Morgunblaðið - 08.08.2009, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. ÁGÚST 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Bankahruniðhefur hristupp í ís-
lensku samfélagi
og vakið upp kröf-
ur um ný og breytt
vinnubrögð í ís-
lenskum stjórnmálum og við-
skiptalífi. Ein ríkisstjórn hefur
hrökklast frá völdum vegna
óánægju almennings og víst má
telja að hefði komið fram raun-
hæft nýtt framboð þegar geng-
ið var til kosninga í apríl er
nokkuð víst að þeir flokkar,
sem bera hina pólitísku ábyrgð
á hruninu, hefðu fengið slæma
útreið hjá kjósendum.
Í kosningabaráttunni kom-
ust tengsl stjórnmálaflokkanna
við viðskiptalífið í sviðsljósið.
Gagnrýni á þessi tengsl og um-
fjöllun um framlög viðskipta-
lífsins til stjórnmálamanna og
stjórnmálaflokka fylgdu fyr-
irheit um gagnsæi. Mikið vant-
ar hins vegar upp á að flokk-
arnir hafi hlaupið upp til handa
og fóta til að opna reikningana
– sennilega vegna þess að hér
er ekki um þægileg mál að
ræða og uppgjörið gæti orðið
sársaukafullt. Hins vegar
hljóta forustumenn flokkanna
að átta sig á því að ætli þeir að
gera tilkall til stuðnings al-
mennings geta þeir ekki boðið
upp á sömu vinnubrögð og fyrir
hrun. Þeir verða að sýna að
eitthvað hafi breyst; sýna auð-
mýkt gagnvart kjósendum sín-
um og iðrun eftir það sem á
undan er gengið.
Fyrir síðustu kosningarnar
þurftu flokkarnir í raun aldrei
að sýna fram á að þeir ættu
skilið að fá annað tækifæri
vegna þess að kjós-
endur áttu ekki
aðra kosti.
Nú er verkefni
stjórnmála-
flokkanna að
ákveða með hvaða
hætti almenningur muni borga
fyrir skuldir, sem einstakling-
ar stofnuðu til. Þessir sömu
einstaklingar gáfu stjórn-
málaflokkunum peninga og
greiddu götu margra þeirra,
sem nú sitja á þingi. Örfáir
þingmenn hafa veitt upplýs-
ingar um þau framlög, sem þeir
þáðu, en þeir eru miklu fleiri,
sem ekki hafa opnað bækurnar.
Uppgjörið eftir hrunið snýst
ekki bara um að fara ofan í
saumana á vinnubrögðunum
innan bankanna og með hvaða
hætti þeir voru hluti af al-
mennum umsvifum þeirra,
heldur einnig að kafa ofan í
hinn pólitíska þátt. Hvernig
stóð á því að þrátt fyrir hin
ýmsu merki um hið raunveru-
lega ástand kepptust þeir, sem
voru í aðstöðu til að vita betur,
við að fegra ástandið?
Í uppgjörinu á framlögum
auðmannanna til flokkanna er
ekki hægt að stytta sér leið,
hvorki í tíma né umfangi. Það
þarf að fara það langt aftur að
heildarmynd fáist og gæta þess
að teknir verði fyrir styrkir til
flokka, flokksfélaga og ein-
staklinga. Grasrótin í flokk-
unum á skilið að fá þessar upp-
lýsingar. Kjósendur eiga skilið
að fá þessar upplýsingar. Ein
af forsendum þess að á Íslandi
geti dafnað heilbrigt lýðræði er
að þessi mál verði gerð upp
undanbragðalaust.
Almenningur á rétt
á að tengsl við-
skiptalífs og stjórn-
mála verði gerð upp }
Stjórnmál og peningar
Nú standa yfirHinsegin dag-
ar í Reykjavík og ná
þeir hámarki í dag
þegar farin verður
Gleðiganga niður
Laugaveg. Hinsegin
dagar hafa verið haldnir frá
árinu 1999. Árið eftir fór fyrsta
gleðigangan fram. Talið er að nú
megi gera ráð fyrir að 80 þúsund
manns leggi leið sína í miðbæ
Reykjavíkur til að fylgjast með á
Hinsegin dögum.
Þessi gríðarlega mikla þátt-
taka nær langt út fyrir raðir
homma og lesbía og ber því vitni
hvað margt hefur breyst í ís-
lensku samfélagi á skömmum
tíma. Þegar hommar og lesbíur
stofnuðu Samtökin ’78 fyrir 31
ári voru miklir fordómar í garð
samkynhneigðra í íslensku sam-
félagi. Ekki þarf að lýsa sársauk-
anum, sem getur fylgt því að
vera úthrópaður fyrir jafn sjálf-
sagðan hlut og kynhneigð sína.
Styrkleiki hvers samfélags er
fólginn í þeim fjölbreytileika,
sem þrífst innan þess. Fordómar
eru birtingarmynd óöryggis og
ótta. Umburðarlyndi ber vitni
öflugu samfélagi.
Hver einstaklingur
á að hafa frelsi til að
lifa lífi sínu að vild
svo lengi sem hann
heftir ekki frelsi
annarra.
Á Íslandi er umburðarlyndi
gagnvart samkynhneigðum með
því mesta sem gerist í heiminum.
Sömuleiðis hefur samkyn-
hneigðum verið tryggt jafnrétti
á við gagnkynhneigða í íslenskri
löggjöf. Þjóðkirkjan er hins veg-
ar ekki samstiga þjóðinni í af-
stöðu sinni til samkynhneigðra
og er ekki tilbúin til að meta
sambönd þeirra til jafns við sam-
bönd gagnkynhneigðra. Það er
miður. Þjóðkirkja, sem kemur
fram við hluta þjóðarinnar með
þessum hætti, á í vanda.
Á undanförnum áratugum
hefur mikið unnist í réttinda-
baráttu samkynhneigðra víða
um heim. Það er gott að í þeim
efnum skuli Íslendingar vera í
fararbroddi, en ætti þó ekki að
vera tilefni til sérstaks bumbu-
sláttar því að í raun er ekki um
annað að ræða en viðurkenningu
á sjálfsögðum hlut.
Styrkleiki sam-
félagsins felst í fjöl-
breytileikanum sem
þrífst innan þess}
Hinsegin dagar
É
g man alltaf hvað mér brá á sínum
tíma þegar góður félagi minn í
menntaskóla lýsti því fyrir mér
hvernig náið skyldmenni hans
vaknaði eitt sinn við vekjara-
klukku um miðja nótt, þaut fram úr rúmi sínu
og kveikti sérstaklega á sjónvarpi til þess að
missa ekki af því þegar tilkynnt var um hvaða
nafngift nýjasti meðlimurinn í dönsku kon-
ungsfjölskyldunni hefði hlotið. Þessi þekking
mátti alls ekki bíða til morguns og því var vekj-
araklukkan stillt af sérstakri alúð það kvöld. Þá
nötraði allt af spenningi þegar stóra stundin
rann loks upp og nafn örverpisins konungborna
– lávarðs heims – var loks kveðið upp og op-
inberað þegnunum og heimsbyggðinni á næt-
urþeli.
Fram að þessari stundu hafði aldrei hvarflað að mér að
mögulegt væri að hafa raunverulegan áhuga á kóngafólki,
hvað þá að nöfn þess væru svo mögnuð og einstök að þau
gætu fengið fólk til að rjúka á fætur um miðjar nætur.
Heldur vildi ég kodda en konung.
Ekki löngu síðar var ég staddur í Kaupmannahöfn og
sat á spjalli við danska snót á knæpu. Ekki leið á löngu þar
til ég leiddi spjallið að konungsfjölskyldum í nágrannaríkj-
um okkar enda iðaði ég í skinninu að fá að kynnast sýn
hennar sem þegns í konungsríki til þengla sinna og mey-
kónga. Hún gat í stuttu máli ekki hugsað sér tilveruna án
aðalsins og þegar ég andmælti harðlega staðhæfði hún að
ég skildi þetta ekki þar sem ég væri ekki frá konungsríki.
Ég ákvað að beina umræðunum ekki að hirð-
væðingu íslenska forsetaembættsins og dró í
land um stund.
Stundum les ég um gamla tíma og skelli upp
úr yfir fáfræðinni og vitleysunni sem fólk lét
sér detta í hug fyrr á öldum. En einn daginn
munu aðrir hlæja hærra að mínum eigin vit-
firrtu tímum. Að hugsa sér – það eru ekki liðin
100 ár síðan menn töldu enn hreina fásinnu að
konur hefðu kosningarétt. Við Íslendingar
kjósum okkur „sameiningartákn“ á fjögurra
ára fresti – er okkur alvara? Og enn í dag þykir
fátt sjálfsagðara á Vesturlöndum en að ákveðið
fólk sé konungborið. Jafnvel Norðurlöndin,
sem eiga að teljast meðal þróuðustu og upp-
lýstustu ríkja heims, gerast sek um slíka mið-
aldahegðun að dýrka og dá konunga og láta
sem þeir eigi af einhverjum sökum meiri virðingu skilið en
,,venjulegt“ fólk. Eins tala Bretar og Hollendingar um
drottningar sínar og konunga án þess að skellihlæja um
leið og hika ekki við að moka í þau fé skattborgara ár eftir
ár. Vesturlönd státa sig af hugmyndum sínum um jafnrétti
og reyna að breiða út þann göfuga boðskap um víða veröld
á sama tíma og þau sjá ekkert athugavert við þá ógeð-
felldu hugmynd að ákveðnir einstaklingar séu aðalsbornir
og „erfi krúnur og ríki“.
Engu skiptir þótt konungsfjölskyldur hafi engin sérstök
völd á Vesturlöndum í dag (guði sé lof). Hugmyndin um
þær er einfaldlega svo úrelt, taktlaus og hrollvekjandi að
henni ætti að kasta á bál og gleyma hið fyrsta. haa@mbl.is
Halldór Armand
Ásgeirsson
Pistill
Kynlegir konungar
300 milljónir í ráð-
gjöf til sérfræðinga
FRÉTTASKÝRING
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
Þ
að er stundum sagt í
gamni og alvöru að tvær
stéttir manna hafi ekki
fundið fyrir kreppunni,
það er lögfræðingar og
endurskoðendur. Það var nóg að
gera hjá lögfræðingum þegar upp-
sveifla var í efnahagslífinu, m.a. við
að stofna fyrirtæki og aðstoða þau í
útrásinni. Eftir efnahagshrunið hafa
lögfræðingar haft nóg að gera við að
loka þrotabúum og gera upp mál sem
tengjast kreppunni.
Það eru ekki síst opinberir aðilar
sem hafa þurft á aðstoð lögfræðinga,
endurskoðenda og annarra sérfræð-
inga að halda. Innan Ríkisend-
urskoðunar er áhugi á að taka saman
upplýsingar um heildarkostnað við
sérfræðiþjónustu sem tengist efna-
hagshruninu, en þær tölur hafa ekki
verið teknar saman ennþá.
Jóhanna Sigurðardóttir forsætis-
ráðherra óskaði eftir því í mars að
Ríkisendurskoðun yfirfæri umfang
samninga sem forsætisráðuneytið
gerði, undirbúning og afmörkun
verkefna, eftirfylgni og vinnubrögð.
Samkvæmt lögum um opinber inn-
kaup skal bjóða út alla aðkeypta
þjónustu yfir 10 milljónum. Í lög-
unum er talað um að bregða megi út
af þessari reglu vegna „aðkallandi
neyðarástands“. Ríkisendurskoðun
telur ljóst að flokka megi þá ráðgjaf-
arþjónustu sem keypt var í haust
undir þetta ákvæði. „Hins vegar tel-
ur stofnunin að ráðuneytinu hafi bor-
ið að bjóða út þjónustu sem keypt var
síðar eða þegar telja má að neyðar-
ástand hafi verið liðið hjá.“
109 milljónir til bresku
lögmannsstofunnar
Forsætisráðuneytið áætlar að það
þurfi að greiða 296,2 milljónir fyrir
sérfræðiráðgjöf sem tengist hruninu.
Þegar er búið að greiða 225 milljónir
vegna þessa. Forsætisráðuneytið
keypti þjónustu af átta sérfræð-
ingum í tengslum við efnahags-
hrunið. Stærsta upphæðin fór til
bresku lögfræðistofunnar Lovells
LLP, en hún veitti ráðgjöf vegna
hugsanlegra málaferla ríkisins við
bresk stjórnvöld og aðstoð vegna
samskipta við Eftirlitsstofnun
EFTA. Þess má geta að stjórnvöld
ákváðu að leita ekki til dómstóla til að
skera úr ágreiningi um Icesave-
skuldbindingarnar. Alls kostaði þjón-
usta lögmannsstofunnar 109,3 millj-
ónir.
Ráðuneytið keypti þjónustu af
tveimur fyrirtækjum sem bjóða þjón-
ustu á sviði almannatengsla, annars
vegar breska fyrirtækinu Headlands
(13,1 milljón) og hins vegar norsku
fyrirtæki sem sérhæfir sig í krísu-
stjórnun (6,5 milljónir). Þá greiddi
ráðuneytið 42,6 milljónir til McKin-
sey&Company sem var ráðuneytinu
til ráðgjafar í sambandi við að halda
utan um og samhæfa viðbrögð við
kreppunni. Fyrirtækið starfaði einn-
ig fyrir Fjármálaeftirlitið. Ráðuneyt-
ið greiddi 10,6 milljónir til finnska
sérfræðingsins Kaalo Vilho Jännäri
og 9 milljónir til sænska sérfræðings-
ins Mats Josefsson. Hann hefur ekki
lokið störfum og er áætlað að
greiðsla til hans nemi 20 milljónum til
viðbótar. Þá voru greiddar 33,8 millj-
ónir til lögfræðistofunnar LOGOS.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Blaðamannafundur Geir H. Haarde hélt fjölda blaðamannafunda ásamt
Björgvini G. Sigurðssyni viðskiptaráðherra í kjölfar bankahrunsins.
Ríkið þarf að borga háar upp-
hæðir fyrir sérfræðiþekkingu og
ráðgjöf vegna efnahagshrunsins
sl. haust. Það er nóg að gera hjá
lögfræðingum hvort sem það er
uppsveifla eða kreppa.
296,2
Heildarkostnaður
forsætisráðuneytisins
109,3
Breska lögmannsstofan
Lovells LLP
51,3
Alþjóðlega fyrirtækið
Oliver Wyman
13,1
Breska almannatengsla-
fyrirtækið Headland
Kostnaður forsætisráðu-
neytisins, sem tengist
hruninu, í milljónum