Morgunblaðið - 13.10.2009, Blaðsíða 20

Losunarheimild-
ir eru ekki álver
HUGTAKIÐ „los-
unarheimild“ er notað
yfir inneign sem lögð er
inn í skráningarkerfi og
er heimild fyrir losun
koldíoxíðs.
Ein losunarheimild
samsvarar losun eins
tonns af koldíoxíði á
einu ári.
Stóriðja á Íslandi,
sem losar gróðurhúsa-
lofttegundir, hefur verið starfrækt frá
árinu 1958 þegar Sementsverksmiðjan
hóf rekstur. Síðar bættist álverið í
Straumsvík við og Íslenska járn-
blendifélagið. Þessi fyrirtæki voru bú-
in að vera í rekstri í áratugi þegar við-
miðunarár Kyoto bókunarinnar var
ákveðið eða árið 1990. Þegar ramma-
samningur Sameinuðu þjóðanna var
samþykktur og í kjölfarið Kyoto-
bókunin var ljóst að Ísland hafði afar
litla mengunarreynslu og hlaut því
litla hlutdeild í heildarmengunarkvót-
anum á heimsvísu. Ákveðið var að taka
tillit til aðstæðna ríkja þegar losunar-
mörk voru sett og eru þau allt frá því
að fela í sér 8% samdrátt yfir í það að
nema 10% aukningu eins og Íslandi
var úthlutað.
Hlutdeild Íslands í losunarmörkum
með 10% aukningu á við aðrar þjóðir,
reyndist vera 500.000 losunarheimildir
á ári eða 2.500.000 losunarheimildir á
tímabilinu 2008 til 2012.
Íslenska ákvæðið – (14/CP.7)
Snemma varð ljóst að íslensk
stjórnvöld sáu enga möguleika á að
geta uppfyllt markmið rammasamn-
ingsins og Kyoto-bókunarinnar. Lögð
var áhersla á að fá viðurkennda sér-
stöðu Íslands á alþjóðavettvangi, með-
al annars vegna smæðar efnahags-
kerfisins og sérstöðu hvað varðar
samsetningu á útstreymi. Það tókst á
fundi samningsaðila í Marrakesh í árs-
lok 2001. Þessi ákvörðun markaði mik-
il tímamót og í framhaldinu gátu Ís-
lendingar undirritað Kyoto bókunina
og fullnægt skuldbindingum hennar.
Helsta skilyrði íslenska ákvæðisins
var að um „einstakt“ verkefni hafi ver-
ið að ræða. Það fól í sér að heimilt kolt-
víoxíðútstreymi frá nýrri stóriðju eða
stækkun stóriðjuvers, sem hæfi starf-
semi eftir 1990 og leiddi til meira en
5% aukningar í útstreymi á fyrsta
skuldbindingartímabili bókunarinnar
2008 til 2012, yrði haldið utan við út-
streymisheimild bókunarinnar eftir að
útstreymisheimildir viðkomandi ríkis
hafa verið fullnýttar.
Ákvörðunin náði aðeins til þeirra
ríkja þar sem útstreymi var minna en
0,05% af heildarkoltvíoxíðútstreymi
iðnríkjanna árið 1990, eða 1/10.000 af
losuninni í heiminum, í þessu tilfelli Ís-
land og Mónakó. Samkvæmt sam-
komulaginu mátti Ísland losa koltvíox-
íðsútstreymi að hámarki 1.600.000
tonn á ári eða 8.000.000 tonn á tíma-
bilinu. Skýrt var kveðið á um að ekki
mætti framselja til annarra ríkja þær
heimildir sem svona væru til komnar.
Áætlanir gerðu ráð fyrir að þessar
losunarheimildir myndu nægja fyrir
stóriðju sem þegar var til staðar í land-
inu við undirskrift ákvörðunar um ís-
lenska ákvæðið og myndi jafnframt
duga þeirri stóriðju sem fyrirhuguð
væri hér á landi í náinni
framtíð.Þessar spár
stóðust engan veginn og
nú er skortur á losunar-
heimildum hér á landi
miðað við þær áætlanir
sem gerðar hafa verið til
ársloka 2012.
Innleiðing tilskipunar
nr. 2003/87/EB
Úthlutun og viðskipti
með losunarheimildir
eykur út af fyrir sig ekki
umhverfisvernd – en þessi aðferð
hvetur hinsvegar til þess að losunin
fari fram þar sem kostnaðurinn er
lægstur. Öll Norðurlöndin, að Íslandi
undanskildu, ákváðu á árunum 2005 til
2007 að innleiða viðskipti með losunar-
heimildir.
Það kom til af því að Danmörk, Sví-
þjóð og Finnland eru í ESB og lúta
ákvörðunum sem sambandið tekur.
Noregur hafði á þessum tíma ákveðið
að fylgja fordæmi hinna Norður-
landanna varðandi viðskipti með heim-
ildirnar og sett voru lög þess efnis sem
tóku gildi 1. janúar 2005.
Alþingi Íslendinga samþykkti að
koma á fót kerfi fyrir viðskipti með
heimildir til losunar gróðurhúsa-
lofttegunda þann 26. október 2007 sem
gerir fyrirtækjum kleift að eiga við-
skipti með losunarheimildir. Miðast
núverandi gildissvið viðskiptakerfisins
við losun á koldíoxíði (CO2) frá ákveð-
inni starfsemi, t.d. orkuframleiðslu,
járn-, jarðefna- og pappírsiðnaði, en
ekki áliðnaðar. Vegna þessa afmark-
aða gildissviðs fellur hverfandi hluti af
heildarlosun hér á landi undir gildis-
svið tilskipunarinnar.
Lokaorð
Þær losunarheimildir sem Íslend-
ingar hafa yfir að ráða samkvæmt ís-
lenska ákvæðinu eru okkur afar dýr-
mætar. Hef ég nefnt 15 milljarða – en
líklega er sú upphæð stórlega van-
metin miðað við stöðu krónunnar í
dag.
Umhverfisráðherra hefur neitað
þessari staðreynd og markað stefnu
fyrir þjóðina alla – að sækjast ekki eft-
ir endurnýjun íslenska ákvæðisins.
Það er skylda ríkisstjórnarinnar að
berjast fyrir réttindum Íslands á al-
þjóðavettvangi og fá íslenska ákvæðið
viðurkennt sem almennar loftslags-
heimildir sem við gætum stundað við-
skipti með, átt eða geymt. Fella á allt
flug undir tilskipunina 2012 gangi plön
eftir og hugmyndir eru uppi um að
byggja hér á landi upp iðnað sem losar
gróðurhúsaloftegundir sem falla undir
tilskipunina.
Íslensku þjóðinni var fenginn lykill
að alheimsauðlind í Marrakesh – slík
tækifæri fást sjaldan. Umhverfis-
ráðherra hefur nú hafnað rétti okkar
til þessarar auðlindar. Þröngsýni um-
hverfisráðherra er algjör.
Eftir Vigdísi
Hauksdóttur
Vigdís Hauksdóttir
»Hef ég nefnt 15 millj-
arða – en líklega er
sú upphæð stórlega van-
metin miðað við stöðu
krónunnar í dag.
Höfundur er lögfræðingur og alþing-
ismaður Framsóknarflokksins.
20 Umræðan MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. OKTÓBER 2009
✝ Guðríður Hanni-balsdóttir fæddist
í Þernuvík í Ög-
urhreppi við Ísafjarð-
ardjúp 3. mars 1938.
Hún lést á kvenna-
deild Landspítalans
9. október 2009.
Foreldrar hennar
voru Þorsteina Krist-
jana Jónsdóttir, f. 16.
nóvember 1914, d.
27. nóvember 2004
og Hannibal Jóhann-
es Guðmundsson, f.
24. apríl 1907, d. 9.
desember 1984. Þau voru bændur
á Hanhóli í Bolungarvík frá 1944.
Guðríður átti 14 systkini: Sigurvin
, f. 1937, Jón, f. 1939, d. 1998,
Lilja, f. 1940, Haukur, f. 1941,
Hulda, f. 1943, Ásdís, f. 1944,
Bragi, f. 1945, Sigríður Halldóra,
f. 1947, Sigrún, f. 1950, Margrét, f.
1952, Fjóla, f. 1953, Jóhann, f.
1954, Rebekka, f. 1956 og Þor-
steinn, f. 1961. Sonur Guðríðar og
Hilmars Þorbjörnssonar, f. 1934, d.
1998 er 1) Gunnar Þór Hilmarsson
f. 9. september 1963. Sonur hans
og Jóhönnu Jóhannsdóttur, f. 7.
júlí 1961 er Frosti Örn, f. 29. des-
ember 1986, í sambúð með Helen
Svövu Helgadóttur, f. 9. október
1983. Gunnar er kvæntur Brendu
Sjoberg, f. 13. ágúst 1959. Þeirra
synir eru: Uggi, f. 30. desember
1991 og Loki, f. 23. ágúst 1994.
Hinn 28. febrúar 1971 giftist Guð-
ríður Óla Theódór Hermannssyni,
f. 24. júní 1943. Þau eignuðust 3
börn. Þau eru: 2) Ágústa, f. 4. jan-
úar 1971, í sambúð með Páli Bryn-
geirssyni, f. 11. september 1978.
Þeirra synir eru:
Huginn Óli, f. 8. febr-
úar 1999, Goði Páll,
f. 18. febrúar 2003 og
Ágúst Freyr, f. 18.
september 2006. 3)
Bjarkar Þór, f. 29.
febrúar 1972, í sam-
búð með Olgu Hrönn
Olgeirsdóttur, f. 27.
febrúar 1973. Þeirra
börn eru: Þórdís
Arna, f. 23. febrúar
1996, Olgeir Þór, f.
23. júlí 2002 og Ey-
þór Ingi, f. 26. sept-
ember 2007. 4) Hrund Ýr, f. 12.
ágúst 1976, gift Sigurði Árna
Magnússyni, f. 9. febrúar 1977.
Þeirra dóttir er Unnur Ýr, f. 26.
júlí 2008.
Guðríður fluttist 6 ára með for-
eldrum sínum og systkinum frá
Þernuvík að Hanhóli í Bolungarvík
og ólst þar upp. Eftir nám og störf
í Bolungarvík, Reykjanesi og Hús-
mæðraskólanum að Varmalandi
fluttist Guðríður til Reykjavíkur
1959. Guðríður lauk námi frá
Kennaraskóla Íslands 1963 og
starfaði sem handavinnukennari á
Seltjarnarnesi, í Kópavogi og Mos-
fellsbæ. Einnig kenndi hún í full-
orðinsfræðslu fatlaðra í Tjaldanesi
og Borgarholtsskóla. Guðríður var
lengi virk í Skógræktarfélagi Mos-
fellsbæjar og í ITC á Íslandi og
síðustu ár var hún formaður Vest-
firðingafélagsins.
Útför Guðríðar fer fram frá
Langholtskirkju í dag, þriðjudag-
inn 13. október, og hefst athöfnin
kl. 13.
Meira: mbl.is/minningar
Á giftingardaginn minn fyrir
hart nær 45 árum upplifði ég mig
sem hamingjusama og ríka mann-
eskju. Ég hafði eignast níu mág-
konur og fimm mága, allt glæsilegt
mannkostafólk. Guðríður Hanni-
balsdóttir, sú er hér er kvödd, var
elst þessara mágkvenna. Allar göt-
ur síðan hefur vinátta og hjálp-
semi einkennt samband okkar fjöl-
skyldna.
Gurrý eins og hún var alltaf
kölluð var litríkur persónuleiki.
Hún var forkur, dugleg og allt sem
hún tókst á við lék í hennar högu
höndum enda elsta systirin í
stórum barnahópi. Í hennar hlut
koma að sauma, bæta, stoppa,
baka og allt sem að heimilishaldi á
stóru sveitaheimili kom. Hún hafði
einstakt lag á að koma „ull í fat og
mjólk í mat.“
Eftir hana liggja ótal listaverk
þar sem hugvit hennar og hönnun
fara vel saman. Hún var alltaf
glaðleg á hverju sem gekk og æðr-
aðist aldrei yfir neinu en samt
ábyrg og afar þrautseig. Þessir
eiginleikar hafa komið sér vel í
þau ellefu ár sem hún hefur barist
við krabbamein og nær allan þann
tíma óvíst hvenær vágesturinn
legði hana að velli. Hún var með-
vituð um ástand sitt en æðraðist
aldrei yfir því heldur lifði eins
innihaldsríku lífi eins og frekast
var kostur. Hún hafði gaman af að
ferðast og var félagsvera sem naut
sín á mannamótum.
Hún var einstaklega dugleg að
halda saman sinni stóru fjölskyldu
og heimili Óla og Gurrýjar hefur
alltaf staðið opið fyrir frændum og
vinum hvernig sem ástatt hefur
verið. Það var ekki ætlunin að
skrifa hér æviágrip þessarar kæru
mág- og vinkonu heldur áttu þetta
að vera þakkir fyrir allt og allt
sem of langt mál yrði upp að telja.
Elsku Óli, Gunnar, Ágústa,
Bjarkar, Hrund Ýr og ykkar fjöl-
skyldur, svo og aðrir syrgjendur:
Þakkið fyrir allar góðu stundirnar
og yljið ykkur við allar hjartkæru
minningarnar. Við Haukur kveðj-
um Gurrý með ljóði Davíðs Stef-
ánssonar
Og hver á nú að blessa blóm og dýr
og bera fuglum gjafir út á hjarnið.
Og vera svo í máli mild og skýr
að minni í senn á spekinginn og
barnið.
Og gefa þeim sem götu rétta flýr
Guðríður
Hannibalsdóttir
✝ Jón Gíslason, tré-smíðameistari á
Akureyri, fæddist á
Bessastöðum í Sæ-
mundarhlíð í Skaga-
firði 14. september
1915. Hann lést á dval-
arheimilinu Hlíð á Ak-
ureyri 4. október
2009. Foreldrar hans
voru Sigríður Sveins-
dóttir frá Hóli í sömu
sveit, f. 1883, d.1919,
og Gísli Konráðsson
frá Skarðsá, f. 1865, d.
1932. Systkini Jóns,
sem komust á legg, voru sjö: Sig-
urbjörg, f. 1905, d. 1991, Sveinn, f.
1906, d. 1928, Konráð, f. 1908, d.
1978, Hallfríður, f. 1910, d. 1982,
Ingibjörg, f. 1912, dó á þrítugsaldri
og tvíburasystir Jóns Mínerva, d.
1998, og Sigurður Jóhann Gíslason,
hálfbróðir Jóns, f.1893, d.1983.
Jón missti móður sína árið 1919 og
nýbyggður bærinn á Bessastöðum
brann ári síðar. Snemma kom í ljós
að Jón hafði lag og unun af að tálga
fugla úr ýsubeini. Trésmíði virtist
honum í blóð borin. Sumarið 1934
hleypir Jón heimdraganum og 1934-
1936 stundar hann nám við Reyk-
Þórðardóttir, börn: Hrafnhildur,
Arnar, Jón Örvar, Berglind Rós og
Eydís Arna.
Jón sótti kvöld- og helgarnám-
skeið í Skóla félags frístundamálara
á Akureyri veturna 1948-1950, í mál-
ara- og myndhöggvaradeild. Kenn-
arar við skólann voru Haukur Stef-
ánsson listmálari og Jónas
Jakobsson myndhöggvari. Kunn-
áttan sem hann öðlaðist í þeim skóla
og færni í smíði urðu honum vega-
nesti ævilangt í að teikna, mála,
móta andlit í leir og gera gifsaf-
steypur, ásamt því skera út mikinn
fjölda listmuna úr tré. Trélistgripir
Jóns eru fjölmargir og er verulegur
hluti þeirra til sýnis í Iðnaðarsafni
Akureyrar. Jón rak um 40 ára skeið
Trésmíðaverkstæði Jóns Gíslasonar
sem var eitt farsælasta bygging-
arfyrirtæki Akureyrar. Jón annaðist
byggingar Sjálfsbjargar á Akureyri,
fyrst á Hvannavöllum og síðar við
Bugðusíðu. Eitt af afrekum Jóns var
endurbygging þess sögufræga húss
Gamli Lundur við Eiðsvöll sem
byggt var upphaflega árið 1858.
Húsið var tekið í notkun á 70 ára af-
mæli Jóns 14. september 1985. Jón
dvaldi á dvalarheimilinu Hlíð á Ak-
ureyri síðustu vikurnar í sínu lífi þar
sem hann andaðist.
Útför Jóns er gerð frá Akureyr-
arkirkju í dag, 13. október, kl. 13.30.
Meira: mbl.is/minningar
holtsskóla í Borg-
arfirði. Sumarið 1935
var Jón í sumarvinnu
á Gilsbakka í Hvít-
ársíðu og vann þar við
að byggja steinsteypt
hús, það fyrsta þeirrar
gerðar. Það átti síðar
eftir að verða hans
ævistarf að byggja
hús. Í desember 1944
lauk Jón sveinsprófi í
trésmíði á Akureyri.
Sama ár byggði hann
sitt eigið hús í Fjólu-
götu 14 á Akureyri og
bjó þar það sem eftir var ævinnar.
Jón kvæntist Jóhönnu Sóphus-
dóttur 18. desember 1943. Jóhanna
lést 2. apríl 1988. Börn þeirra Jóns
og Jóhönnu eru: 1) Sveinn Heiðar, f.
1944, maki Erla Oddsdóttir, börn:
Ragnheiður, Fríða Björk, Oddný,
f.1968, d. 1969, Lovísa og Erlingur
Heiðar; 2) Sigríður, f. 1945, maki
Stefán G. Jónsson, börn: Jón Viðar,
Jóhanna Bára, Kristjana, Jón Guð-
mundur, Helgi Heiðar og Sigurður
Örn; 3) Sæbjörg, f. 1949, maki Jón
Hlöðver Áskelsson, börn: Sig-
urbjörg, Hrund og Heimir Freyr; 4)
Karl, f. 1952, maki Helga Kristrún
„Snemma beygist krókurinn til
þess sem verða vill“ er gamalt
orðatiltæki og þannig reyndist
framtíð drengsins Jóns á Bessa-
stöðum falin í fagurlega skornum
fuglsvængjum úr ýsubeini er hann
skar út sem barn.
Hans listræna hönd og næmi
hugur vakti athygli hans nánustu í
æsku og átti síðar eftir að vekja
ævilangt aðdáun þeirra sem list
hans kynntust.
Harður lífsins skóli, móðurmissir
kornungs drengs og bruni æsku-
heimilis slævðu ekki gleðiríka lund
og kærleiksríkt hjarta.
Alla ævi miðlaði Jón öllu sínu
fólki og vinum gleði sem var gulli
skírari.
Hann hafði skarpt og ofurnæmt
innsæi, hans stóru hendur voru
gæddar hárfínni tilfinningu og út-
sjónarsemi hans á nýtingu efnis í
listaverk og smíði var við brugðið.
Húsin sem hann byggði, mynd-
verkin hans og sér í lagi tréskurð-
arverkin verða miklum völundi sís-
annur vitnisburður.
Söknuður okkar í fjölskyldu Jóns
dvínar þegar ljósi þeirrar miklu
gleði sem hann veitti er varpað á þá
samleið sem við áttum með honum.
Jón átti þann hæfileika í ríkum
mæli að geta kæst og brugðið á
leik, og það voru ekki síst börnin í
kringum hann sem nutu þess í rík-
um mæli og með sínu hlýja viðmóti
og einlægni laðaði hann ósjálfrátt
öll börn að sér.
Þegar haldið var hátíðlega upp á
94 ára afmæli Jóns nú í september
átti hann enn, þrátt fyrir mikil
veikindi, þann eiginleika óskertan
að geta með einlægu brosi sínu
heillað öll börnin sem sóttust eftir
návist langafa síns.
Höfðingsskapur var sterkur þátt-
ur í lyndiseinkunn Jóns og fátt
gladdi hann meira en að geta veitt
vinum og vandamönnum ríkulega af
veisluborði efnis og anda og að taka
Jón Gíslason
Öld er í dag liðin frá fæðingu Agn-
ars Klemensar Jónssonar, sendiherra
og ráðuneytisstjóra.
Hann lést á 75. aldursári hinn 14.
febrúar 1984.
Agnar Klemens starfaði við Stjórn-
arráð Íslands og gegndi þar mikil-
vægu hlutverki við meðferð utanrík-
ismála þjóðarinnar í meira en fjóra
áratugi og var jafnframt mikilvirkur
söguritari.
Í næsta Sunnu-
dagsblaði Morg-
unblaðsins skrifar
Ólafur Egilsson,
fv. sendiherra og
starfsmaður
Stjórnarráðs Ís-
lands, aldarminn-
ingu þar sem
hann fer yfir líf og
störf Agnars Klemensar.
Agnar Klemens Jónsson
ALDARMINNING