutningi sínum þegar þeir tala fyr-
ir ESB-aðild og er þó full ástæða
til.
Því er mér spurn: Hafa þeir þá
engar áhyggjur af þessari þróun?
Það væri fróðlegt að fá svör við
því.
ASÍ – Samfylkingin og ESB
Eftir Rafn Gíslason »Ég hef velt því fyrir
mér hvað það er sem
rekur áfram forystu
ASÍ með Gylfa Arn-
björnsson í broddi fylk-
ingar í að tala fyrir aðild
Íslands að ESB.
Rafn Gíslason
Höfundur er húsasmiður.
HEIMILI landsins
bíða enn lausna á
þeim vanda sem að
þeim steðjar í kjölfar
efnahagshrunsins.
Ríkisstjórn fólks á
sextugsaldri hefur
enn ekki boðið upp á
betri ráð en að gefa
ungu fólki kost á að
borga verðtryggð
íbúðarlán með síðasta
gjalddaga á hundrað ára afmælinu
sínu. Er til of mikils ætlast að aðr-
ar leiðir verði skoðaðar vandlega?
Einhverra hluta vegna hefur
umræðan einskorðast við 20% leið
sem Framsóknarflokkurinn, sjálf-
stæðismenn sem eru enn með púls
og talsmaður neytenda hafa talað
fyrir. Borgarahreyfingin og fleiri
hafa talað um að færa höfuðstól
lána aftur í tímann.
Furðu lítið hefur verið rætt um
aðra möguleika í stöðunni enda
um viðkvæmt mál að ræða. Nið-
urfelling skulda kemur illa við
kröfuhafa og það var klaufaskapur
að blanda öðrum lánum en þeim
sem eru með fasteignaveði í málið.
Ríkisstjórnin bendir réttilega á að
niðurfelling gæti orðið dýr aðgerð,
sem má illa við á meðan verið er
að afskrifa tugi milljarða til fyr-
irtækja sem hafa verið keyrð í
þrot.
En hví mega aðrar hugmyndir
ekki brjótast fram í dagsljósið? Í
Bandaríkjunum hefur áhugaverð
tillaga verið sett fram af Luigi
Zingales, prófessor við Chicago-
háskóla, og er hún kennd við
hann. Zingales-áætlunin (The
Zingales Plan) stingur
upp á því að kröfuhaf-
ar og skuldarar á
þeim svæðum þar
sem fasteignamark-
aðurinn hefur orðið
fyrir mestum hamför-
um semji um nið-
urfellingu skulda sem
getur þess vegna ver-
ið 30-50% af höf-
uðstól. Í staðinn fær
kröfuhafinn 30-50% af
söluhagnaði eign-
arinnar þegar hún er seld í fram-
tíðinni.
Með þessari tegund af aðgerð er
verið að gefa báðum aðilum fram-
tíðarvon og hleypa súrefni í hag-
kerfið. Eflaust er hægt að finna
annmarka á þessari áætlun en
þarna virðist vera reynt að hafa
hagsmuni beggja að leiðarljósi,
ekki einungis fjármagnseigenda
sem njóta ótakmarkaðrar verndar
miðað við skuldara á Íslandi. Það
er líka dýrt að missa heilar kyn-
slóðir í gjaldþrot eða úr landi.
Þeir sem hafa aðrar góðar hug-
myndir í þessum efnum ættu að
leggja þær fram sem fyrst. Rík-
isstjórnin er hvött til að skoða
Zingales-áætlunina, 20% leiðina og
aðrar með opnum hug.
Niðurfelling
skulda með Zinga-
les-áætluninni
Eftir Daða
Rafnsson
Daði Rafnsson
»Með þessari tegund
af aðgerð er verið að
gefa báðum aðilum
framtíðarvon og hleypa
súrefni í hagkerfið.
Höfundur er markaðsfræðingur.