Morgunblaðið - 26.06.2009, Blaðsíða 8

8 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚNÍ 2009
FRÉTTASKÝRING
Eftir Halldór Armand Ásgeirsson
haa@mbl.is
BER íslenska ríkinu lagaleg skylda
til að greiða Icesave-skuldina umtöl-
uðu? Þessari spurningu hefur aldrei
verið svarað með óyggjandi hætti.
Lögfræðingar hafa fært að því rök
að Íslendingum sé ekki skylt að
borga og aðrir sérfræðingar hafa
haldið hinu gagnstæða fram.
Hin rétta lagalega niðurstaða er
enn á huldu og því hafa margir hald-
ið því fram að leggja eigi Icesave-
málið fyrir hlutlausa dómstóla. Hér
er um að ræða skuld upp á mörg
hundruð milljarða og því öldungis
eðlilegt að menn krefjist fullvissu um
hvort Íslendingum beri að borga.
Möguleikarnir eru hins vegar afar
takmarkaðir.
Þjóðaréttur og landsréttur
Í þjóðarétti gilda allt aðrar reglur
en í landsrétti. Eigi einhver lögvarða
fjárkröfu á einstakling hér á landi
eða lögaðila getur sá hinn sami ávallt
leitað réttar síns fyrir íslenskum
dómstólum.
Annað gildir í þjóðaréttinum. Í
deilu milli tveggja þjóða gildir sú
meginregla að semja þarf um að
leggja mál í hendur dómstóla. Í
þorskastríðunum við Breta neituðu
Íslendingar til dæmis að samþykkja
að leggja málið fyrir gerðardóm og
þar við sat. Bandaríkjamenn hafa
jafnframt neitað að fallast á lögsögu
Alþjóðastríðsglæpadómstólsins í
Haag og þannig mætti áfram telja.
Yrðu ekki bundnir af úrskurði
Í lögfræðiálitsgerð, sem Geir H.
Haarde, þáverandi forsætisráð-
herra, bað ríkislögmann um að láta
vinna í nóvember síðastliðnum, var
kannað hvers konar dómstóll gæti
hugsanlega úrskurðað í deilu Íslend-
inga við Breta og Hollendinga vegna
Icesave-málsins. Álitið unnu há-
skólaprófessorarnir Björg Thor-
arensen, Stefán Már Stefánsson og
Viðar Már Matthíasson.
Í álitinu var lýst yfir efasemdum
um að dómstóll Evrópusambandsins
gæti tekið málið fyrir. Niðurstaðan
var sú sama um EFTA-dómstólinn
enda yrðu Hollendingar og Bretar
ekki bundnir af úrskurði hans. Enn-
fremur sagði í álitinu að hugsanlegt
væri að skipa sérstakan gerðardóm
til lausnar á deilunni.
Slíkt myndi hins vegar grundvall-
ast á gagnkvæmu samkomulagi
deiluaðilanna í samræmi við megin-
reglu þjóðaréttar. Bretar og Hol-
lendingar hafa þvertekið fyrir að
fara með Icesave-málið fyrir dóm-
stóla eða gerðardóm og nánast úti-
lokað verður að teljast að afstaða
þeirra til dómstólaleiðarinnar muni
breytast.
Spurningin er hvaða afleiðingar
það hefði ef Íslendingar myndu ein-
hliða setja það skilyrði fyrir greiðslu
Icesave-skuldarinnar að málið yrði
lagt fyrir hlutlausan dómstól.
Þó krafan væri í eðli sínu mjög
réttmæt myndu Íslendingar vafa-
laust standa frammi fyrir þeirri
hættu að kalla yfir sig viðskipta-
þvinganir af hálfu Breta og Hollend-
inga og pólitíska einangrun á al-
þjóðavettvangi.
Ber okkur í raun að borga?
 Réttarstaða Íslendinga í Icesave-deilunni er á huldu  Margir vilja úrskurð dómstóla enda gríðar-
legar fjárhæðir í húfi  Í deilu milli þjóða þarf samþykki allra til að leggja mál í hendur dómstóla
Morgunblaðið/Eggert
Mótmæli Mörgum finnst erfitt að kyngja þeirri staðreynd að íslenska ríkið ætli að bera ábyrgð á mörg hundruð
milljarða króna skuld og ekki síst þegar engin úrlausn hefur fengist um hvort þjóðin skuldar féð að réttum lögum.
Margir velta fyrir sér hvers vegna
Icesave-deilan er ekki lögð fyrir
dómstóla. Ágreiningurinn er í
grunninn lögfræðilegur en hags-
munir á sviði stjórnmála og efna-
hagsmála fléttast inn í málið.
MUNI Alþingi samþykkja ríkisábyrgð á Icesave-
samningnum fæst í raun niðurstaða í málið án þess að
tekin sé sérstök afstaða til réttarstöðu Íslendinga í því.
Íslensk stjórnvöld samþykktu undir lok síðasta árs að
bera ábyrgð á innlánum á Icesave-reikningum Lands-
bankans.
Það var gert með samkomulagi við stjórnvöld í Bret-
landi og Hollandi um að ábyrgjast lágmarkstryggingu á
innistæðum, 20.887 evrur, á hvern reikning.
Hins vegar hefur síðan þá ekki fengist úrlausn um það
hvort Íslendingum beri að réttum lögum að greiða þessar fjárhæðir.
Margir hafa því spurt sig hvers vegna Bretar og Hollendingar þvertaka
fyrir að leggja málið í hendur hlutlausra dómstóla. Færð hafa verið lög-
fræðileg rök fyrir báðum sjónarmiðum – hvort Íslendingum beri að borga
eður ei. Evrópusambandið er hliðhollt Bretum og Hollendingum og Norð-
urlandaþjóðirnar einnig – málið skal ekki fara fyrir dómstóla.
Líklegasta skýringin á þessari eindregnu afstöðu er sú að féllust þjóð-
irnar á að fela dómstólum að skera úr um deiluna væru þær um leið að lýsa
yfir að vafi gæti leikið á því hvort innlánatryggingakerfi Evrópusambands-
ins gilti.
Slíkt gæti valdið hættu á að áhlaup yrði gert á bankakerfið í Evrópu.
Þjóðirnar vilja forðast í lengstu lög að láta hrikta í stoðum fjármálakerfis
Evrópusambandsins með þeim hætti.
Því má segja að lögfræðilegi ágreiningurinn sé aukatriði í málinu í aug-
um Breta, Hollendinga og jafnvel Evrópusambandsins í heild sinni. Póli-
tískir og efnahagslegir grundvallarhagsmunir vega þyngra í þeirra aug-
um. Jafnvel þó Bretar og Hollendingar væru algjörlega vissir um að
réttarstaðan væri þeim í vil myndu þeir aldrei samþykkja dómstólaleiðina.
Hætta á áhlaupi á bankakerfi
STEFÁN Már Stefánsson lagaprófess-
or og Lárus L. Blöndal hæstaréttar-
lögmaður rituðu undir lok síðasta árs
og í upphafi árs 2009 margar greinar
um réttarstöðu Íslands í Icesave-
deilunni. Þar færðu þeir lögfræðileg
rök fyrir því að íslenska ríkinu væri
ekki skylt að bera ábyrgð á innlánum
erlendis.
Í grófum dráttum töldu þeir að Ís-
lendingar þyrftu með Icesave-samn-
ingnum að bera kostnaðinn af því að
löggjöf Evrópusambandsins (ESB) stæði ekki undir „réttmætum vænt-
ingum“ fólks innan sambandsins til þess að innlánareikningar væru
tryggðir upp að 20.000 evrum. Íslenska ríkið bæri ekki ábyrgð á inn-
stæðum í útibúum íslenskra banka erlendis við hugsanlegt gjaldþrot þeirra
heldur aðeins viðkomandi tryggingakerfi sem hér á landi er Trygginga-
sjóður innstæðueigenda og fjárfesta. Kostnaðurinn hefði því verið yfir-
færður á Íslendinga „án réttmætrar ástæðu“.
Stefán og Lárus töldu að Íslendingar hefðu tvo kosti í stöðunni. Annar
var sá að höfða skaðabótamál fyrir dómstól Evrópusambandsins á hendur
stofnunum ESB sem grundvölluð væri á réttarstöðu innlánseigendanna.
Þar yrði gerð krafa um að sambandið greiddi Íslandi þær fjárhæðir sem
það hafði innleyst. Síðari kosturinn var sá að hafa uppi sömu bótakröfur
við hugsanlega aðildarsamninga Íslands og Evrópusambandsins.
Með þeim hætti væri í raun hægt að leggja Icesave-málið og skyldur Ís-
lendinga fyrir dómstóla án þess að hljóta samþykki Breta og Hollendinga.
Krafa um skaðabætur
Stefán Már
Stefánsson
Lárus L.
Blöndal
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
„ÉG hjálpa þeim til að veiða stærsta
fisk sem þeir hafa nokkru sinni
veitt,“ segir Matthias Brill, fiskileið-
sögumaður hjá Sumarbyggð í Súða-
vík. Hann tekur á móti hópum er-
lendra sjóstangveiðimanna og
miðlar þeim af reynslu sinni.
Matthias er póstmaður í Kassel í
Hessen í Þýskalandi. Þótt héraðið
hans sé þekktara fyrir kirsuberjatré
en fiskveiðar er hann forfallinn veiði-
maður og hafði farið í sjóstangveiði
til Noregs og Danmerkur, auk
heimalandsins, áður en hann kom til
Íslands í fyrsta erlenda ferða-
mannahópnum sem kom til sjóst-
angveiða á vegum Sumarbyggðar.
Þetta var vorið 2006 og þessi nýja
grein ferðaþjónustunnar í frum-
bernsku. Þótt Matthias væri gestur
fór hann strax að hjálpa til og stjórn-
endur Sumarbyggðar tóku boði hans
um að vinna við útgerðina þann tíma
sem hann átti eftir af sumarfríinu.
Síðan hefur hann komið á hverju
sumri og kynnt sjóstangveiði á Ís-
landi á stórum ferðakaupstefnum á
vetrum. Nú hefur hann fengið árs-
leyfi frá aðalstarfi sínu og ætlar að
dvelja hér á landi í vetur, eftir að
hann hefur lokið kynningum í
Þýskalandi í haust.
Gott að veiða á Vestfjörðum
Matthias segir að gott sé að veiða
á Vestfjörðum, þetta sé með bestu
svæðum í Norður-Atlantshafi. Veiði-
mennirnir leggja mikið upp úr því að
veiða stóra fiska og nýjar tegundir.
Þeir hafi oft fengið stóra þorska og
hlýra og steinbíturinn er vinsæll, að
sögn Matthiasar. Enginn slær hend-
inni á móti stórlúðu en ekki er hægt
að ganga að hennri vísri. Veiðimenn-
irnir koma oftast í hópum, stráka-
klúbbum eins og Finnur Jónsson
framkvæmdastjóri Sumarbyggðar
tekur til orða, eru allan veturinn að
safna fyrir ferðinni og keppa stöðugt
um árangur veiðanna. Þeir eru oft-
ast í viku og hafa litlar trillur til af-
nota.
„Það hefur verið okkur gríðarlega
mikilvægt að Matthias skyldi taka
ástfóstri við þetta verkefni. Hann
hefur verið að fá fleiri hundruð
manns á fyrirlestra úti í Þýska-
landi,“ segir Finnur.
Sumarbyggð er með 21 bát í
rekstri, flesta í Súðavík en einnig
nokkra báta á Tálknafirði og Bíldu-
dal og það er einnig með íbúðarhús
til að hýsa veiðimennina. Þá er fyr-
irtækið með stærri bát sem gerður
er út á sjóstöng frá Bolungarvík.
Finnur áætlar að taka við um 1100
gestum í ár, flestum þýskum.
Annað fyrirtæki, Hvíldarklettur,
gerir út 22 báta frá Suðureyri og
Flateyri. Sjóstöngin er því orðin
mikilvægur liður í ferðaþjónustunni
á Vestfjörðum.
Matthias Brill var gestur í fyrsta þýska sjóstangveiðihópnum sem kom til Vestfjarða og ílentist
Draumurinn er að veiða stóra lúðu
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Leiðsögn Matthias Brill (í rauðri úlpu) stendur úti í bátnum og fer yfir
helstu öryggisreglur með hópi þýskra sjóstangveiðimanna.