Saga - 1957, Síða 75

289
en vil vísa um þau efni til ritgerðar Ólafs
Lárussonar (Nordisk Kultur I, Oslo 1936). Við-
víkjandi fólksfjöldanum til forna hafa komið
fram tvær meginstefnur, önnur er sú, að íbúa-
talan hafi náð hámarki um 1095 og komizt þá
upp í liðlega 100.000 að áliti þeirra, sem hæst
áætla hana. Hin skoðunin er, að fólksfjöldinn
hafi aldrei á fyrri öldum komizt teljandi yfir
það, sem hann var 1703, en þá var hann 50.358
og náði aldrei aftur alla þá öld þeirri tölu, en
komst tvívegis á henni niður fyrir 40.000.
Mikið veltur á því, þegar meta skal mann-
fjöldann á öldunum fyrir 1700, hvort manntal-
ið 1703 hafi verið tekið, þegar mannfjöldinn
var í hámarki, einnig miðað við 17. öldina, eins
og það reyndist fyrir 18. öldina, eða ekki. Nú
er það samhljóða sögn allra annála, að á árun-
um 1696 — 1702 hafi verið mikið hallæri hér á
landi og raunar allt frá 1693, er Hekla gaus.
Um árið 1695 segir svo: „Árferði og vetur í meðai-
lagi vestra fram til þorraloka, en fyrir sunnan skipti
árferðinni strax fyrir jól með hafís og hörkum. ísinn
kom í hvern fjörð á þvi sama vori, en grasbrestur einna
mestur um allt ísland, hvar eftir fylgdi fellirinn mikli
og stóri. Það ár gekk yfir kvefsótt, og deyðu margir
menn. Á Ingjaldshóli voru jarðaðir á einni viku yfir
30 manneskjur“ (Grímsstaðaannáll).
Árið 1696: Hestabani eða hestavetur í vestursveit-
um svokallaður. „Á mörgum bæjum víða í sveitum stóð
hvorki eftir hross né sauður. Þá um vorið fiskleysi og
litlir hlutir, en matbrestur til landsins" (Grímsstaða-
annáll). „Dóu þá margir af sulti fyrir norðan Vöðlu-
heiði“ (Hestsannáll). „— útigangspeningur, fé og hest-
ar, fengu enga björg, og í stórhópum af megurð dóu,
þar ei voru hey til bjargar, helzt fyrir norðan og austan
og sumstaðar sunnan og vestan, hvar margir skáru sína
peninga, ungneyti og kýr niður, sökum fóðurleysis og
Saga - 19