Morgunblaðið - 08.08.2009, Blaðsíða 26

26 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. ÁGÚST 2009
ICESAVE sam-
samningurinn svokall-
aði gengur treglega í
gegnum alþingi og er
vel skiljanlegt að lög-
gjafarþingið sjái of
marga galla og af-
arkosti í málinu og of
lítið sem maður geti
ímyndað sér að hafi
verið hluti af því sem
Íslendingar komu með
að samningaborðinu.
Hverjar voru kröfur
okkar eða óskir? Náðum við ein-
hverju fram?
Hversvegna er til dæmis samið
um að okkur beri að standa skil á
þessum greiðslum í annarri mynt
en þeirri sem okkar skatta- og hag-
kerfi notast við? Þessi blessuð ís-
lenska króna, sem allt útlit er fyrir
að verði einhver handónýtasta
mynt sem nokkurt vestrænt sam-
félag hefur þekkt á þessari öld, er
þó eftir allt það eina sem við höfum
að bjóða. Það var nú einu sinni ok-
urvaxtasamfélagið íslenska sem átti
að gera innistæðueigendum Ice-
save-reikninga kleift að ávaxta
pund sín og evrur. Ef við borgum
okkar skuldir í krónum talið, er
Bretum og Hollendingum aug-
ljóslega hagur í að hjálpa okkur að
halda gengi krónunnar stöðugu.
Það er nokkuð sem við eigum að
geta nýtt okkur til að komast uppá
næsta borð í leiknum.
Það er þvílíkt hags-
munamál fyrir okkar
íslenska samfélag í
heild sinni að myntin
okkar fari ekki veg
allrar veraldar og við
þurfum virkilega á
stuðningi að halda í
gjaldeyrispólitík núna
og árin framundan.
Vandinn er að íslenski
seðlabankinn mun
aldrei geta varist
óprúttnum árásum,
með þeim magra
gjaldeyrissjóði sem
hann hefur yfir að ráða og byggjast
á lánum frá AGS og nokkrum vin-
veittum nágrönnum. Hversvegna er
sá vandi ekki bakaður inní þennan
stærsta og mikilvægasta samning
sem íslenska þjóðin hefur nokkurn
tíma látið sér detta í hug að gera?
Við getum ekki hoppað jafnfætis
inní myntbandalag Evrópu þótt
fegin vildum. En við getum gert
annað og að mínu áliti var það að-
gerð sem átti fyrir löngu að vera
búið að gera, en það er að hengja
íslensku krónuna utan á einhverja
aðra mynt. Evran er nærtækust, þó
önnur viðhöld komi að sjálfsögðu til
greina.
Ef við hefðum krónuna saumaða
fasta á evruna á einhverju „skyn-
samlegu“ gengi, segjum 150 krónur
– bara til að nefna einhverja tölu –
þá væri hægt að verja þannig gengi
með dyggri aðstoð Hollendinga og
Breta. Að minnsta kosti væri það
auðveldara með aðstoð þeirra held-
ur en að verja svoleiðis stöðu ein-
sömul.
Það sem Íslendingar fengju fyrir
sinn snúð væri stöðugleiki og ein-
hverskonar framtíðarsýn, Það verð-
ur að teljast mjög mikilvæg skilyrði
fyrir því að þjóðin taki á sig svo gíf-
urlega skuldabagga eins og hér er
vissulega um að ræða. Fólk getur
ekki tekið að sér að standa straum
af öðrum eins skuldum sem þess-
um, ef því fylgir yfirvofandi hjól-
börugjaldeyrir í líkingu við það sem
Þjóðverjar upplifðu á milli styrjald-
anna.
Við þurfum að losa okkur við
svikamyllu verðtryggingarinnar og
við þurfum að losna við okurvexti,
ef heimilin og atvinnuvegirnir eiga
að geta rétt úr sér á þessum sjö ár-
um sem eru fram að fyrstu skulda-
dögunum. Við borgum lítið ef hér
verður bara sviðin jörð!
Ef við eigum að geta sýnt fram á
einhverskonar stöðugleika í takt við
kröfur myntbandalagsins evrópska,
sem vonandi verður uppá ten-
ingnum einhvern tíma innan tíma-
ramma Icesave-samningsins, þá er
engin önnur leið eins góð og að
hengja krónuna fasta á evruna. Til
að það sé vænlegt í dag mun þurfa
verklegan og tæknilegan stuðning
mikið stærri hagkerfa en hins ís-
lenska. Ég spyr mig hvort ekki
hefði verið rétt að setja fram beiðni
um slíkan stuðning sem skilyrði, áð-
ur en við leggjumst marflöt og
skrifum undir.
Hversvegna var ekki reynt að
baka björgun íslensku krónunnar
inní samkomulagið við Breta og
Hollendinga? Ef evran er 150 krón-
ur í dag, 150 krónur eftir sjö ár og
vextir hér í takt við vaxtastig á
evrusvæðinu og engar breytingar á
því í augsýn, þá mun fólk ná að
koma undir sig fótunum aftur og
ósennilegt að héðan verði nokkur
verulegur spekileki (brain-drain),
sem vissulega blasir við núna. Ekki
er nokkur vafi á því að fólk fer að
flytjast héðan í hrönnum og það
verða tómir pottar hér þegar kem-
ur að því að borga skuldirnar sem
Icesave-samkomulagið gengur út á.
Það er hvorki Bretum né Hollend-
ingum í hag ef íslenska hagkerfið
færist aftur um hálfa öld, en hætt-
an á því er nefnilega raunveruleg
ógn fyrir okkur í dag.
Icesave og gjaldeyrismálin
Eftir Pál Jónsson » Getum við fengið
Hollendinga og
Breta til að styðja fast-
gengisstefnu íslensku
krónunnar, sem skilyrði
fyrir Icesave-skuldbind-
ingunum?
Páll Jónsson
Höfundur er sjómaður.
MIKLAR breyt-
ingar hafa verið á
fjarskiptamarkaði að
undanförnu. Neyt-
endasamtökin vilja
upplýsa neytendur
bæði um góðu frétt-
irnar – nýjungar sem
spara pening fyrir
neytendur – og slæmu
fréttirnar – erfiðleikar
sem ríkisstjórnin get-
ur leyst og með því
bætt hag allra heimila í landinu.
Góðar fréttir: Skype-byltingin
og Evrópugjaldskráin
Skype er tölvuforrit sem býr til
símtal í gegnum Internet Protocol í
staðinn fyrir gömlu góðu leiðirnar
sem símar nota. Símtal á milli
tveggja tölva sem eru báðar með
Skype, hvar sem er í heimunum,
kostar ekkert (umfram það að
þurfa að vera með nettengingu).
Símtal frá tölvu í fastlínusíma í út-
löndum kostar miklu minna en sím-
tal frá venjulegum síma: Mín-
útuverð til margra landa í Evrópu
og Norður-Ameríku er um það bil
3 kr. Jafnvel fyrir símtöl innan Ís-
lands getur Skype verið góður
kostur (mínútuverðið er um það bil
4,5 kr. en það er ekkert mán-
aðargjald eða stofngjald). Það er
reyndar hægt að kaupa Skype-
símtæki sem tengist beint inn í
netbeininn (t.d. Dualphone 3.088)
og þá má sleppa því að þurfa að
kveikja á tölvunni til að hringja eða
svara símtölum. Íslendingar geta
sparað mikið með því að nota
Skype og það veitir fjarskiptafyr-
irtækjunum mikla samkeppni á
fastlínusímtalamarkaðinum.
Þing og framkvæmdastjórn Evr-
ópusambandsins voru búin að fá
nóg af háu verði á reikisímtölum –
með öðrum orðum, símtöl úr far-
símum sem eru ekki staddir í
„heimalandi“ sínu. Vorið 2007 sam-
þykkti þingið þak á verð sem fyr-
irtækin geta tekið fyrir slík símtöl.
Ísland innleiddi tilskipunina haustið
2008 og í lok ágúst mun þakið
lækka í 0,43 á mínútu fyrir símtal
innan Evrópu og 0,19 fyrir móttek-
in símtöl (án vsk.). Þing Evrópu-
sambandsins hefur nú framlengt
tilskipunina og sett fleiri þök sem
munu væntanlega taka gildi á Ís-
landi árið 2010. Til dæmis, SMS í
útlöndum má ekki kosta meira en
0,11 án vsk. en SMS-verðið hefur
hækkað talsvert á undanförnum ár-
um, þrátt fyrir að fjarskiptafyr-
irtækin verði ekki fyrir neinum
aukakostnaði þegar símnotandi
sendir SMS. (Sama fasta gagna-
magnið er sent úr öllum símtækj-
um á nokkurra sekúndna fresti
hvort sem gögnin innihalda SMS
eða ekki.)
Slæmar fréttir
Ísland hefur farið þá leið að vera
með kæru- og úrskurðarnefndir í
staðinn fyrir smámáladómstól. Það
væri í góðu lagi ef nefnd væri til
staðar fyrir viðskiptavini fjarskipta-
fyrirtækja. Birtist eitthvað á síma-
reikningnum sem þú varst ósátt(ur)
við og símafyrirtækið neitar að
koma til móts við þig með? Mjög
líklega er hvorki kærunefnd lausa-
fjár- og þjónustukaupa, Neyt-
endastofa, né Póst- og fjar-
skiptastofnunin (PFS) með heimild
til að skera formlega úr málinu.
Allar þrjár stofn-
anirnar eru með mjög
þröngar lagaheimildir
til að grípa inn í
ágreiningsmál. Til er
„úrskurðarnefnd fjar-
skipta- og póstmála“
en þangað má ein-
göngu kæra ákvarð-
anir PFS, ekki hegðun
fjarskiptafyrirtækja.
Neytendur hafa engin
raunhæf úrræði gagn-
vart fyrirtækjunum.
Þá hafa fyrirtækin eins og grænt
ljós til að vera mjög ágeng í kröf-
um sínum gagnvart neytendum.
Það er þörf á skýrari kæruleiðum.
Lög um hópmálsókn myndu einnig
veita fyrirtækjunum mikilvægt að-
hald.
Það sárvantar alvöru samkeppni
á milli fjarskiptafyrirtækja. Þau
eru öll með mjög svipað verð og
um leið hátt verð. Ótrúlegasta
dæmið í minni reynslu átti sér stað
fyrir um það bil tveimur árum,
þegar Hive (nú Tal) hætti að bjóða
upp á ódýrari fastlínusímtöl til út-
landa og viðskiptavinir urðu eftir
með ekkert nema sama háa verðið
og hjá hinum fyrirtækjum. Það
virðist þurfa stjórnvaldsaðgerðir
eins og Evrópugjaldskrána til að
lækka verð.
Þá finnst mörgum að eftirlit með
fjarskiptafyrirtækjum sé lítið eða
afslappað. Þó að starfsmenn PFS
og Neytendastofu séu heiðarlegir
og duglegir hafa þessar stofnanir
trúlega ekki tíma og stundum ekki
lagaheimild til að gera meira en að
bregðast við kærum og kvörtunum
sem berast öðru hvoru. Þetta á sér-
staklega við PFS en samgöngu-
ráðuneytið lét gera úttekt á stofn-
uninni haustið 2007 sem benti til
þess að margt mætti bæta í starfi
hennar. Snemma þessa árs varð
misskilningur hjá stofnuninni í inn-
leiðingu Evrópugjaldskrárinnar
sem tafði hluta af verðlækkunum.
Mikilvægt er að þessar eða aðrar
stofnanir fái skýra lagaheimild frá
ríkinu um að vernda þurfi hags-
muni neytenda á virkan hátt, og
fjármagn til þess að sinna því verk-
efni.
Það mætti einnig bæta mörg
smærri atriði. Neytendasamtökin
vilja að neytendur séu betur upp-
lýstir um kostnað símtala áður en
hringt er; að símtöl séu mæld í
sekúndum, ekki í mínútum; að það
verði auðveldara að fá sundurliðun
á símanotkun (flókið eða kostn-
aðarsamt hjá sumum fyrirtækjum);
og að allar þjónustu- og skil-
málabreytingar verði ávallt vel
kynntar, skriflega, til viðskiptavina.
Síðast en ekki síst er mikilvægt að
fjölmiðlarnir birti gagnrýnar grein-
ar um fjarskiptamarkaðinn. Stjórn-
völd um allan heim eru farin að
grípa til aðgerða varðandi við-
skiptahætti fjarskiptafyrirtækja.
Er ekki kominn tími fyrir sann-
girni, gegnsæi, og hreinskilni í
símamálum á Íslandi?
Sparnaður og
eftirlit með fjar-
skiptamálum
Eftir Ian Watson
Ian Watson
» Stjórnvöld um allan
heim eru farin að
grípa til aðgerða varð-
andi viðskiptahætti fjar-
skiptafyrirtækja.
Höfundur er í stjórn
Neytendasamtakanna.
ÞAÐ var makalaust að hlusta á
Steingrím Jóhann Sigfússon fjár-
málaráðherra í Kastljósi á
fimmtudagskvöld. Þar sagðist
hann gera allt sem hægt væri til
að halda lífi í fyrstu hreinu
vinstristjórn lýðveldistímans. Það
er óhætt að segja það. Formaður
VG er á stanslausum flótta undan
stefnu síns eigin flokks og er nú
að telja þjóðinni trú um allt það
sem hann gagnrýndi sem harðast
í aðdraganda stjórnarskipta. All-
ur sá málflutningur ráðherrans er
efni í heilan greinaflokk. Ég ætla
að staldra við eitt atriði hér.
Fjármálaráðherra hélt því fram
að við Íslendingar hefðum tapað
möguleikum okkar til að láta
reyna á lagalegan rétt okkar í Ice-
save-málinu 7. janúar sl. Þá hefði
frestur okkar til slíkra hluta
runnið út. Þetta er kolrangt hjá
ráðherranum og ótrúlegt að hann
skuli segja þjóðinni slíka hluti.
Sannleikurinn er sá, að 7. janúar
sl. runnu út möguleikar okkar til
að hnekkja freklegri beitingu
Breta á hryðjuverkalögum. Það
er allt annað mál og ekki ráðherr-
anum sæmandi að villa svo um
fyrir fólki.
Hitt er svo annað mál, að Al-
þingi ákvað í desember sl. að
reyna til þrautar að ná samn-
ingum við Breta og Hollendinga,
enda yrði tekið tillit til þeirra ógn-
araðstæðna sem ríktu á Íslandi.
Þar kom einnig fram nokkuð sem
fjármálaráðherra vill ekki kann-
ast við; að við Íslendingar stæðum
fast á því að lagaleg óvissa væri
um greiðsluskyldu Íslendinga. Al-
þingi Íslendinga áskildi sér rétt í
desember sl. til að hafna óað-
gengilegum samningum fyrir ís-
lenska þjóð. Því miður fór það
svo, að hreina vinstristjórnin kom
heim með slíkan ófögnuð.
Fjármálaráðherra talar um að
nú dugi ekki kjarklausir stjórn-
málamenn. Það er rétt hjá honum.
Ólöf Nordal
Rangt Steingrímur!
Höfundur er þingmaður.
STJÓRN Lands-
sambands framsókn-
arkvenna lýsir yfir
þungum áhyggjum af
skuldastöðu íslenskra
heimila. Tölur Seðla-
bankans sýna að
þrátt fyrir að stór
hluti heimila hafi
nýtt sér úrræði
banka til frystingar
eða lækkunar
greiðslubyrði glímir
rúmur þriðjungur þeirra við
þunga eða mjög þunga greiðslu-
byrði.
Skjaldborg ríkisstjórnarinnar
um heimilin í landinu hefur reynst
tálsýn og eðlilegra að líkja henni
við tjaldborg. Fram-
sóknarflokkurinn lagði
fram þingsályktun um
afskriftir skulda heim-
ilanna strax í upphafi
sumarþings en í krafti
stjórnarmeirihlutans
virðist eiga að láta
málið deyja í nefnd.
Talsmaður neytenda
hefur einnig lagt fram
mjög greinargóða til-
lögu um hvernig væri
hægt að standa að af-
skriftum skulda heim-
ilanna, en þöggunin
ein hefur ríkt um hana.
Forystumenn innan bankakerf-
isins hafa lýst því yfir að nauðsyn-
legt verði að fara í umfangsmiklar
afskriftir á útlánum bankakerf-
isins, en virðast hafa dregið í land
vegna andstöðu stjórnvalda og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins við al-
mennar afskriftir.
Íslenskur almenningur gerir sér
grein fyrir að nauðsynlegt verður
að axla auknar byrðar vegna efna-
hagshrunsins en gerir þá sjálf-
sögðu kröfu á móti að stjórnvöld
geri þeim kleift að standa undir
þeirri byrði.
Stjórn LFK krefst þess að taf-
arlaust verði gripið til aðgerða til
bjargar íslenskum heimilum.
Skjaldborg ríkisstjórnar-
innar hefur reynst tálsýn
Eftir Ólöfu Pálínu
Úlfarsdóttur » Þriðjungur heimila
landsmanna glímir
við þunga greiðslu-
byrði.
Ólöf Pálína
Úlfarsdóttir
Höfundur er formaður LFK.
@