Morgunblaðið - 13.10.2009, Blaðsíða 27

Menning 27FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. OKTÓBER 2009
Á MORGUN og fimmtudag
verður vígður nýr Steinway-
flygill í Selinu á Stokkalæk á
Rangárvöllum með því að Vík-
ingur Heiðar Ólafsson píanó-
leikari heldur þar tvenna tón-
leika. Flygilinn valdi Víkingur
Heiðar á liðnu sumri eftir
langa leit í London og Ham-
borg. Á efnisskránni verða
m.a. fluttar útsetningar Vík-
ings á íslenskum sönglögum
og útsetningar Snorra Sigfúsar Birgissonar á ís-
lenskum þjóðlögum auk verka eftir Bach, Bartók,
Debussy og Chopin. Miðapantanir eru í síma
4875512 eða 8645870. Kaffiveitingar verða á tón-
leikunum sem hvorir tveggja hefjast kl. 20.
Tónlist
Víkingur vígir flygil
á Stokkalæk
Víkingur Heiðar
Ólafsson
INGA Lára Baldvinsdóttir
kynnir Ljósmyndasafn Íslands
og þá söfnun og skráningu sem
fer fram á vegum þess í hádeg-
isfyrirlestri í Þjóðminjasafni
Íslands í dag kl. 12.05. Í fyrir-
lestraröð haustsins gefst
áhugasömum færi á að kynna
sér hluta þess fjölbreytta
starfs sem fer fram í Þjóð-
minjasafninu. Ljósmyndir eru
þar stærsti efnisflokkurinn og
eru í sérsafni sem heitir Ljósmyndasafn Íslands.
Tæplega 4 milljónir mynda eru í safninu. Þar er
m.a. að finna úrval mynda frá því að ljósmyndin
var fundin upp árið 1839 til ársins 2000. Aðgangur
er ókeypis og öllum heimill.
Ljósmyndir
Fyrirlestur um
Ljósmyndasafnið
Inga Lára
Baldvinsdóttir
FYRIRLESTUR í tilefni af 60
ára afmæli Alþýðulýðveldisins
Kína fer fram í Lögbergi, stofu
201, á morgun kl. 12. Í gegnum
aldirnar hafa Vesturlandabúar
haft mjögmismunandi og mis-
vísandi skoðanir á Kína, íbúum
ríkisins og öllu fyrirkomulagi
þar eystra, allt eftir því hvernig
menn hafa nálgast viðfangs-
efnið. Fyrirlesari dagsins, Hjör-
leifur Sveinbjörnsson, bregður
sér upp á nokkra af þessum sjónarhólum og ber
það sem fyrir augu ber saman við fyrirmyndina.
Hjörleifur nam kínversku og asískar bókmenntir
við Tungumálastofnun Pekingborgar og Pekinghá-
skóla á árunum 1976-1981.
Hugvísindi
Hjörleifur á kín-
verskum sjónarhóli
Hjörleifur
Sveinbjörnsson
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
ENRON er mál málanna í leikhúslífinu í London þessa
dagana, leikrit sem byggt er á sögu orkurisans Enron og
þeim margumtalaða skandal þegar upp komst um svik og
pretti stjórnenda fyrirtækisins.
Það er ekki oft að allir helstu fjölmiðlar Breta gefi nýju
leikverki toppeinkunn, en Guardian, The Times, The
Evening Standard og The Telegraph gáfu verkinu öll
fimm stjörnur þegar það var frumsýnt í Royal Court-
leikhúsinu í júlí.
Uppselt er á allar sýningar út auglýstan sýningartíma,
og ákveðið hefur verið að taka verkið einnig upp á West
End í janúar. Vestanhafs verður verkið tekið upp á
Broadway í apríl, og í Hollywood hefur Sony-samsteypan
keypt réttinn til að kvikmynda verkið.
Höfundur leikritsins er ung kona, Lucy Prebble, en
Enron er einungis annað leikritið sem hún semur að
námi loknu. Í skóla fékk hún viðurkenningu fyrir verkið
Liquid, en fyrir það var hún útnefnd Bjartasta vonin í
bresku leikhúsi.
„Bítandi, fyndið, heiðskírt, frumlegt, upplýsandi,
hressandi, skynsamlegt, óhemju skemmtilegt, og furðu
hjartnæmt; þetta er leikrit sem enginn má missa af. Póli-
tískt leikhús 21. aldarinnar er komið á sviðið með stæl.“
Slíkar lofrullur, eins og þessi, sem Dominic Maxwell,
gagnrýnandi Times, skrifaði, eru dæmigerðar fyrir við-
brögðin við verkinu.
En hvernig verður drama úr viðskiptalífinu að vinsælu
leikriti? Michael Billington, gagnrýnandi Guardian, segir
að Lucy Prebble og leikstjóranum Rupert Goold hafi
tekist það með því að forðast predikanir um geðveikina í
viðskiptaheiminum, en þess í stað lýsi þau henni með öll-
um bestu aðferðum sem leikhús geti boðið upp á.
Aðalpersóna leikritsins er Jeffrey Skilling, sem var að-
alforstjóri fyrirtækisins. Í verkinu er græðgi hans í meiri
umsvif og stærra fyrirtæki lýst, og því ginnungagapi sem
varð milli væntinga markaðarins og raunveruleikans eft-
ir því sem fyrirætlanir hans urðu háfleygari. Þegar hagn-
aður varð ekki sá sem Skilling ætlaðist til sneri hann sér
til Andys Fastows, fjármálastjóra Enron, og fékk hann
til að stofna skuggafyrirtæki til að hylja stórkostlegt tap.
Við gjaldþrotið komu svikin í ljós, stefna Skillings var
ekkert annað en risavaxin fjárglæfrafantasía.
Enron í litum leikhússins
 Fá leikverk hafa fengið jafn frábæra dóma síðustu ár í London og leikritið En-
ron eftir Lucy Prebble  Borgarleikhúsið hyggst setja verkið á svið á næsta ári
Enron Uppselt er á allar sýningar. Leikritið verður sýnt í Borgarleikhúsinu á nýju ári.
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
„GALLERÍ Fold hefur komist upp með það í
mörg, mörg ár, að skila ekki fylgiréttargjaldi af
seldum verkum til Myndstefs, jafnvel þótt gjöldin
séu innheimt af kaupendum verkanna,“ segir
Hlynur Hallsson, formaður Sambands íslenskra
myndlistarmanna, en í gær, um kl. 18, mótmæltu
myndlistarmenn við Gallerí Fold, rétt áður en þar
hófst uppboð á myndverkum.
Við endursölu myndverka hjá listaverkasölum
leggst fylgiréttargjald ofan á söluverð sem rennur
til viðkomandi höfundarrétthafa. Gjaldið gefur
höfundi hlutdeild í markaðsverði endursölunnar.
Greiðsla fyrir keypt verk er innt af hendi í lok
uppboðs og ber þá uppboðshaldara að skila gjöld-
unum til Myndstefs, sem dreifir þeim til myndhöf-
unda eða erfingja þeirra. Fylgiréttargjaldið er
10% af söluverði verka sem eru seld fyrir minna en
3.000 evrur, sem er á núvirði u.þ.b. 550.000 kr., en
svo lækkar hlutfallið ef um dýrari verk er að ræða.
Upphæðirnar eru því háar.
„Nú er Myndstef búið að kæra Gallerí Fold til lög-
reglunnar fyrir vanskil á fylgiréttargjöldunum og
upphæð stefnunnar er 21 milljón króna. Það er óþol-
andi að þeir innheimti þetta 10 prósenta gjald af
seldum verkum, en komi því svo ekki áfram til mynd-
listarmannanna gegnum Myndstef,“ segir Hlynur.
„Það er búið að biðja galleríið með góðu að borga
þetta, og á tímabili var því lofað. Þeir hafa þó ekki
staðið við neitt. Við fengum þá skýringu hjá þeim að
þeir borguðu ekki vegna þess að aðrir borguðu ekki,
en það er ekki rétt. Auðvitað eru til heiðarlegir upp-
boðshaldarar, og þeir hafa staðið skil á þessum
greiðslum, eins og Morkinskinna og fleiri. Þegar
ekkert bítur á mönnum er ekki um annað að ræða en
að fara í hart,“ segir Hlynur Hallsson formaður SÍM.
Myndstef stefnir Galleríi Fold
 Fold hefur ekki staðið skil á fylgiréttargreiðslum til Myndstefs fyrir seld verk
 Myndlistarmenn mótmæltu við Fold í gær, skömmu áður en uppboð hófst
Engin læti Mótmælin fóru friðsamlega fram.
Ég sat á fjórtánda bekk ásvölunum í Salnum íKópavogi á tónleikumírska píanóleikarans
Johns O’Connors. Það er frekar aftar-
lega, en samt virtist hljómurinn í
flyglinum óvanalega sterkur, fallegur
og skýr. Fyrst hélt ég að það væri pí-
anóleikaranum að þakka, en í hléinu
frétti ég að nýbúið væri að skipta um
hamra í hljóðfærinu. Það eru góðar
fréttir; af einhverjum ástæðum var
flygillinn orðinn kolómögulegur á
undraskömmum tíma frá því að hann
var tekinn í notkun fyrir átta árum.
Núna lítur út fyrir að maður geti
heyrt almennilega í flyglinum uppi á
svölum á píanótónleikum. Hvílík til-
breyting!
O’Connor spilaði yfirleitt skýrt og
örugglega, tónmyndunin var smekk-
leg og ólík blæbrigði ágætlega mótuð.
Það er samt ekki nóg. Sónata í h-moll
(Hob. XVI nr. 32) eftir Haydn var
vissulega létt og leikandi, og kom
prýðilega út, en Pathetique-sónatan
eftir Beethoven var síðri. Þetta út-
jaskaða verk er svo hryllilega vel
þekkt að erfitt er að bæta nokkru við
og túlka það þannig að það hljómi
ferskt og spennandi. Flutningur
O’Connors virkaði rútínulegur, maður
beið eftir að hann geispaði, stæði upp í
miðjum kafla og segði við áheyrendur:
„Og svo framvegis, og svo framvegis.“
Þrjú næturljóð eftir John Field
voru sömuleiðis svæfandi; það var
helst í prelúdíu og noktúrnu fyrir
vinstri hönd eftir Skrjabín að píanó-
leikaranum tókst að leggja eitthvað
spennandi á borðið. Verkin voru sam-
in snemma á ferli tónskáldsins, þau
eru óviðjafnanlega sjarmerandi. Pre-
lúdían var frábær í flutningi O’Con-
nors en noktúrnan ekki eins vel
heppnuð, enda gríðarlega erfið og
gerir kröfur um fingralipurð sem ekki
var til staðar, a.m.k. ekki á því augna-
blikinu.
Tunglskinssónatan eftir Beethoven
var lokastykkið á dagskránni, hún var
ágætlega leikin, draumkennd stemn-
ingin í hinum fræga upphafskafla var
snyrtilega útfærð og hinir kaflarnir
þéttir og öruggir.
Aukalagið, Impromptu í Es-dúr eft-
ir Schubert, rak svo lestina, það var
vel spilað. O’Connor hristi hröð nótna-
hlaupin úr hægri erminni, hann hafði
mun minna fyrir þeim en í noktúrn-
unni eftir Skrjabín. Sennilega er hann
ekki örvhentur.
Og svo
framvegis
Salurinn í Kópavogi
Píanótónleikar bbmnn
John O’Connor flutti verk eftir Haydn,
Beethoven, Field, Skrjabín og Schubert.
Laugardagur 3. október.
JÓNAS
SEN
TÓNLIST
„Þetta er í einu orði sagt magnað verk,“
segir Magnús Geir Þórðarson leikhússtjóri
í Borgarleikhúsinu. „Það fjallar um ris og
hrun Enron, en er alls ekki nein vandlæt-
ingarræða, heldur er það sem gerðist sýnt
bæði í ljósi sögunnar, en ekki síður í ljósi
persónanna í verkinu. Þarna eru mannleg
átök og dramatík í forgrunni þó bak-
grunnurinn sé saga þessa þekkta fyrir-
tækis. Á sama tíma er þetta saga við-
skiptalífsins síðustu 15 ár, að hruninu og á
heillandi hátt er meðölum leikhússins beitt
til að veita okkur dýpri skilning á því sem
í rauninni hefur verið að gerast í efna-
hagsmálum heimsins síðustu árin. Þetta er
dramatísk saga en jafnframt leiftrandi af
húmor og skemmtilegheitum. Það er
langt síðan leikverk hefur vakið jafn
mikla athygli í Bretlandi og satt að segja
er langt síðan ég hef sjálfur hrifist jafn
mikið af leiksýningu og þessari,“ segir
Magnús Geir. Þýðing verksins yfir á ís-
lensku er þegar hafin.
„Já, Borgarleikhúsið hefur tryggt sér
sýningarréttinn og við erum að undirbúa
uppsetningu sem verður á næsta ári.
Þetta verk höfðar án efa sérstaklega
vel til okkar Íslendinga í ljósi þeirra at-
burða sem hér hafa gerst. Og því miður
er ekki hjá því komist að sjá samsvörun
milli Enron og ýmissa atburða í viðskipta-
lífinu hér á landi síðustu misseri.“
Borgarleikhúsið sýnir verkið